Năm 2024, tình hình khu vực và quốc tế có nhiều biến chuyển nhanh chóng và phức tạp, vượt ra ngoài những dự báo của chúng ta. Trong bối cảnh đó, công tác đối ngoại của Việt Nam tiếp tục có những triển khai một cách khá bài bản, toàn diện và linh hoạt để đáp ứng những nhu cầu phát triển của đất nước trước tình hình mới. Từ đối ngoại Đảng, đến ngoại giao nhà nước, ngoại giao nhân dân…
Dưới góc độ suy nghĩ cá nhân, tôi muốn nhấn mạnh hai thành tựu nổi bật nhất của ngành ngoại giao trong năm 2024.
Thứ nhất, đó là ngành ngoại giao đã có đóng góp quan trọng trong việc tăng cường và củng cố lòng tin giữa Việt Nam với các quốc gia, cũng như với các diễn đàn đa phương khu vực và thế giới, như Liên hợp quốc…
Qua tất cả những hoạt động đối ngoại lớn của đất nước, trong đó có hơn 20 chuyến thăm của lãnh đạo cấp cao Việt Nam đến các nước và 25 chuyến thăm của lãnh đạo các nước đến Việt Nam, Việt Nam luôn thể hiện vai trò là một thành viên tích cực và có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế.
Tất cả những hoạt động đối ngoại nêu trên và những tiếng nói có tính chất xây dựng và hợp tác của Việt Nam đã góp phần củng cố sự tin cậy chính trị giữa Việt Nam với các quốc gia, các tổ chức quốc tế và khu vực. Cá nhân tôi đánh giá đây là thành tựu nổi bật nhất của đối ngoại Việt Nam trong năm 2024 vì chỉ có dựa trên sự tin cậy chính trị cao đó, quan hệ Việt Nam với các nước, các diễn đàn đa phương mới có thể phát triển một cách thực chất và hiệu quả, đồng thời với sự tin cậy chính trị quốc tế cao đối với Việt Nam, thì tầm vóc đối ngoại của Việt Nam đã được nâng lên ở một mức độ cao hơn nữa.
Không phải ngẫu nhiên mà Tổng thư ký LHQ khi gặp lãnh đạo ta đã khẳng định rằng: “Việt Nam là biểu tượng hòa bình và phát triển bền vững”. Đây là thể hiện cao nhất sự tin cậy của người đứng đầu tổ chức quốc tế lớn nhất thế giới đối với đất nước Việt Nam chúng ta.
Bên cạnh đó, sự tin cậy cũng đến từ các doanh nghiệp nước ngoài. Năm 2024 chúng ta chứng kiến một làn sóng đầu tư mạnh mẽ hơn của các doanh nghiệp nước ngoài vào Việt Nam, đặc biệt là các “đại bàng”, những doanh nghiệp hàng đầu thế giới về công nghệ cao, bán dẫn, trí tuệ nhân tạo. Để có được làn sóng đầu tư mới và hết sức quan trọng này, đó chính là sự thành công trong công tác vận động, thuyết phục các doanh nghiệp nước ngoài đặt niềm tin vào Việt Nam với tư cách là một điểm đến an toàn, ổn định chính trị cao, nhiều tiềm năng, cơ hội hợp tác cùng thắng, trên tinh thần như Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính hay nói là “lợi ích hài hoà, rủi ro chia sẻ”.
Đó cũng là sự tin cậy của người dân nước ngoài đối với đất nước Việt Nam, một đất nước thanh bình, đa dạng văn hoá, với nhiều danh lam thắng cảnh, chính sách thông thoáng, và đặc biệt là người dân rất thân thiện, khi chúng ta đã đón hơn 17,5 triệu lượt khách quốc tế - tăng gần 40% so với năm 2023.
Thành tựu nổi bật thứ hai trong năm 2024 là những bước đột phá quan trọng trong công tác ngoại giao phục vụ phát triển kinh tế đất nước, góp phần thúc đẩy xu hướng chuyển dịch chuỗi cung ứng đầu tư sản xuất ở khu vực và trên quốc tế. Đặc biệt, tôi đánh giá rất cao việc chuyển dịch cơ cấu đầu tư nước ngoài.
Nếu như trước đây các nhà đầu tư nước ngoài nghĩ đến Việt Nam là nơi có lực lượng lao động dồi dào, giá nhân công rẻ, thì nay họ đã nghĩ về Việt Nam là nơi có nguồn lao động chất lượng cao, và như lời ông Jensen Huang, Chủ tịch Tập đoàn Nvidia đánh giá “người Việt Nam có thành tích xuất sắc trong các lĩnh vực STEM, đặc biệt là toán học và khoa học”.
Năm qua, chúng ta đã chứng kiến một loạt tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới “đổ bộ” vào Việt Nam như: Tập đoàn Nvidia, SpaceX, Google, Meta, Qualcomm, LAM Research, Synopsys và Marvell, Amkor,… đã lên những kế hoạch rất cụ thể để chuyển dịch chuỗi công ứng sang Việt Nam, thành lập trung tâm nghiên cứu và phát triển về trí tuệ nhân tạo AI, trung tâm dữ liệu AI, mở rộng đầu tư, kinh doanh, sản xuất chip bán dẫn ở Việt Nam. Đây là những minh chứng cụ thể cho nội dung hợp tác mới, có tính đột phá này, trong đó có sự đóng góp trực tiếp của các nhà ngoại giao Việt Nam, song song với sự vào cuộc quyết liệt của Chính phủ và các bộ, ngành liên quan.
Điều quan trọng tôi muốn nhấn mạnh là những đóng góp này phục vụ một cách hết sức sức hiệu quả cho định hướng chiến lược khi đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình nhằm đạt được mục tiêu kép 2030 và 2045 mà Đảng và Nhà nước ta đã xác định.
Đúng như vậy. Những hoạt động ngoại giao song phương sôi nổi trong năm 2024 như trên khẳng định Việt Nam kiên trì chủ trương làm sâu sắc hơn quan hệ với các đối tác quan trọng hàng đầu, cũng như tăng cường việc đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ.
Nếu như trong năm 2023 Việt Nam là nước duy nhất đón cả Tổng thống Mỹ Joe Biden và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tới thăm, thì đến đầu năm 2024 này chúng ta đã đón cả Tổng thống Nga Vladimir Putin. Điều đó lại càng làm nổi bật uy tín và vị thế đối ngoại của Việt Nam là nước duy nhất trên thế giới có thể đón lãnh đạo cả ba nước Mỹ, Trung Quốc và Nga thăm trong thời gian ngắn như vậy.
Lễ đón Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Phủ Chủ tịch ngày 20/6/2024. Ảnh: Tùng Đinh
Tôi cũng rất quan tâm theo dõi Triển lãm quốc phòng quốc tế Việt Nam cuối năm 2024 vừa qua, chúng ta thấy nhiều nước đã mang các khí tài, thiết bị quân sự hiện đại đến với triển lãm ở Việt Nam, từ Mỹ và Trung Quốc, Nga, Israel và cả những nước đối lập như Iran.
Có lẽ Việt Nam cũng là nước duy nhất trên thế giới có thể làm được điều kỳ diệu này, khi những nước hiện đang đối đầu với nhau đều mang thiết bị quân sự sang để triển lãm ở Việt Nam. Đây có lẽ nó cũng là một ví dụ rất điển hình về chính sách đối ngoại Việt Nam làm bạn với tất cả các nước.
Trong năm 2024, chúng ta cũng chứng kiến việc Việt Nam nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Úc, Pháp và Malaysia. Bên cạnh đó, Liên minh châu Âu (EU), Indonesia, Singapore đều đã bày tỏ mong mong muốn nâng cấp lên quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Việt Nam trong thời gian tới. Cũng trong năm 2024 Việt Nam đã nâng quan hệ đối tác với Brazil lên đối tác chiến lược, nâng lên đối tác toàn diện với UAE…
Bên cạnh đó, chúng ta cũng có những chuyến thăm thể hiện chính sách thủy chung, trước, sau như một với bạn bè như chuyến thăm của Tổng Bí thư Tô Lâm tới Cuba, Mông Cổ; Thủ tướng Phạm Minh Chính thăm Lào…
Như vậy là trong khi ta tập trung vào việc làm sâu sắc hơn quan hệ với các đối tác lớn, chúng ta cũng không quên những bạn bè lâu năm. Và tất cả những mối quan hệ song phương nêu trên đã góp phần củng cố thêm vị thế, uy tín của Việt Nam ở khu vực và trên thế giới.
Có thể nói ngoại giao phục vụ phát triển kinh tế được xác định là nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu của ngành ngoại giao không phải chỉ trong năm 2024 mà từ nhiều năm nay rồi. Và những đóng góp của ngành ngoại giao trong lĩnh vực này là rất đáng kể, nhưng không phải ai cũng nhìn thấy được.
Cá nhân tôi đánh giá đóng góp của ngành ngoại giao đối với phát triển kinh tế của đất nước ít nhất là trên 4 lĩnh vực sau đây:
Thứ nhất là tạo dựng môi trường hòa bình, thân thiện, tạo dựng môi trường quốc tế thuận lợi cho cho hợp tác và phát triển. Với việc chúng ta nâng cấp và củng cố quan hệ với một loạt các các nước nêu trên, lần đầu tiên chúng ta có quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện và đối tác chiến lược với cả 5 nước thành viên Hội đồng bảo an LHQ, cũng như với cả 5 nền kinh tế lớn trên thế giới.
Thứ hai là tham mưu và kiến nghị chính sách phát triển cho Đảng và Nhà nước. Do điều kiện đặc thù, các nhà ngoại giao ở hơn 90 cơ quan đại diện ngoại giao của Việt Nam ở các nước chính là những “tai mắt”, luôn nỗ lực trong công tác nghiên cứu tình hình, chủ trương chính sách phát triển của các nước, các xu thế mới về khoa học công nghệ trên thế giới… để tham mưu cho Đảng và Nhà nước trong quá trình hoạch định chính sách của Việt Nam.
Thứ ba là phát hiện các đối tác tiềm năng và làm cầu nối để kết nối các đối tác đó với các doanh nghiệp, các đối tác của Việt Nam.
Thứ tư là việc đôn đốc thực hiện được các thỏa thuận đã ký kết với các đối tác nước ngoài, và đồng hành cùng các doanh nghiệp trong việc tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn trong quá trình hợp tác.
Nhìn lại trong năm 2024, chúng ta thấy rằng đóng góp của ngành ngoại giao Việt Nam cũng thể hiện trên rất rõ trên cả 4 lĩnh vực tôi vừa nêu, đặc biệt là việc phát hiện được xu hướng chuyển dịch chuỗi cung ứng, và phát hiện các doanh nghiệp công nghệ cao đang có xu hướng tìm địa bàn mới để đầu tư, mở rộng sản xuất, từ đó làm sứ giả vận động và kết nối họ với các đối tác Việt Nam.
Tôi đánh giá việc một loạt các tập đoàn công nghệ hàng đầu "đổ bộ" vào Việt Nam thời gian qua có những đóng góp không nhỏ của các nhà ngoại giao Việt Nam. Những đóng góp đó là rất đáng trân trọng.
Tôi nghĩ điều này cũng phù hợp với chủ trương của Việt Nam là Việt Nam ngày càng tham gia một cách tích cực và chủ động vào các diễn đàn khu vực và thế giới. Và việc Việt Nam tham gia không chỉ là nhằm thể hiện sư có mặt, mà ngày càng Việt Nam càng tham gia sâu hơn vào quá trình hoạch định chính sách, ra quyết định của các định chế quốc tế, thậm chí Việt Nam có thể tham gia dẫn dắt ở một số lĩnh vực nhất định mà ta có thế mạnh tại các diễn đàn đa phương.
Trong năm 2024, lãnh đạo Việt Nam cũng rất tích cực tham gia vào những diễn đàn đa phương như Tổng Bí thư Tô Lâm tham dự khóa họp Đại hội đồng LHQ tháng 9/2024 với thông điệp mạnh mẽ về việc Việt Nam đổi mới, bước vào kỷ nguyên phát triển mới; Chủ tịch nước Lương Cường dự Hội nghị APEC ở Peru; Thủ tướng dự Cấp cao ASEAN, Hội nghị G20 tại Brazil…
Việt Nam ngày càng thể hiện tốt hơn vai trò là một thành viên tích cực và có trách nhiệm, cùng cộng đồng quốc tế bàn bạc, và đưa ra những giải pháp đối với các thách thức toàn cầu như: xóa đói giảm nghèo, biến đổi khí hậu, phát triển bền vững, phát triển kinh tế xanh, kinh tế số, giảm phát thải…
Việc tham gia tích cực và có trách nhiệm của Việt Nam tại các diễn đàn đa phương, các tổ chức và định chế quốc tế càng góp phần củng cố niềm tin của cộng đồng quốc tế vào Việt Nam, và qua đó uy tín và vị thế của Việt Nam tiếp tục được nâng cao hơn nữa. Ta cũng tranh thủ được sự ủng hộ và các nguồn lực từ các định chế quốc tế này phục vụ cho sự phát triển của đất nước.
Năm 2025, tình hình thế giới sẽ có nhiều diễn biến phức tạp. Thuận lợi và thách thức luôn đan xen. Với chính sách “Nước Mỹ trên hết” của chính quyền mới ở Mỹ, nhiều dự báo đáng lo ngại về xu hướng bảo hộ mậu dịch, khả năng các tranh chấp, thậm chí là chiến tranh thương mại giữa các nền kinh tế lớn hàng đầu thế giới. Trong khi đó, xung đột và các điểm nóng tại các khu vực vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Vấn đề là làm sao để đất nước ta tận dụng tốt mọi cơ hội và giảm thiểu tối đa các nguy cơ, thách thức từ bên ngoài để giữ vững môi trường hoà bình, ổn định cho đất nước. Đó là nhiệm vụ và trách nhiệm của những người làm công tác đối ngoại, ngoại giao của chúng ta.
Tuy nhiên, điều đó vẫn là chưa đủ. Trong bối cảnh cả đất nước đang có những bước chuyển mình quan trọng như cuộc cách mạng về tinh gọn tổ chức bộ máy, thể chế và chuẩn bị cho Đại hội Đảng lần thứ XIV với những trông đợi về các quyết sách nhằm đưa đất nước bước vào một kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình thì yêu cầu của Đảng và đất nước đối với ngành ngoại giao lại càng cao hơn bao giờ hết, nhằm đưa tầm vóc đối ngoại của Việt Nam lên một bậc thang mới, cao hơn trước, tạo thế và lực mới cho đất nước khi bước vào kỷ nguyên mới.
Nhiệm vụ rất nặng nề, nhưng tôi có niềm tin tưởng sâu sắc vào trình độ và bản lĩnh của thế hệ các nhà ngoại giao hiện nay. Họ sẽ tiếp tục có những đóng góp sáng tạo và thiết thực vào sự nghiệp cách mạng chung của đất nước, xứng đáng với sự tin cậy của Đảng, Nhà nước và nhân dân.