Loài cỏ sống lâu năm
Cỏ gấu một loại cỏ dại, rất khó tiêu diệt. Tuy nhiên nhưng thân rễ của loài cỏ dại ấy lại là một vị thuốc có rất nhiều tác dụng dược lý, có thể sử dụng để dự phòng và chữa trị nhiều loại bệnh tật.
Loại cỏ này sống lâu năm, cao 20-60cm. Lá nhỏ hẹp, ở giữa lưng có gân nổi lên, cứng và bóng, phần dưới lá ôm lấy thân cây. Thân rễ phát triển, phình to ra như củ. Mùa hè là loại cỏ này có 3 đến 8 cụm hoa hình tán, màu xám nâu; hoa lưỡng tính, 3 nhị dài chừng 2mm, nhụy có đầu núm chia thành 2 nhánh như lông tơ. Quả 3 cạnh màu xám.
Cỏ gấu mọc hoang ở khắp nơi trên đồng ruộng, ven đường. Do đặc tính dễ sống và phát triển um tùm nên loại cỏ này rất khó tiêu diệt. Chỉ cần sót lại một mẩu thân rễ nhỏ, thế là cũng đủ phát triển thành một cây mới. Do vậy người nông dân rất vất vả khi làm đồng.
Ở Việt Nam cỏ gấu còn có tên cỏ cú, sa thảo, hương phụ, hương phụ tử, thủy tam lăng, tước đầu hương, lôi công đầu… Tên khoa học là Cyperus rotundus L., thuộc họ Cói -Cyperaccae.
Loại thuốc quý từ cỏ dại
Từng trao đổi với báo Pháp Luật Việt Nam, lương y Ngô Kiêm Diệp (SN 1943 tại Tp.HCM), thành viên hội đông y quận 9 thuộc một trong những người đầu tiên tiếp quản hội đông y thành phố từ khi giải phóng miền Nam cho biết:
Thảo dược này có tác dụng tốt trong việc lưu thông khí huyết ở phụ nữ, đặc biệt vào những ngày kinh nguyệt. Không những thế, củ gấu còn có tác dụng lưu thông đường hô hấp, giúp những người đang bị uất nghẹn, mệt mỏi, thở tốt hơn.
Sau khi đào toàn cây, người ta phơi cho khô, vun thành đống để đốt, lá và rễ con cháy hết, còn lại củ lấy riêng rửa sạch, phơi hay sấy khô. Củ gấu thu hoạch như vậy gọi là “sinh hương phụ”, nghĩa là hương phụ sống.
Theo báo Sức khỏe & Đời sống trong Đông y loại cỏ gấu có lợi đối với sức khỏe như:
- Tác dụng thông lợi gan, lý khí, khai uất điều kinh, giảm đau; kiện vị.
- Dùng cho các trường hợp đau tức vùng ngực bụng và khoảng liên sườn, đầy trướng, không tiêu, ợ hơi...
- Vị thuốc hương phụ, thường gọi là củ gấu, là thân rễ - Rhizoma Cyperi - phơi hay sấy khô của cây cỏ gấu. Hương phụ còn khai thác từ củ của cây hương phụ biển (hải hương phụ -Cyperus stoloniferus Retz), mọc nhiều ở bãi cát gần biển..
Chế biến củ gấu đúng cách rất tốt cho sức khỏe. Ảnh minh họa.
Gợi ý chế biến củ gấu dùng hương phụ làm thuốc:
Hành khí, giảm đau
1. Thang Tiểu ô trầm: hương phụ 8g, ô dược 12g, cam thảo 4g. Sắc uống. Trị ngực bụng trướng đau, bệnh về chức năng thần kinh dạ dày.
2. Hoàn lương phụ: hương phụ 12g, cao lương khương 12g. Sắc uống. Trị dạ dày hàn khí.
3. hương phụ 12g, diên hồ sách 8g. Sắc uống. Trị ngực sườn trướng đau.
Khai uất, điều kinh
1. Hương phụ chia làm 4 phần, ngâm riêng mỗi phần với muối, dấm, rượu, nước tiểu trẻ em. Sao khô, nghiền thành bột mịn làm hoàn. Trị kinh nguyệt không đều do tinh thần uất ức, đau bụng dưới khi có kinh, vú chướng đau.
2. Hương phụ tứ chế 20g, lá ngải 20g, trần bì 20g, nguyệt quý hoa 2 đóa. Sắc uống. Trị đau bụng kinh.
3. Hương phụ tứ chế 30g, ích mẫu thảo 12g. Sắc uống. Trị đau bụng kinh.
Với y học cổ truyền, củ gấu là một vị thuốc hay.
5. Trị kinh nguyện không đều: Củ gấu (5g), đương quy, bạch thược (mỗi vị 10g), xuyên khung (5g), ô dược (7g), ngải diệp (3g) trộn đều sắc nước uống 2 lần/ngày. Lương y Diệp cho hay chỉ cần uống thuốc sẽ có kinh sau 2 ngày.
Biết được công dụng tuyệt vời của củ gấu, anh Lê Văn Tuân ở Quảng Bình trồng loại cây này để thu hoạch.
Sau thời gian dày công chăm sóc, vụ đầu tiên anh Tuân khá thành công khi thu về gần 1 tạ củ cây cú mật. Sau khi thu hoạch, củ được rửa sạch, phơi khô và bán ra với giá từ 300.000 - 350.000 đồng/kg, thu lời hơn 30 triệu đồng, theo số liệu trên Dân Việt.
Trúc Chi (t/h)
