Ông Nguyễn Đình Quyền, Viện trưởng viện Nghiên cứu lập pháp nhận định, mục tiêu của việc công khai bản kê khai tài sản, thu nhập là để mọi người giám sát có điều kiện phát hiện tham nhũng. Tuy nhiên, trong điều kiện Nhà nước chưa thể kiểm soát được tài sản, thu nhập của mọi đối tượng trong xã hội thì việc phát hiện tham nhũng thông qua bản kê khai là điều rất khó. Qua thực tiễn các vụ án về tranh chấp tài sản, có những vụ án phải qua nhiều cấp xét xử, mất nhiều năm xét xử với sự vào cuộc xác minh của tòa án mới phân định được tài sản là của ai.
Ông Nguyễn Đình Quyền cho rằng, tài sản tham nhũng được che đậy rất tinh vi.
Theo ông Quyền, tài sản tham nhũng thường được che đậy rất tinh vi. Trường hợp tài sản đứng tên người khác thì việc dựa vào bản kê khai tài sản để phát hiện tham nhũng là điều rất khó.
Mặt khác, trong điều kiện trật tự an toàn xã hội khá phức tạp như hiện nay, việc mở rộng phạm vi bản kê khai tài sản, thu nhập, có thể tại nơi cư trú hoặc nơi khác, sẽ không bảo đảm an toàn cho các cán bộ, công chức, viên chức, người có chức vụ quyền hạn và cả gia đình của họ.
Ông Quyền cho rằng, việc xem xét tài sản không giải trình được hợp lý hoặc kê khai không trung thực dưới góc độ trốn thuế và phải truy thu 45% là việc làm bình thường. Ông cũng đề xuất phải nghiên cứu để quy định, các tài sản có từ tham nhũng hoặc liên quan đến tham nhũng đều phải bị thu hồi thông qua con đường tư pháp tại tòa án.
Trong khi đó, ông Nguyễn Mạnh Cường, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Quốc hội cho biết, đối với tài sản mà người sở hữu có được một cách bất thường, không giải trình được, hoặc giải trình không hợp lý về nguồn gốc hợp pháp, đến nay vẫn chưa có quy định xử lý. Trong khi đó, tài sản này tiềm ẩn nguy cơ có nguồn gốc từ tham nhũng, vi phạm pháp luật.
Ông Cường đề nghị, tài sản này cần chia ra 3 loại khác nhau:
Thứ nhất, tài sản, thu nhập kê khai không trung thực nhưng chứng minh được nguồn gốc hợp pháp;
Thứ hai, tài sản, thu nhập kê khai không trung thực và không giải trình được hoặc giải trình không hợp lý về nguồn gốc;
Thứ ba, tài sản, thu nhập có kê khai nhưng không giải trình được, giải trình không hợp lý về nguồn gốc.
Mỗi trường hợp cần có cách xử lý khác nhau. Đối với trường hợp thứ nhất, cần cân nhắc việc có nên truy thu tài sản hay chỉ xử lý vi phạm về con người. Nếu trường hợp này cần xử lý về tài sản thì mức độ cũng phải thấp hơn so với tài sản không giải trình được nguồn gốc hợp lý.
Ngoài ra, ông Cường cũng đề nghị trong trường hợp cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập phát hiện tài sản, thu nhập tăng thêm không được giải trình hợp lý phải khởi kiện ra tòa án.
Lúc này, tòa án sẽ là cơ quan quyết định việc xử lý tài sản này. Để thực hiện có hiệu quả biện pháp này, quan trọng nhất phải kiểm soát được tài sản, thu nhập của cán bộ, công chức, viên chức và toàn người dân thì mới có cơ sở xác định tài sản ấy có hợp lý hay không hợp lý.
Theo ông Phạm Trọng Đạt, Cục trưởng Cục chống tham nhũng, Thanh tra Chính phủ, hoạt động xác minh đối với bản kê khai chỉ là những bước nghiệp vụ để đảm bảo thông tin tài sản, thu nhập được kê khai đưa vào quản lý là sự thật. Nên coi việc xác minh tài sản, thu nhập là công việc nghiệp vụ thường xuyên của cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập và cần có quy định để đảm bảo hoạt động đó không gây khó khăn cho người bị xác minh, cũng như bảo vệ bí mật thông tin tài sản thu nhập cá nhân đã kê khai.
Nhiều đại biểu còn băn khoăn về xử lý tài sản tham nhũng.
Trong trường hợp, số tài sản của người kê khai là hợp pháp, tổ chức sẽ hoàn toàn yên tâm khi sử dụng và xã hội tin tưởng. Nhưng, kết quả quá trình kiểm soát chỉ ra, người nào đó không minh bạch về tài sản thì cần thiết phải chuyển tiếp về những chế tài tiếp theo trong hệ thống pháp luật để xử lý đến cùng.
Ông Đạt cho rằng, cần áp dụng hình thức đưa ra khỏi bộ máy đối với người đã được kết luận kê khai không trung thực. Tiếp đó, cơ quan chức năng cần áp dụng các biện pháp kiểm tra, thanh tra, điều tra làm rõ nguồn gốc tài sản để xử lý.
Nếu cơ quan chức năng phát hiện tài sản do hành vi phạm tội mà có thì xử lý theo pháp luật hình sự. Trong trường hợp tài sản chưa chứng minh được do phạm tội mà cá nhân không giải trình được hoặc giải trình không hợp lý thì áp dụng biện pháp hành chính thu hồi.
