Những ngày vừa qua, khắp mọi miền đất nước Việt Nam đều rộn vang câu chuyện về chương trình ủng hộ nhân dân Cuba. Từ các tổ chức, đoàn thể cho đến từng gia đình, ai cũng mong muốn góp một phần của cải, dù nhỏ bé, để san sẻ cùng đất nước anh em đang trải qua những thiếu thốn về lương thực, thuốc men và khó khăn chồng chất về kinh tế.
Đây là chương trình do Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phát động, được Hội Chữ thập đỏ Việt Nam chủ trì triển khai. Mục tiêu ban đầu là 65 tỷ đồng, song sức lan tỏa của tình cảm nhân dân đã nhanh chóng vượt xa con số ấy.
Chỉ trong thời gian rất ngắn đã huy động được gần 2 triệu lượt tham gia với giá trị gần 400 tỷ đồng Việt Nam. Con số đã phản ánh sinh động truyền thống đoàn kết, gắn bó, sẻ chia và quyết tâm không ngừng thắt chặt và vun đắp mối quan hệ hữu nghị đặc biệt, thủy chung son sắt giữa nhân dân hai nước Việt Nam – Cuba.
Mới đây, nhân chuyến thăm cấp Nhà nước đến Việt Nam, dự Lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9, Tổng Bí thư Tô Lâm và Bí thư thứ nhất, Chủ tịch nước Cuba Miguel Díaz-Canel đã chứng kiến lễ trao tặng đợt 1 số tiền 385 tỷ đồng trích từ chương trình vận động ý nghĩa này để hỗ trợ kịp thời nhân dân Cuba.
Xúc động trước nghĩa cử trên, Bí thư thứ nhất, Chủ tịch nước Cuba Miguel Díaz-Canel đã bày tỏ: "Sự đóng góp hào phóng này của người dân Việt Nam dành cho Cuba không chỉ là một nghĩa cử cao đẹp mà chúng tôi vô cùng trân trọng. Đó là sự tôn vinh dành cho chúng tôi, đến từ một dân tộc cần cù và anh hùng, những người đã vùng lên sau nhiều cuộc chiến tranh và ngày nay làm cả thế giới kinh ngạc với những bước tiến bền vững của mình".
Dù cách nhau hàng nghìn cây số, nhưng trái tim Việt Nam và Cuba vẫn luôn hướng về nhau. Đằng sau những khoản quyên góp ấy là một không gian tinh thần sâu lắng: tình đoàn kết thủy chung, trong sáng giữa hai dân tộc đã gắn bó suốt 65 năm qua.
Điều đặc biệt, đây không phải một yêu cầu từ Chính phủ, mà hành động hoàn toàn xuất phát từ sự tình nguyện của người dân. Thậm chí, báo chí quốc tế đã gọi đó là một "cơn địa chấn của lòng trắc ẩn".
Lý giải về sự lan tỏa mạnh mẽ của chương trình trên, Đại sứ Vũ Chí Công - Nguyên Đại sứ Việt Nam tại Cuba, cho rằng phản ứng của người dân là một điều hết sức tự nhiên, giống như hơi thở hay nhịp tim. Nhân dân Cuba đã kề vai, sát cánh cùng Việt Nam từ những ngày tháng khó khăn, gian khổ nhất thì ngày nay, nhân dân Việt Nam lại tiếp nối truyền thống ấy, gửi đi tình cảm sẻ chia trong lúc người bạn gặp khó khăn.
"Người Việt Nam vốn giàu truyền thống "uống nước nhớ nguồn", luôn coi việc sẻ chia là lẽ tự nhiên trong cuộc sống. "Sống là cho, đâu chỉ nhận riêng mình" - đó không chỉ là triết lý sống, mà còn là nét đẹp nhân văn đã bền bỉ chảy trong mạch nguồn dân tộc, để từ đó hình thành nên mối tình hữu nghị thủy chung, son sắt với bạn bè quốc tế, trong đó có Cuba.
Ký ức lịch sử giữa hai dân tộc đã trở thành sợi dây vô hình kết nối từ trái tim đến trái tim. Nhân dân Việt Nam có thể chưa giàu về tiền bạc, chưa dư dả về vật chất, nhưng lại rất giàu tình cảm, giàu lòng nhân ái, giàu sự thủy chung. Khi đóng góp cho Cuba, ai cũng thấy thoải mái, bởi đó là cách tri ân một người bạn từng thủy chung, kề vai sát cánh với mình trong những thời khắc khó khăn nhất", Đại sứ Vũ Chí Công nói.
Quan hệ Việt Nam – Cuba là một mối quan hệ đặc biệt. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định: Việt Nam và Cuba cách xa nhau hàng vạn dặm nhưng lòng dân hai nước gần gũi như anh em một nhà. Lãnh tụ Fidel Castro từng nhiều lần khẳng định: "Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình".
Đó không phải là những khẩu hiệu chính trị, mà được thể hiện bằng hành động thật. Lịch sử đã minh chứng, ngay cả trong những thời điểm khó khăn nhất, Cuba vẫn dành cho Việt Nam những tình cảm đặc biệt và sự giúp đỡ chí nghĩa, chí tình.
Một năm sau khi Cách mạng thành công, Cuba là nước đầu tiên ở Tây bán cầu thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam. Năm 1963, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của lãnh tụ Fidel Castro, Ủy ban Đoàn kết với Việt Nam được thành lập, trở thành trung tâm lan tỏa tinh thần đồng hành cùng nhân dân Việt Nam. Từ đây, phong trào ủng hộ Việt Nam bùng nổ trên khắp Cuba: từ trường học, bệnh viện, nhà máy cho tới doanh trại quân đội, đâu đâu cũng vang lên khẩu hiệu "Tất cả vì Việt Nam".
Mặc dù trong giai đoạn những năm 60 của thế kỷ XX, chính bản thân Cuba cũng phải đương đầu với nhiều khó khăn do bị bao vây, cấm vận, song Chính phủ và nhân dân Cuba vẫn dành cho Việt Nam sự ủng hộ chân thành, không toan tính cả về vật chất và tinh thần.
Cuba đã cử nhiều chuyên gia, bác sĩ, nhân viên y tế sang hỗ trợ, giúp đỡ điều trị cho các thương binh và người dân bị nạn của Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược, cử chuyên gia cầu đường sang tham gia cùng bộ đội Trường Sơn mở rộng đường mòn Hồ Chí Minh.
Ngay từ rất sớm, Cuba đã dành nhiều học bổng, giúp Việt Nam đào tạo nguồn nhân lực. Hàng nghìn sinh viên Việt Nam đã được đào tạo tại Cuba, sau khi trở về đã góp phần quan trọng vào công cuộc xây dựng, phát triển đất nước, trong đó nhiều người trở thành chuyên gia đầu ngành y tế, giáo dục và khoa học.
Các tàu thuyền Cuba vẫn cập cảng Hải Phòng vận chuyển hàng cứu trợ của nhân dân Cuba giúp nhân dân Việt Nam. Trên mặt trận ngoại giao, Cuba giúp vận động các nước ủng hộ Việt Nam gia nhập Liên hợp quốc.
Năm 1973, Cuba đã tặng Việt Nam 5 công trình quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội với tổng trị giá khoảng 80 triệu USD, bao gồm Khách sạn Thắng Lợi tại Thủ đô Hà Nội, Bệnh viện Việt Nam - Cuba tại Đồng Hới (tỉnh Quảng Bình), đường Xuân Mai, Trại bò giống Ba Vì, Xí nghiệp gà Lương Mỹ.
Một minh chứng cho tình đoàn kết sâu sắc này là chuyến thăm lịch sử của lãnh tụ Fidel Castro đến vùng giải phóng miền Nam Việt Nam tại tỉnh Quảng Trị vào năm 1973. Fidel Castro đã trở thành nguyên thủ quốc gia đầu tiên và duy nhất đến thăm vùng giải phóng miền Nam trước năm 1975.
Trong chuyến thăm này, đứng trên cao điểm 241 - căn cứ Carol cũ của Mỹ, trước vòng vây chiến sĩ, ông giương cao ngọn cờ chiến thắng, dõng dạc tuyên bố: "Cảm ơn các bạn. Hãy mang lá cờ bách chiến bách thắng này tiến lên cho đến thắng lợi cuối cùng!" và hô vang "Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình".
Sự hiện diện của Fidel trên chiến trường Việt Nam đã trở thành một biểu tượng, đánh dấu sự gắn bó sâu sắc giữa hai quốc gia trong cuộc đấu tranh bảo vệ nền độc lập, tự do của hai dân tộc.
Đặc biệt, trong lĩnh vực y tế dự phòng, Cuba đã hỗ trợ vaccine phòng viêm màng não, bại liệt, uốn ván... cho trẻ em Việt Nam những năm 1980-1990. Hàng triệu trẻ em Việt Nam khi ấy được tiêm chủng, được bảo vệ trước dịch bệnh, để có thể lớn lên khỏe mạnh. Trên cánh tay của rất nhiều người Việt thuộc thế hệ ấy vẫn còn vết sẹo nhỏ mà người dân Việt Nam vẫn gọi trìu mến là "vết sẹo Cuba".
Không chỉ trong chiến tranh, ngay trong đại dịch Covid-19 đầu năm 2020, dù còn nhiều khó khăn, Cuba lập tức gửi tặng Việt Nam lô thuốc điều trị đủ cho 1.000 bệnh nhân và cử chuyên gia y tế sang hỗ trợ. Cuba cũng tuyên bố, nếu Việt Nam có nhu cầu về vaccine lớn hơn số vaccine Cuba đang sản xuất, thì nước này sẵn sàng mở thêm 2 xưởng sản xuất để đáp ứng nhu cầu của Việt Nam.
"Những sự giúp đỡ đó chính là minh chứng sống động cho tấm lòng của lãnh tụ Fidel Castro và nhân dân Cuba dành cho Việt Nam. Người Cuba coi cuộc chiến đấu của Việt Nam cũng chính là cuộc chiến của mình, sẵn sàng hy sinh, sẵn sàng sẻ chia dù bản thân còn nhiều thiếu thốn", Đại sứ Vũ Chí Công nói.
Đáp lại những tình cảm và sự giúp đỡ của Cuba, các thế hệ lãnh đạo và nhân dân Việt Nam cũng luôn dành tình cảm chân thành, khẳng định tình đoàn kết và ủng hộ Cuba không chỉ là nghĩa vụ quốc tế, mà còn là "mệnh lệnh từ trái tim" của mỗi con người Việt Nam.
Nhiều phong trào hỗ trợ Cuba cũng đã được phát động, điển hình như quyên góp 20.000 tấn gạo, 5 triệu suất giấy bút, 5.000 bộ quần áo, một ngày lương của cán bộ công chức...góp phần giúp nhân dân Cuba vượt qua thời kỳ khó khăn đặc biệt trong những năm 90 của thế kỷ XX. Nhiều dự án viện trợ, hợp tác được triển khai, như giúp Cuba sản xuất lúa gạo, từng bước bảo đảm an ninh lương thực.
Trên các diễn đàn đa phương khu vực và quốc tế, tiếng nói của Việt Nam luôn vang lên mạnh mẽ, bảo vệ quyền độc lập, tự chủ của Cuba, yêu cầu gỡ bỏ các lệnh bao vây, cấm vận đơn phương và phi lý chống Cuba.
"Thông thường, những quốc gia gần nhau về địa lý, văn hóa mới dễ dàng trở thành bạn bè thân thiết. Nhưng Việt Nam và Cuba, 2 quốc gia cách nhau nửa bán cầu, gần như không có giao thoa văn hóa, càng không có mối lợi ích kinh tế ràng buộc sâu sắc. Thế nhưng, vượt lên khoảng cách địa lý, vượt ra ngoài sự ràng buộc lợi ích, giữa hai dân tộc vẫn nảy nở một sự đồng điệu kỳ lạ, không chỉ dừng ở chính trị và ngoại giao, mà còn hiện hữu rõ nét trong đời sống xã hội và tình cảm giữa người dân hai nước.
Quan hệ Việt Nam – Cuba thực sự là một mối quan hệ đặc biệt, trong sáng, mẫu mực và thủy chung", Đại sứ Vũ Chí Công nói.
65 năm qua, thế giới đã trải qua bao biến động thăng trầm. Nhưng giữa những đổi thay ấy, tình hữu nghị Việt Nam – Cuba vẫn bền chặt, son sắt, ngày càng được củng cố và phát triển toàn diện. Quan hệ Việt Nam – Cuba không dừng lại ở khuôn khổ ngoại giao đơn thuần, mà đã trở thành biểu tượng của một tình bạn thủy chung và hiếm có trong lịch sử quan hệ quốc tế.
Tình hữu nghị Việt – Cuba đã chứng minh sức sống bền bỉ. Tuy nhiên, theo Đại sứ Vũ Chí Công, ở thời điểm hiện tại, câu chuyện đặt ra là làm thế nào để sự hợp tác ấy ngày càng thiết thực, gắn liền với sự thịnh vượng của mỗi quốc gia.
Trong chuyến thăm Cuba tháng 9/2024 của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm và chuyến thăm Việt Nam mới đây của Bí thư thứ nhất, Chủ tịch nước Cuba Miguel Díaz-Canel Bermúdez, lãnh đạo hai nước đều khẳng đinh quyết tâm làm sâu sắc hơn nữa, thực chất hơn nữa mối quan hệ hữu nghị đặc biệt giữa hai nước Việt Nam và Cuba.
Đặc biệt về kinh tế, thương mại và đầu tư, hai bên đặc biệt nhấn mạnh 3 lĩnh vực hợp tác trọng điểm là nông nghiệp, năng lượng và công nghệ sinh học.
Hiện nay, Việt Nam và Cuba đã triển khai nhiều dự án hợp tác nông nghiệp, trong đó nổi bật nhất là dự án "Phát triển sản xuất lúa gạo" tại tỉnh Matanzas. Với kinh nghiệm hàng nghìn năm của một nền văn minh lúa nước, Việt Nam đã giúp bạn triển khai sản xuất trên những cánh đồng rộng lớn. Đất đai của Cuba vốn phì nhiêu, nhưng thiếu truyền thống canh tác lúa, thiếu thói quen lao động trong lĩnh vực này.
Bằng việc áp dụng cơ giới hóa, hướng dẫn từ khâu làm đất đến gieo sạ, những thửa ruộng do doanh nghiệp Việt Nam phối hợp thực hiện đã cho năng suất tới 7 tấn/ha – một kết quả đầy hứa hẹn. Nếu nhân rộng mô hình này, Cuba sẽ từng bước tự chủ về lương thực, còn Việt Nam khẳng định vai trò người bạn tin cậy.
Không chỉ dừng ở nông nghiệp, năng lượng tái tạo cũng đang mở ra hướng hợp tác mới. Với lợi thế nắng gió dồi dào, Cuba có tiềm năng phát triển điện mặt trời, và Việt Nam đang cùng bạn triển khai những dự án dù quy mô nhỏ nhưng thiết thực. Song song đó, các doanh nghiệp Việt Nam cũng bắt đầu đầu tư vào đặc khu Mariel, góp phần giải quyết nhu cầu hàng tiêu dùng đang còn khan hiếm tại Cuba.
Đặc biệt, trong lĩnh vực y tế và dược phẩm - thế mạnh truyền thống của Cuba, hai bên đã và đang hợp tác nghiên cứu, sản xuất nhiều loại thuốc quý, trong đó có các sản phẩm hỗ trợ điều trị tiểu đường hay thuốc gây tê nổi tiếng của Cuba.
"Trên nền tảng của mối quan hệ đoàn kết truyền thống, hữu nghị đặc biệt, không gian và dư địa hợp tác giữa Việt Nam và Cuba là vô cùng to lớn, nhất là trong lĩnh vực kinh tế, thương mại, đầu tư. Điều quan trọng là phải biến tình cảm đoàn kết trước sau như một giữa hai nước, trở thành nguồn lực đóng góp trực tiếp vào sự phát triển, thịnh vượng của mỗi nước.
Nói cách khác, tình đoàn kết đặc biệt Việt Nam – Cuba không chỉ dừng lại ở sức mạnh tinh thần, mà phải được hiện thực hóa thành những dự án, công trình, dòng chảy thương mại, sự hợp tác công nghệ, y tế, nông nghiệp… cụ thể. Chỉ khi những thành quả hợp tác mang lại lợi ích thiết thực cho mỗi nước, thì tình đoàn kết mới thực sự vững bền, có sức sống lâu dài và tiếp tục tỏa sáng trong bối cảnh thế giới nhiều biến động", Đại sứ Vũ Chí Công khẳng định.
Thực hiện: Mạnh Quốc - Quỳnh Chi