Lào Cai 'ém' thông tin chết người vì bất lực trước 'vàng tặc'?

Số lượng người chết thực tế có thể lớn hơn rất nhiều, bởi đêm hôm ấy và cả nhiều ngày sau nữa, người dân địa phương đã tận mắt chứng kiến những cảnh bới móc, khóc than và từng tốp người lầm lũi vẹt rừng, mở lối để cáng những xác người đã được bọc kín ra ngoài... Xâu chuỗi những thông tin thu thập được từ chuyến đi thực tế, PV báo Người đưa tin đã hiểu được phần nào căn nguyên câu chuyện.

Đi tìm sự thật

Xã Minh Lương, huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai, một sáng trung tuần tháng 9. Cái nắng oi nồng sau những cơn mưa rừng dữ dội khiến không gian ngột ngạt đến nghẹt thở. Chỉ tay về khoảng rừng xanh đã bị cạo trọc, vằn vện loang lổ và trơ đất đỏ au thuộc cánh rừng Vầu và rừng Xanh, người dẫn đường cho chúng tôi, anh T. (38 tuổi, người địa phương) thở dốc, nói: "Nước chắc đã cạn sau trận mưa lịch sử. Mấy hôm nay không mưa, mọi chuyện cũng im im nên cánh "vàng tặc" lại bắt đầu vào việc như thường lệ".

Tôi căng mắt nhìn về phía tay chỉ. Những lều trại dã chiến của cánh "vàng tặc" chênh vênh trên khoảng sườn dốc dựng đứng, toàn người và người lố nhố, tiếng máy nổ, tiếng khoan đá, tiếng í ới... ai cũng đều đang vào việc nấy, như chưa từng có chuyện gì xảy ra. Vậy mà theo phản ánh của nhiều người dân địa phương, những người khẳng định đã tận mắt chứng kiến, thì vào rạng sáng 5/9, tại chính nơi đây đã xảy ra một vụ sạt lở khủng khiếp khiến hàng chục mạng phu vàng bị vùi lấp.

Thế nhưng trước thời điểm đặt chân đến cánh rừng này, trả lời PV báo ĐS&PL, ông Hoàng Ngọc Siến, Chủ tịch UBND xã Minh Lương cho biết: "Vụ sạt lở trên núi khu vực khai thác vàng trái phép xảy ra vào sáng 5/9, chỉ biết có 2 người chết và nhiều người bị thương được đưa đi điều trị tại bệnh viện huyện". Thậm chí, trong văn bản số 454/BC của công an huyện Văn Bàn gửi lên công an tỉnh Lào Cai ngày 17/9, cũng khẳng định: "Vụ sạt lở đất đã làm đất đá kéo trượt một phần lán ở của người làm vàng trái phép, khi đó trong lán có khoảng 10 người đang nằm ngủ. Sau đó, phát hiện thi thể 2 nạn nhân Bùi Văn Khánh, SN 1995 và Bùi Văn Ai, SN 1981 cùng trú tại xã Tuân Đạo, huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình".

Hiện trường vụ sạt lở đất tại khu vực rừng Vầu, rừng Xanh thuộc thôn Minh Thượng 1.

Quả quyết những thông tin mình cung cấp là trung thực, anh T. kể: "Ngày 4/9, mưa to lắm, khủng khiếp, một số tảng đất đá rào rào đổ ngược xuống từ đỉnh núi. Quá 12h đêm, một tiếng động lớn khiến cả vùng rung chuyển. Khu vực lán của bưởng vàng H. có khoảng 9 người bị đất đá vùi lấp cả, có người bị đất đá đẩy trôi xa đến hàng trăm mét".

Theo lời anh T. kể, đến sáng hôm sau, khi cơn mưa đã bớt dữ dội, chính anh cũng theo chân nhiều người dân địa phương khác đến tận nơi quan sát sự việc. Tại quả đồi trọc nằm chênh chếch phía hạ nguồn, anh thấy nhiều xác chết, cả một quả đồi nghi ngút khói hương còn những người bị thương được vận chuyển bằng cáng ra trung tâm y tế của xã để cứu chữa. Nặng hơn nữa thì được đưa thẳng ra bệnh viện huyện Văn Bàn

Bất lực trước "vàng tặc"!?

Trong cuộc bộ hành suốt 4km từ trung tâm xã Minh Lương đến khu vực rừng Xanh, rừng Vầu, trên đường đi, chúng tôi cũng đã ghi nhận phản ánh từ nhiều người dân địa phương về sự việc nghiêm trọng xảy ra rạng sáng 5/9. Tuy nhiên, thực chất số người chết là bao nhiêu thì không ai có thể biết chính xác được. Chỉ có một điều chắc chắn là con số ấy lớn hơn nhiều con số 2 được chính quyền địa phương cho biết.

Trong quá trình thực địa, theo ghi nhận của PV, tại khu vực xã Minh Lương, cụ thể là thôn Minh Thượng 1 (nơi xảy ra vụ sạt lở - PV) đã để xảy ra tình trạng đào vàng trái phép hết sức công khai. Tại nơi đây, theo phản ánh, chỉ sau vụ tai nạn chưa đầy một tuần, công cuộc đào xới của cánh "vàng tặc" lại diễn ra như cũ. Cụ thể hằng ngày, những phu vàng dưới sự chỉ đạo của bưởng vàng, chia làm 2 ca rõ rệt để đào xới: Ca 1 từ 5h sáng đến 5h chiều; ca 2 nối tiếp từ 5h chiều đến 5h sáng hôm sau. Số lượng ước tính riêng ở hai cánh rừng Xanh và rừng Vầu có 4 bưởng chính, mỗi bưởng nắm trong tay từ 40-50 "phu" ngày đêm khoét sâu vào lòng đất để lấy vàng. Tất cả đều không phép.

Vì địa hình phức tạp, đi lại khó khăn, các bưởng vàng thuê hẳn những người dân bản địa chuyên gùi thức ăn, nước uống và đặc biệt là dầu máy để phục vụ cho toán thợ. Trong gần 2 giờ đồng hồ trên rừng, nhóm chúng tôi đã bắt gặp hàng chục người gánh thuê này. Họ thật thà cho biết, mỗi chuyến đi họ được bưởng vàng trả công từ 50- 70 nghìn đồng.

 Dư luận đặt dấu hỏi, phải chăng vì không muốn sự việc nghiêm trọng bị biết tới, rồi để phơi ra sự thật về tình trạng vàng tặc đang diễn ra công khai nên sự việc nghiêm trọng đã bị "ém" đi?

Ngày 18/9, trao đổi với PV báo Người đưa tin, ông Mai Đình Định - Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Lào Cai khẳng định khu vực vùng đệm thuộc địa bàn thôn Minh Thượng 1 (nơi vừa xảy ra vụ sạt lở nghiêm trọng - PV) thuộc diện tích đất có khoáng sản chưa khai thác. Chính vì vậy, sở TN&MT tỉnh chưa hề cấp phép cho bất cứ đơn vị khai thác nào.

Việc để xảy ra nạn khai thác vàng trái phép, sạt lở khiến nhiều người chết ngày 5/9, ông Định cho biết, trách nhiệm trước hết thuộc về chính quyền địa phương xã, huyện. "Qua kiểm tra, chúng tôi nhận được thông tin chính thống từ UBND huyện Văn Bàn có 2 người chết, 7 người bị thương. Trong luật khoáng sản năm 2010, việc bảo vệ tài nguyên khoáng sản chưa khai thác trách nhiệm thuộc về chính quyền địa phương, trong đó Chủ tịch xã và Chủ tịch huyện phải chịu trách nhiệm đầu tiên. Nếu không bảo vệ được, thì phải báo cáo chính quyền cấp trên, đăng ký các phương tiện, nhân lực để tăng cường", ông Định cho biết.

Theo ông Định, nguyên nhân cao nhất để xảy ra nạn khai thác vàng "thổ phỉ" là do địa hình quá hiểm trở, xa xôi, phức tạp. Có khi vừa mới truy quét xong được vài tiếng đồng hồ thì các "vàng tặc" đã quay trở lại hoạt động. Thêm vào đó, tình trạng này đã diễn ra rất lâu, nên "vàng tặc" nhiều nơi biết đến.

Tiểu Cát