Tôn Sách (175-200), người Phú Dương, gốc Chiết Giang. Ông là con trai trưởng của Tôn Kiên, anh trai Tôn Quyền. Sau khi Tôn Kiên bị giết chết trong một trận đánh với Kinh Châu thứ sử Lưu Biểu lúc đó Tôn Sách mới 16 tuổi. Cha mất, đất đai bị chiếm, Tôn Sách cùng em là Tôn Quyền, lúc đó mới 10 tuổi, và các bộ tướng cũ của cha đầu hàng Viên Thuật, người đã sai Lưu Biểu giết cha mình để tiến về vùng Giang Nam nhằm xây dựng cơ sở quyền lực của mình tại đây.
Với sự giúp đỡ của Trương Chiêu và Chu Du, Tôn Sách đã có thể thiết lập nền tảng cho sự ra đời sau này của nhà nước Đông Ngô, mà tại đó em trai của ông là Tôn Quyền cuối cùng đã xưng Hoàng đế. Sau khi Tôn Quyền lên ngôi, đã truy phong cho anh trai mình làm Trường Sa Hoàn Vương.
Giang Đông Tiểu Bá Vương Tôn Sách.
Tôn Sách được đánh giá là thiếu niên hào kiệt, mệnh danh Giang Đông Tiểu Bá Vương, một hào kiệt dũng mãnh như vậy không thể nào lại chết dễ dàng như thế được, chính vì vậy xung quanh cái chết của Tôn Sách xuất hiện nhiều giả thiết khác nhau.
Cái chết của Tôn Sách còn liên quan đến truyền thuyết về Càn Cát, đạo sĩ nổi tiếng trong thời kỳ đó nhưng bị Tôn Sách xem là yêu đạo. Mặc cho bộ hạ và mẹ mình cầu xin nhưng Tôn Sách vẫn ra lệnh xử tử Càn Cát. Theo Sưu thần ký của Càn Đậu (một tài liệu sưu tập chủ yếu dựa vào các truyền thuyết và tin đồn) thì Tôn Sách bắt đầu nhìn thấy bóng ma của Càn Cát trước cả khi xử tử ông. Sau khi bị thương sau vụ ám sát, các thầy thuốc khuyên Tôn Sách nên nghỉ ngơi cho vết thương mau lành. Tuy nhiên, một ngày ông nhìn vào trong gương lại thấy khuôn mặt của Càn Cát, ông gầm lên và ném cái gương đi. Vết thương của ông vỡ ra và ông chết ngay lập tức. La Quán Trung chấp nhận phiên bản này và nó được tiểu thuyết hóa hơn nữa trong Tam quốc diễn nghĩa, trong đó tên của Càn Cát được đổi thành Vu Cát.
Vu Cát.
Vu Cát là một phương sĩ ở Lang Nha (nay ở phía Bắc của Lâm Cân tỉnh Sơn Đông) sáng tác một quyển Thần Thư gồm 170 quyển. Một đệ tử của Vu Cát đã dâng sách này cho vua Hán Thuận Đế (tại vị 126-144). Được xem là kinh điển tối yếu trong giai đoạn ban đầu hình thành Đạo giáo, quyển đạo kinh này bàn về phụng thờ trời đất, thuận theo âm dương ngũ hành, tảo trừ đại loạn, giúp thiên hạ thái bình, sách còn bàn sự hưng phế của quốc gia, phương pháp dưỡng sinh, cách tu luyện thành thần tiên, bùa chú… Triều đình cho rằng đây là sách tà đạo nên tịch thu. Theo Tam quốc Chí, Vu Cát đến đất Cối và Ngô (nay là huyện Cối Kê của Chiết Giang và huyện Ngô của Giang Tô) lập tinh xá đốt hương đọc Đạo thư, chế tạo nước phép để trị bệnh cho dân chúng, và làm rất nhiều việc tốt giúp người dân Ngô Hội.
Theo Tam quốc diễn nghĩa, Tôn Sách binh hùng tướng mạnh trấn giữ một cõi Giang Ðông. Tôn Sách từng dâng biểu lên triều đình xin chức Đại Tư Mã nhưng bị Tào Tháo chối từ. Sách giận nên định cử binh đánh Tào. Lúc đó Thái Thú Ngô Quận là Hứa Công định báo tin cho Tào Tháo biết, nào ngờ sứ giả bị quân Tôn Sách bắt được. Sách cho chém Hứa Công.
Thủ hạ Hứa Công có ba người từ đó thề báo thù cho chủ. Một hôm, Tôn Sách đi săn hươu, bị ba tên đó mai phục bắn một mũi tên vào gò má. Tôn Sách rút được tên ra rồi xông lại chém hết thích khách, quân sĩ xem mặt biết là bọn thủ hạ của Hứa Công. Tôn Sách về, có học trò của Hoa Ðà tới chữa bệnh.
Thầy thuốc nói mũi tên có tẩm thuốc độc, phải tĩnh dưỡng lâu ngày mới khỏi. Còn nếu cứ tức giận thì khó mà qua khỏi. Tôn Sách bình sinh làm gì là muốn làm ngay, nay nghe vậy thì bực lắm. Sau đó có Trần Chấn tới, dâng thư của Viên Thiệu muốn hiệp lực đánh Tào. Tôn Sách liền họp tướng sĩ bàn chuyện xuất quân.
Trong lúc đang bàn bạc, bỗng thấy mọi người rỉ tai nói nhỏ với nhau rồi lần lượt xuống lầu. Tôn Sách hỏi có việc gì vậy thì tả hữu thưa vì có Vu Cát chân nhân đi qua nên mọi người xuống lạy mừng. Tôn Sách liền tựa lan can nhìn xuống, thấy một đạo sĩ mặc áo choàng trắng, xách cây gậy đứng bên đường, còn mọi người thì thi nhau đốt hương quỳ lạy.
Cảnh trong phim Tam quốc diễn nghĩa.
Tôn Sách bất bình nạt lớn: “Loài yêu đạo mê hoặc nhân dân”. Rồi truyền quân giải Vu Cát tới. Tôn Sách mắng Vu Cát: “Mi dùng tà đạo mê hoặc lòng dân, tội đáng chết!” Vu Cát nói: “Bần đạo hái thuốc, chữa trị cho dân, lễ vật không lấy, sao lại bảo làm mê hoặc?”.
Tôn Sách hỏi lại: “Không lấy của dân, vậy chớ áo mặc đó ở đâu ra?” Nói rồi toan chém. Các quan hết lòng can gián, Tôn Sách truyền hãy giam Vu Kiết vào ngục. Tôn Sách bình sinh có tài thao lược, trí dũng đều giỏi, được mệnh danh là Tiểu Bá Vương, oai danh hiển hách. Và cũng chính vì cái ‘oai danh hiển hách’ này, khiến cho Tôn Sách không phục Vu Cát, nghĩ rằng mình là chúa Giang Đông thì mọi người phải quy phục mình, nào ngờ còn có người mà họ còn trọng ‘ngang mình’, nên bèn nổi tâm ganh ghét. Đó chính là nguyên nhân khiến cho bậc anh tài này bắt đầu những hành động sai lầm.
Tôn Sách về dinh, mẹ là Ngô Thái Phu nhân tới bảo rằng: “Mẹ nghe nói con cầm tù Vu Cát. Vị đó được coi như thần nhân giáng hạ, chữa bệnh cho dân chúng, con đừng làm vậy mà mất nhân tâm”.
Tôn Sách thưa: “Nó dùng yêu thuật mà mị dân nên con phải trừ mới được.” Phu nhân lại khuyên giải nữa. Cũng may là Sách rất hiếu kính cha mẹ. Vì vậy mẹ ông cũng là người duy nhất có thể khiến ông ngồi nghe, và cũng qua đó khiến ông dần dần hiểu ra được một chút đạo nghĩa. Hôm sau, Tôn Sách truyền dẫn Vu Cát vào, nguyên tên cai ngục không đeo gông cho Vu Cát ở trong nhà giam, khi nào bị kêu ra thì mới lấy gông tra vào cổ Vu Cát. Có người mách lại Tôn Sách, khiến ông lại nổi máu ganh, cho rằng một tên lính mà còn coi trọng lão già này như vậy, thật chẳng coi Sách ra gì. Tôn Sách truyền đánh tên cai ngục mấy chục trượng rồi bắt xiềng chặt Vu Cát lại.
Các quan lại thấy vậy bèn rủ nhau ký tên vào một tờ bảo lãnh dâng lên Tôn Sách. Sách xem qua tên các quan rồi nói: “Các quan là các người học thức mà sao lại tin tà đạo thế này! Ngày xưa Trương Tân xuất quân đều bắt lấy bao đỏ bịt đầu để thần thánh trợ oai mà sau vẫn bị chết. Việc đó cũng đủ thức tỉnh mọi người. Nay ta trừ Vu Cát là trừ mê tín trong nhân dân, sao lại cứ ngăn cản ta?”.
Tôn Sách lần này lại chỉ thấy một mà không thấy hai. Việc thắng thua trong binh gia là việc thường tình, từ xưa tới nay có ai nói cứ cầu khấn Thần linh là ắt sẽ được chiến thắng sao? Con người vẫn mãi chỉ là con người, không thể nào hiểu được tư tưởng của các bậc Thần tiên. Những vị Thần đã “thoát cõi hồng trần”, cảnh giới tư tưởng đã hoà nhập cùng vũ trụ, họ nhìn thấy được chân tướng của sự vật, của nhân duyên, của nhân quả, của thành bại con người.
Cảnh trong phim Tam quốc diễn nghĩa.
Sự hiện diện của họ là để con người tin nơi điều tốt, điều thiện, vun bồi đạo đức để đạt đến những cảnh giới giác ngộ cao như họ, bảo trợ những người tu luyện chân tu của các tôn giáo, của những người tầm sư học đạo, chứ đâu có phải vì để giúp con người đạt được một mục tiêu tầm thường nào đó nơi người thường mà hành động? Lẽ nào chỉ một chút xôi thịt, một vài nén nhang, những thứ mà cúng rồi lại quay trở về với người cúng, lại có thể làm “động lòng” thần tiên được? Đó là lối nghĩ ngu muội của con người, hoàn toàn khác xa tư tưởng của Thần. Tôn Sách cũng vậy, ông là anh hùng trong cõi người thường, nhưng cũng chỉ là một người thường mà thôi, lại thêm mang theo tâm ganh ghét đã khiến ông không còn minh mẫn phân biệt đúng sai mà nói ra câu như vậy.
Lữ Phạm thưa: “Vu Cát có tài đảo võ, bây giờ hạn hán, nếu y làm được thì đủ cho chuộc tội.” Tôn Sách đành phải nghe theo. Lúc đó dân chúng xúm lại để coi. Vu Cát nói: “Ta cầu mưa có được thì tính mạng ta cũng không an!”. Nói rồi Vu Cát tự trói mình mà quỳ dưới trời đang nắng. Ðến giờ ngọ, gió thời vi vu, mây đen vần vũ.
Tôn Sách chờ tới đó thì mắng rằng: “Ðúng ngọ mà mây thì có, mưa thì không, đúng là yêu đạo!” Rồi khiến quân bỏ Vu Cát vào đống củi đã nhóm lửa sẵn. Lửa cháy bốc lên, một đường khói xẹt lên không, có tiếng nổ vang rồi thì mưa xuống như trút. Vu Cát vẫn nằm yên trên đống củi đã tắt, các quan đỡ Vu Cát xuống rồi một lượt thảy đều quỳ xuống giữa bãi sình lầy rồi xưng tụng Vu Cát, không kể gì áo bào mũ mãng lấm bê bết.
Điều này đã cho thấy, Vu Cát đúng là bậc cao nhân, nhờ tu luyện tâm tính mà có được những công năng đặc dị, có thể hô mưa gọi gió, giúp đỡ bá tánh, chứ không phải để vun vén cho mình, nhà cao cửa rộng, hưởng thụ vinh hoa. Điều này mọi người đều thấy, mọi người đều biết, ấy vậy chỉ có một mình cá nhân Sách là ‘không thấy’, là ‘không biết’.
Tôn Sách thấy cảnh tình như vậy càng thêm bất mãn mà rằng: “Mưa hay không là do trời sinh ra, sao các ngươi quá tin làm vậy?” Sách mặc cho các quan lật đật van xin, rút gươm chém một nhát, Vu Kiết đầu rơi xuống đất. Sau đó lại sai bỏ xác Vu Cát giữa chợ mà răn người mê tín dị đoan.
Từ một hành động sai lầm như vậy, Sách bắt đầu những tháng ngày “nhân quả” của mình. Sáng hôm sau, quân vào báo xác Vu Cát đã mất biến đâu. Cùng lúc Tôn Sách nhìn ra cổng thấy có một người đúng là Vu Cát. Tôn Sách toan chém thì xây xẩm mặt mày, té lăn xuống đất.
Ngô Thái phu nhân hay tin cho rằng con mình giết phải thần tiên nên mới bị như vậy. Tôn Sách tỉnh lại thưa cùng Phu nhân: “Con theo thân phụ xông pha trận mạc từ nhỏ, làm gì có chuyện yêu quái. Ý con chỉ muốn trừ họa cho dân mà thôi”. Phu nhân sau đó buồn bực lui ra. Canh ba đêm đó, Tôn Sách nghỉ ngơi trong trướng, thấy thấp thoáng ở dưới đèn, nhìn ra lại là Vu Cát. Tôn Sách hét lớn: “Bình sinh ta rất ghét ma quỷ, sao ngươi dám bén mảng tới hoài!”. Đến lúc này Tôn Sách vẫn tin rằng không có chuyện thần tiên, mà chỉ có ma quỷ. Rồi phóng gươm vào Vu Cát, Vu Cát lại biến mất.
Vì có hiếu với mẹ, Tôn Sách tuy đau nặng vẫn gắng gượng ra vẻ mạnh mà tới hầu Phu nhân. Phu nhân hết lòng bảo rằng: “Con giết oan nên người ta báo oán, vậy mẹ đã đặt lễ tại Ngọc Thanh Quán, con phải tới đó lễ mà cầu an”. Tôn Sách không dám trái lệnh, tới nơi, đạo sĩ mời đốt hương. Tôn Sách đốt, nhưng không chịu lạy, bỗng đám khói tỏa lên có hình nhà lầu, Vu Cát ngồi ở trên. Tôn Sách bỏ đi ra, tới cổng lại có Vu Cát chặn lại.
Giang Đông Tiểu Bá Vương Tôn Sách.
Tôn Sách phóng gươm trúng ngay Vu Cát, khi nhìn lại thì ra là tên quân đã bắt Vu Cát ngày trước, đó cũng chính là nhân quả báo ứng cho những kẻ tiếp tay sát hại người hiền. Sách cho chôn cất tử tế, lại nói: “Nơi này có yêu quỷ tá túc, còn để làm chi, rồi truyền đạo sĩ phải dọn ra, rồi cho phóng hỏa đốt”.
Lửa cháy thì lại có Vu Cát đứng ngồi bên trong, về tới dinh cũng thấy Vu Cát bên cổng, Tôn Sách liền ở trại ngoài thành. Ðêm ấy Tôn Sách lại thấy Vu Cát hiện lên trong trại khiến Tôn Sách quát mắng ầm ầm. Ngô phu nhân thấy hình dạng Tôn Sách trở nên tiều tụy thì âu lo lắm, Tôn Sách khuyên giải mẹ là sống chết có số, yêu quỷ làm gì được.
Vừa nói xong thì Vu Cát lại hiện ra, Tôn Sách hét lên một tiếng, vết thương nơi má bị xé rách, máu tuôn dầm dề, Tôn Sách lăn ra bất tỉnh. Hồi lâu tỉnh lại, Tôn Sách than rằng: “Ta chắc chẳng còn sống được bao lâu.” Bèn gọi em ruột là Tôn Quyền và Trương Chiêu vào mà trối. Sau đó Tôn Sách qua đời.
Ngoài ra còn có giả thiết khác cho rằng, cái chết của Tôn Sách có liên quan đến một nhân vật đa mưu túc trí nức tiếng nhất vùng Giang Đông bấy giờ.
Còn tiếp…
Video: Tôn Sách đi săn bị thích khách ám toán.
Quốc Tiệp
