Tôi cho ChatGPT một câu hỏi bằng tiếng Anh "Khu vực doanh nghiệp Việt Nam đã lớn mạnh thế nào sau 40 năm đổi mới?". Câu trả lời là "Sự biến đổi của khu vực doanh nghiệp Việt Nam kể từ khi bắt đầu quá trình đổi mới kinh tế năm 1986 là một trong câu chuyện tăng trưởng hấp dẫn bậc nhất Châu Á"!

1. Điều gì xảy ra sau 40 năm?

Các báo cáo và hội nghị tổng kết 40 năm đổi mới đã ghi nhận rất nhiều thành tựu đáng tự hào của nền kinh tế. Việt Nam chuyển mình từ một nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, tăng thu nhập bình quân từ khoảng 90 USD năm 1986 đến 4.620 USD năm 2024.

Từ một nước nghèo, nền kinh tế lạm phát 3 chữ số, GDP chỉ đạt khoảng 8 tỷ USD năm 1986, quy mô GDP của Việt Nam giờ đây đạt 476 tỷ USD (2024), vươn lên đứng thứ tư Đông Nam Á và thứ 33 thế giới.

Giờ đây Việt Nam nằm trong top 3 các quốc gia xuất khẩu lớn nhất thế giới đối với nhiều mặt hàng nông sản như cà phê, gạo, hạt điều, rau quả, tôm, gỗ và sản phẩm từ gỗ. Sản phẩm của Việt Nam đã hiện diện ở trên 200 thị trường, trong đó có 7 mặt hàng đạt kim ngạch trên 10 tỷ USD, 35 mặt hàng trên 1 tỷ USD.

2. Doanh nghiệp Việt đã lớn lên như thế nào?

Những doanh nghiệp lớn hàng đầu thế giới ngày nay đều khởi đầu là những cái tên nhỏ, rất nhỏ, là không ai cả. Nhưng họ không ngừng nỗ lực vươn lên sau những thất bại ban đầu nhờ vào suy nghĩ lớn và sự quyết tâm, kiên trì khẳng định vị trí của mình trước khi hội tụ thêm nguồn lực để mở rộng hoạt động trên quy mô toàn cầu. Doanh nghiệp Việt Nam cũng vậy, các doanh nghiệp lớn nhất Việt Nam cũng khởi đầu từ một ngành nghề kinh doanh có thể hoàn toàn khác với ngành nghề họ được biết đến bây giờ, trải qua nhiều khó khăn để đạt và giữ được vị trí của mình ngày hôm nay.

Có rất nhiều ví dụ, tập đoàn Masan cũng bắt đầu bằng kinh doanh thực phẩm năm 1996 trước khi lớn mạnh và hiện diện trong các lĩnh vực hàng tiêu dùng, bán lẻ, vật liệu và dịch vụ tài chính. Tập đoàn FPT khởi đầu là công ty công nghệ thực phẩm được 13 nhà khoa học trẻ thành lập năm 1988 với khát khao làm giàu bằng nỗ lực lao động sáng tạo trong khoa học kỹ thuật và công nghệ, giờ đây cũng là một tập đoàn tỷ đô có các lĩnh vực hoạt động cốt lõi trong công nghệ, viễn thông và giáo dục.

Tập đoàn Thaco được thành lập năm 1997 tại Đồng Nai từ chỗ chỉ chuyên nhập xe cũ, cung cấp phụ tùng sửa chữa ô tô, ngày nay là tập đoàn đa ngành không chỉ hoạt động trong lĩnh vực ô tô mà mở rộng hoạt động trong công nghiệp hỗ trợ, nông nghiệp, đầu tư xây dựng, thương mại dịch vụ và logistics. Tập đoàn Hoà Phát được thành lập năm 1992 khởi đầu là công ty chuyên buôn bán các loại máy xây dựng, trước khi trở thành công ty giữ thị phần số 1 Việt Nam về thép xây dựng, bên cạnh những lĩnh vực nông nghiệp, bất động sản, điện máy gia dụng…

Ngoài những tập đoàn trên, còn nhiều và rất nhiều doanh nghiệp Việt Nam khác có thể kể đến, những cái tên như Vingroup (thành lập năm 1993), T&T (thành lập năm 1993), TTC (thành lập năm 1979), Sun Group (thành lập năm 1998), TH (thành lập năm 2009), BRG (thành lập năm 1993) v.v… đã đặt chân trong nhiều lĩnh vực, hoạt động tại nhiều quốc gia, gặt hái thành công với nhiều sản phẩm, dịch vụ.

Điểm chung của tất cả những doanh nghiệp này là họ đều là những thương hiệu hàng đầu của đất nước, trong đó có rất nhiều thương hiệu tỷ đô, có ít nhất 6 vị chủ tịch của những doanh nghiệp này có tên trong danh sách tỷ phú thế giới của Forbes. Điều quan trọng là, đa số các doanh nghiệp này đều trẻ hơn quá trình đổi mới của đất nước. Nói khác đi, chặng đường 40 năm đổi mới lịch sử đã ươm tạo, tưới tắm, vun thổi cho nhiều cái tên, giờ đây có thể gọi là những thương hiệu tỷ đô thuộc sở hữu người Việt.

3. Doanh nghiệp Việt hôm nay hình dáng ra sao?

Sau gần 40 năm đổi mới, có lẽ không dễ để hình dung được sự phát triển mạnh mẽ của khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam. Hiện nay là khu vực có đóng góp lớn nhất trong nền kinh tế, khu vực kinh tế tư nhân chiếm tỉ trọng khoảng 50% GDP, hơn 40% tổng vốn đầu tư toàn xã hội, sử dụng khoảng 85% tổng số lao động của nền kinh tế, đóng góp khoảng 30% tổng thu ngân sách Nhà nước, 25% tổng kim ngạch xuất khẩu.

Tính đến ngày hôm nay, tổng số doanh nghiệp đã được thành lập mới kể từ năm 1991 (thời điểm Luật Doanh nghiệp tư nhân và Luật Công ty mới có hiệu lực) là trên 2,2 triệu doanh nghiệp, trong đó số doanh nghiệp thành lập mới của năm 2024 là 157.240 doanh nghiệp, gấp hơn 3 lần tổng số doanh nghiệp thành lập trong giai đoạn 1991-1999.

Tại thời điểm hiện nay (năm 2025), trung bình mỗi ngày có trên 500 doanh nghiệp đăng ký thành lập mới ở Việt Nam, 335 doanh nghiệp quay trở lại hoạt động, 665 doanh nghiệp rút khỏi thị trường, phản ánh sự cạnh tranh và đào thải mạnh mẽ của nền kinh tế. Một doanh nghiệp mới có vốn đăng ký bình quân 15,9 tỷ đồng, có số lao động bình quân 7 người. Ba nhóm ngành thu hút nhiều doanh nghiệp thành lập mới nhất thời điểm năm nay là bán buôn, bán lẻ, sửa chữa ô tô, xe máy; công nghiệp chế biến chế tạo; và xây dựng.

Tuy vậy, các doanh nghiệp Việt Nam còn gặp nhiều khó khăn và trở ngại liên quan tới bối cảnh thị trường quốc tế với nhiều bất ổn, biến động cùng với đòi hỏi ngày càng cao; quá trình thực thi các quy định pháp luật liên quan đến môi trường đầu tư kinh doanh vẫn có lúc chưa tạo thuận lợi cho hoạt động của doanh nghiệp; đồng thời, công tác quản lý nhà nước còn bất cập, chưa bắt kịp với sự phát triển của các mô hình kinh doanh. Chính vì vậy, khu vực doanh nghiệp tư nhân Việt Nam vẫn đóng góp chưa tương xứng với tiềm năng, hiệu quả hoạt động chưa cao.

4. Con đường phía trước?

Các Nghị quyết chiến lược của Bộ Chính trị mới ban hành trong thời gian gần đây có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc định hình sự phát triển vượt bậc của khu vực doanh nghiệp Việt Nam trong thời gian tới.

Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị ban hành ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã đặt ra quan điểm chỉ đạo về sự cần thiết có chủ trương, quyết sách mạnh mẽ, mang tính chiến lược và cách mạng để tạo xung lực mới, theo đó phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là đột phá quan trọng hàng đầu.

Nghị quyết số 68-NQ/TW ban hành ngày 4/5/2025 nhấn mạnh phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế, phát triển chuỗi liên kết doanh nghiệp theo cụm ngành, chuỗi giá trị, chuỗi cung ứng, khuyến khích doanh nghiệp lớn dẫn dắt, chuyển giao công nghệ; kết nối doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước; yêu cầu FDI gắn với chuỗi cung ứng nội địa, v.v.

Nghị quyết số 41-NQ/TW ngày 10/10/2023 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát huy vai trò của đội ngũ doanh nhân Việt Nam trong thời kỳ mới đã đặt ra các mục tiêu lớn về doanh nghiệp (có ít nhất 70 doanh nghiệp có mức vốn hóa 1 tỷ USD, có ít nhất 10 doanh nhân lọt vào danh sách tỷ phú USD thế giới) từ nay đến 2030.

Các định hướng chiến lược quan trọng khác cần lưu ý bao gồm việc ứng dụng sâu rộng các mô hình kinh tế mới như kinh tế số, kinh tế chia sẻ, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế biển xanh, kinh tế chăm sóc, kinh tế dữ liệu, kinh tế tầm thấp… Kỷ nguyên mới với các bối cảnh mới, công nghệ mới, mối quan tâm mới, đòi hỏi các doanh nghiệp Việt Nam đổi mới sáng tạo mạnh mẽ hơn, tận dụng tốt hơn các cơ hội, khai thác các nguồn lực với hiệu quả cao hơn, đem lại lợi ích nhiều hơn cho cộng đồng và xã hội.

Giai đoạn những năm tiếp theo chắc chắn sẽ chứng kiến sự phát triển vượt bậc của các doanh nghiệp Việt Nam lớn trong quá trình hiện diện tại các thị trường khác nhau trên thế giới, ứng dụng mạnh mẽ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo trong tất cả các ngành nghề của nền kinh tế. Các doanh nghiệp Việt chắc chắn sẽ đóng góp tích cực cho sự phát triển mạnh mẽ hơn của đất nước trong kỷ nguyên mới.

THỰC HIỆN: NGUYỄN HOA CƯƠNG - PHÓ VIỆN TRƯỞNG VIỆN NGHIÊN CỨU CHÍNH SÁCH VÀ CHIẾN LƯỢC

THIẾT KẾ: HOÀNG YẾN

NGUOIDUATIN.VN | Thứ Tư, 15/10/2025 | 08:00