Trao đổi với PV Người Đưa Tin Pháp luật, ông Lê Như Tiến - nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên & Nhi đồng của Quốc hội (ĐBQH khóa XII, XIII) - cho hay: “Hệ thống trường chuyên ở Việt Nam đã tồn tại nhiều năm nay, với nhiều cấp độ khác nhau. Trong những giai đoạn vừa qua, trường chuyên đã phát huy hiệu quả rất tốt. Các trường chuyên góp phần đào tạo nhân tài, bồi dưỡng các đội tuyển thi đấu tại các kỳ thi quốc tế, đào tạo nhiều thủ khoa, là những hạt giống nhân tài của đất nước.

Tuy nhiên, vì sao người ta lại đặt vấn đề nên xóa bỏ trường chuyên? Đó là bởi, thời gian qua, một số trường chuyên không còn tính chuyên nữa mà hoạt động gần như một trường phổ thông bình thường. Theo tôi, mỗi tỉnh vẫn nên có một trường chuyên, cung cấp dịch vụ cao hơn, để đó là môi trường đào tạo những tinh hoa đúng nghĩa. Nếu bỏ trường chuyên thì môi trường giáo dục khó có thể đào tạo đội ngũ tinh hoa để làm mũi nhọn, làm lực lượng nòng cốt của đất nước”.

“Nếu bàn đến chuyên tư nhân hóa hay bán trường chuyên, thì phải thật thận trọng. Tôi ủng hộ xã hội hóa trong giáo dục, đa dạng mô hình để phụ huynh rộng đường lựa chọn, nhưng không nên tư nhân hóa trường chuyên. Nhà nước vẫn cần có một tỉ lệ chi phối nhất định để kiểm soát, quản lý hoạt động của trường chuyên. Nếu “thả” cho xã hội hoàn toàn sẽ dễ phát sinh những hệ lụy mà chúng ta không thể lường trước”, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên & Nhi đồng của Quốc hội khẳng định.

Phân tích về những biểu hiện tiêu cực làm “méo mó” hình ảnh trường chuyên, PGS.TS Nguyễn Quang Liệu cũng đánh giá: “Trong quá trình mở ra các trường chuyên, có một số vấn đề, mà nguyên nhân sâu xa là chạy theo thành tích, một số phụ huynh muốn lấy “mác” con mình học trường chuyên để “sĩ diện”. Chính vì những suy nghĩ ấy nên ở đâu đó mới có chuyện xin suất vào trường chuyên.

Để có những trung tâm đào tạo chất lượng cao, các cơ quan quản lý phải làm nghiêm, các cơ sở giáo dục phải tuân thủ quy định, theo quy chế, không thể “bỏ lọt” vì quan hệ hay tiền tệ mà cho vào trường. Như thế trong giáo dục chính là giết chết con người, bởi vì học sinh đó không có đủ năng lực, vào trường chuyên lại phải nhồi nhét, mà có khi nhồi nhét cũng chẳng tiếp thu được. Cho dù thầy cô có “quan tâm”, cho điểm ưu ái thì khi tốt nghiệp THPT, thi lên đại học, lại không có kiến thức. Suy cho cùng, đó là đang giết chết những mầm non ấy...”.

“Tôi mong các bậc phụ huynh có thể thẳng thắn nhìn nhận thực lực của con đến đâu, cân nhắc, tính toán kỹ và không o ép nguyện vọng của các con. Bản thân mỗi nhà trường cũng nên có những buổi gặp mặt và tư vấn trước tuyển sinh, trò chuyện, lắng nghe ý kiến phụ huynh, ý kiến học sinh, ý kiến xã hội để kịp thời giải đáp và có những lời khuyên và định hướng rõ ràng, phù hợp với năng lực và tốt cho tương lai của các em”, Hiệu trưởng trường THPT chuyên Khoa học Xã hội & Nhân văn nhắn nhủ.

Nhà giáo nhân dân Võ Tòng Xuân cũng thể hiện rõ sự e ngại trước mô hình và nội dung giảng dạy ở một số trường chuyên: “Tôi cho rằng, các trường chuyên hiện nay cần phải thay đổi cách hoạt động, mới có thể phát triển và đào tạo được những “thế hệ vàng”. Hiện tại, một số trường chuyên vẫn còn hiện tượng quá chăm chú vào việc đào tạo môn chuyên mà bỏ quên những môn khác, bỏ quên kỹ năng sống, bỏ quên tu dưỡng đạo đức, trau dồi cảm xúc... Đó là biểu hiện sai định hướng giáo dục, tạo ra những con người “méo”. Đặc biệt, đối với những học sinh “lọt” vào trường chuyên qua sự lo lót, qua “bao thư” của bố mẹ thì quá trình học tập trong trường chỉ là những áp lực, những sự nhồi nhét vô nghĩa...”.

Khép lại vấn đề, TS Lê Trường Tùng nhấn mạnh: “Nếu có tồn tại những tiêu cực ở khía cạnh nào thì cần xem xét bản chất làm chưa được ở đâu, để thay đổi, để khắc phục. Giả sử cứ một trường chuyên có vấn đề mà đề xuất đóng cửa toàn bộ các trường chuyên thì không thể được. Giống như khi có một cây phượng đổ trong khuôn viên trường học thì các trường khác đua nhau chặt hết cây phượng đi. Đó không phải là giải pháp!”.

PGS.TS Nguyễn Xuân Thành - Vụ trưởng vụ Giáo dục trung học, bộ GD&ĐT cho biết: “Mô hình trường chuyên đã được Đảng và Nhà nước chỉ đạo và được thể chế hoá trong luật Giáo dục. Năm 2010, Thủ tướng đã phê duyệt Đề án 959 về phát triển hệ thống trường THPT chuyên giai đoạn 2010-2020, trong đó có yêu cầu về “bổ sung cơ chế, chính sách, tổ chức phát hiện, bồi dưỡng nhân tài ngay từ bậc học phổ thông”. Từ quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước tại Thông báo kết luận số 242 của Bộ Chính trị, và hiện nay là luật Giáo dục 2019 nêu rất rõ: Trường chuyên là những trường dành cho học sinh có kết quả học tập xuất sắc, từ đó sớm phát hiện và bồi dưỡng nhân tài từ bậc phổ thông. Có thể thấy vấn đề trường chuyên, về quan điểm, đã được thể chế hóa trong luật. Do vậy “Không thể nào xã hội hóa trường chuyên. Để bồi dưỡng tài năng, tạo nguồn nhân lực chất lượng cao thì các nước cũng phải đầu tư và làm như vậy. Các phần khác có thể xã hội hóa được nhưng riêng với hai đối tượng là tài năng và người yếu thế thì Nhà nước vẫn phải đầu tư và chăm lo”.

“Bộ GD&ĐT hiện đang yêu cầu các địa phương báo cáo về quá trình phát triển hệ thống trường chuyên, qua đó sẽ đánh giá căn bản quá trình phát triển trường chuyên trong các giai đoạn khác nhau, trong các bối cảnh khác nhau để xác định đến giờ, mô hình này đã đạt được những gì, phát hiện điều gì còn bất cập so với xu hướng phát triển của giai đoạn mới, phân tích bài bản và xác định hướng đi phù hợp”, PGS.TS Nguyễn Xuân Thành khẳng định.

C.M