Với Thừa Thiên - Huế, Chủ tịch Quốc hội cho biết trước đây Bộ Chính trị đã có Nghị quyết phấn đấu đưa địa phương này trở thành thành phố trực thuộc Trung ương. Quá trình tổ chức thực hiện, Huế đã có tốc độ phát triển tốt. Tuy nhiên, phần đặc thù nông thôn của Huế có xuất phát điểm khó khăn, khó đạt được tiêu chí thành phố trực thuộc Trung ương.

Do đó, trên cơ sở tổng kết đánh giá 10 năm thực hiện Nghị quyết Bộ Chính trị đã có đề xuất, có quyết sách xây dựng Thừa Thiên - Huế trở thành thành phố di sản trực thuộc Trung ương với cốt lõi là Cố đô Huế. Do đó, các tiêu chí về dân số, thu nhập không nhất thiết như các thành phố trực thuộc khác. Đây là cơ chế chính sách đặc thù cho thành phố di sản.

Với tỉnh Thanh Hoá, Chủ tịch Quốc hội nhắc lại khi Bác Hồ vào thăm đã từng nói “người đông, đất rộng, của nhiều, chỉ còn thiếu sự sắp đặt và thu xếp”. Do đó, Thanh Hoá đang phấn đấu trở thành một trong tứ giác phát triển của phía Bắc bao gồm: Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh và Thanh Hoá. Bên cạnh đó, Thanh Hoá có động lực phát triển kinh tế Nghi Sơn, nhưng miền Tây Thanh Hoá rất khó khăn.

Nghệ An cũng tương tự như Thanh Hóa, diện tích của Nghệ An là lớn nhất, dân số đứng thứ 4 cả nước. Vì vậy, Chủ tịch Quốc hội cho rằng lúc này việc xây dựng cơ chế đặc thù cho những nơi này là để các địa phương có lực phát triển.

Trao đổi về thắc mắc của Người Đưa Tin về Dự thảo Nghị quyết trên được đưa ra xem xét trong bối cảnh cần xây dựng các giải pháp phục hồi kinh tế sau đại dịch, đại biểu Lê Thanh Vân cho biết, chúng ta chưa bao giờ phân loại địa phương và cá thể hoá chính sách. Trong khi đó 63 tỉnh thành, về năng lực, lợi thế và đóng góp rất khác nhau. Trừ các Tp. trực thuộc Trung ương và đô thị đặc biệt chỉ có mỗi Thủ đô là có Luật Thủ đô, còn các địa phương cấp tỉnh gần như không có chinh sách phân loại.

ĐBQH Lê Thanh Vân (đoàn Cà Mau)

“Vậy nên, đây là một hạn chế trong việc ban hành chính sách. Tức là, đồng bộ hoá năng lực như nhau giữa các địa phương. Cho nên, không tác động chính xác đến những nơi có lợi thế, có điều kiện ưu tiên để khơi dậy tiềm năng và vô hình chung đã đánh đồng tất cả. Rất nhiều năm, nhiều tỉnh “cựa quậy” mãi không được vì cơ chế chính sách chỉ cho như thế. Vậy nên, đã có nhiều tỉnh yêu cầu phải có cơ chế riêng để phù hợp với năng lực của mình”.

Theo ĐB Lê Thanh Vân, việc cho cơ chế đặc thù là vấn đề phát sinh từ thực tiễn, chưa có tiền lệ và đánh giá nên phải thí điểm.

Nói đến những cơ chế đặc thù, nhìn vào đề xuất của Chính phủ, Đại biểu Lê Thanh Vân thấy tính đặc thù của 4 tỉnh thành này không nhiều, thực tế nó chỉ là 3 nhóm quy phạm:

Nhóm 1 là nhóm uỷ quyền, phân quyền cho dưới cấp về quyền quản lý đất đai, quỹ lương, một số cơ chế thuộc thẩm quyền Quốc hội nay uỷ quyền cho TVQH trên cơ sở đề xuất của Chính phủ, để làm sao cho thật linh hoạt, bởi thủ tục trình Quốc hội lâu hơn…

Nhóm thứ 2 là nhóm điều chỉnh chính sách, đó là tỉ lệ phân chia nguồn thu trên địa bàn địa phương, thuộc nhiệm vụ về ngân sách Trung ương thì lần này, đặc thù được thể hiện ở chỗ nhường cho địa phương nhiều hơn.

Nhóm 3 là nhóm cho phép, cho phép ở đây là những điều mà Luật đã có hoặc chưa có, cũng đang giới hạn trong lĩnh vực lệ phí. Điều này có nghĩa là cái gì trong danh mục phí nên có thì cho phép nới thêm chuẩn; hay danh mục chưa có thì cho phép các địa phương có nguồn thu được phép đặt ra những quy định phù hợp với năng lực tài chính của xã hội.

Đây là một bước để thử nghiệm việc chuyển giao thẩm quyền cho từng nhóm địa phương, thích ứng với năng lực của họ.

Việc thí điểm các cơ chế đặc thù như tôi vừa phân loại, chúng ta sẽ đánh giá tổng quan lại.

“Tôi đề nghị là 3 năm sơ kết, 5 năm tổng kết, sau đó cùng với những tổng kết khác, ta có thể nhận định tổng quan và chiến lược hơn. Phải phân loại 63 tỉnh thành thành bao nhiêu nhóm có cùng chỉ số năng lực, cùng một chỉ số tiềm năng để có một gói cơ chế đồng bộ cho từng nhóm. Có như vậy, chúng ta mới khai thác và phát huy được lợi thế của từng địa bàn. Tiến tới Trung ương ban hành và kiểm soát thể chế, việc vận hành thể chế phải là cho địa phương, đương nhiên phải có trách nhiệm ràng buộc của cấp ủy chính quyền địa phương và người đứng đầu, trong việc cam kết tổ chức thực hiện những thẩm quyền mà Trung ương đã trao cho mình”, Đại biểu Lê Thanh Vân nói.

Về chính sách cơ chế đặc thù riêng của Hải Phòng, ĐBQH Lê Thanh Vân, cho rằng các cơ chế đặc thù cho Hải Phòng về cơ bản là Hải Phòng đang được hưởng. Việc đưa vào Nghị quyết của Quốc hội sẽ mang lại giá trị pháp lý và tính ổn định cao hơn.

“Hải Phòng đang có nhiều lợi thế theo tiềm năng, đây là thí điểm đề nghị của Hải Phòng với Chính Phủ, tôi cho rằng rất khiêm tốn, đều là những cơ chế mà họ đang vận hành ở tầm Nghị định hoặc có tác động từ Nghị quyết của UBTV QH. Theo tôi, xem xét những đề nghị của Hải Phòng chưa thực sự tương xứng với lợi thế, tiềm năng của họ và sẽ có thể giúp cho họ bứt phá được”, Đại biểu Lê Thanh Vân đánh giá.

Về thí điểm thực hiện chính sách phí, lệ phí trên địa bàn, ĐB Lê Thanh Vân cho rằng, thực chất phí và lệ phí là những khoản thu lại để bù đắp những chi phí từ dịch vụ công sinh ra. Hoặc nó có thể phát sinh để dự báo trong tương lai có thể sử dụng đến, để bù đắp cho chi phí đó, giúp giảm tải gánh nặng của chi thường xuyên của ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, thu phải linh hoạt, tuyệt đối không lạm dụng phí đó để phục vụ cho nhiệm vụ từ thu thuế, chi từ ngân sách, phải có giới hạn.

Đại biểu Tạ Đình Thi (đoàn Hà Nội)

Đại biểu Tạ Đình Thi (đoàn Hà Nội) bày tỏ sự đồng tình với việc Quốc hội sẽ ban hành 4 nghị quyết về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù, song theo đại biểu, cần làm rõ hơn các đặc thù, lợi thế của từng địa phương để tạo đột phá trong phát triển.

Đại biểu cũng bày tỏ băn khoăn về thẩm quyền của địa phương thực hiện cơ chế, chính sách đặc thù trong chuyển đổi mục đích sử dụng đất rừng, cần có hướng giải quyết phù hợp.

Đại biểu Tạ Thị Yên (đoàn Điện Biên)

Đồng quan điểm, Đại biểu Tạ Thị Yên (đoàn Điện Biên) cho rằng, ban hành Nghị quyết là đúng đắn, phù hợp với Nghị quyết của Đảng, góp phần cho các địa phương phát huy tiềm năng, nội lực, từ đó đảm bảo phát triển hài hoà giữa kinh tế - văn hoá, tăng nguồn thu ngân sách,cải cách môi trường đầu tư, tạo thuận lợi cho phát triển nhanh bền vững.

Nhất trí chủ trương chung, cần có cơ chế đặc thù cho các địa phương gắn với đặc điểm tự nhiên, kinh tế xã hội của địa phương đó, Đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng (đoàn Bình Định) cho biết, qua nghiên cứu, ba nhóm cơ chế chính về: Thu chi ngân sách; chuyển đổi đất đai; công tác quy hoạch đô thị, phân khu.

Đại biểu đoàn Bình Định cho rằng, bên cạnh việc tạo điều kiện về ngân sách, nguồn thu cho địa phương, chuyển đổi sử dụng đất để địa phương chủ động phát triển cần nêu rõ đặc thù gắn với sự "riêng có" của địa phương này. Ông lấy ví dụ việc Thanh Hoá, Nghệ An có rừng có biển, thì chưa có điểm nhấn vào đặc thù như vậy.

“Gắn vào tiềm năng của từng địa phương, để có chính sách phù hợp với từng địa phương. Cơ bản nhất trí với các địa phương như dự thảo, nhưng có thêm những đề xuất mang tính đặc thù từng địa phương, thì sẽ hỗ trợ cho các địa phương phát triển tốt hơn. Chính sách về thu hút FDI, con người, đào tạo hay tổ chức bộ máy theo mô hình linh hoạt hơn, gọn hơn, chính sách thu hút nhân tài để bền vững hơn. Gốc của tất cả từ con người ra, nếu thu hút được người tài, có bộ máy linh hoạt thì điều hành tốt hơn”, ông Hùng bày tỏ.

“Nghệ An, Thanh Hoá vừa có đường biển, vừa có cảng hàng không, cửa khẩu biên giới, các cơ chế đang thiếu vắng sự khơi dậy, thúc đẩy, phát huy các lợi thế này. Vẫn còn dư địa để nghiên cứu”, vị Đại biểu đoàn Bình Định băn khoăn.

Đối với Hải Phòng, ông Hùng cũng cho rằng, cần nâng cao thu nhập cán bộ công chức, có nguồn cố định để cống hiến, nhưng phải gắn với tinh giản biên chế. Bên cạnh viêc tạo cơ chế thu nhập, cần khẩn trương tinh gọn bộ máy, giảm biên chế, từ đó có tổ chức bộ máy hiệu quả hơn.