Quy hoạch điện đã có, công nghệ không thiếu, rác thải ngày càng nhiều, nhưng hàng loạt rào cản đang khiến kỳ vọng "biến rác thành điện" tiếp tục bị giam lỏng.
Theo Quyết định phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021 - 2025, tầm nhìn đến năm 2050 (Quy hoạch điện VIII điều chỉnh), Chính phủ ưu tiên, khuyến khích phát triển các loại hình điện sinh khối, điện sản xuất từ rác, chất thải rắn.
Năm 2030, điện sản xuất từ rác, chất thải rắn khoảng 1.441 - 2.137 MW. Định hướng đến năm 2050, điện sản xuất từ rác, chất thải rắn khoảng 1.784 - 2.137 MW.
Quy hoạch điện đã có, công nghệ không thiếu, rác thải ngày càng nhiều, nhưng hàng loạt rào cản đang khiến kỳ vọng "biến rác thành điện" tiếp tục bị giam lỏng.
Bắc Ninh là tỉnh đầu tiên và duy nhất trong cả nước thực hiện thu gom và xử lý toàn bộ lượng rác thải sinh hoạt bằng công nghệ đốt rác phát điện. Một trong số đó là Nhà máy điện rác huyện Lương Tài do Công ty TNHH năng lượng mới EU-CONCH VENTURE Bắc Ninh làm chủ đầu tư.
Quy mô nhà máy có diện tích 8,7ha với kinh phí hơn 847 tỉ đồng; công suất xử lý rác thải 300 tấn/ngày đêm, công suất phát điện 6 MWh. Chính thức vận hành thương mại từ tháng 4/2024, tính đến hết tháng 5/2025, nhà máy đã tiếp nhận hơn 210.000 tấn rác thải sinh hoạt tại các huyện Lương Tài, Gia Bình và Yên Phong; lượng phát điện tích lũy hơn 56 triệu kWh.
Ông Trần Quân – Phó Tổng Giám đốc Nhà máy điện rác Lương Tài.
Chia sẻ với Người Đưa Tin, ông Trần Quân – Phó Tổng Giám đốc Nhà máy điện rác Lương Tài cho biếtdự án nhà máy điện rác có tính chất đặc thù, là sự kết hợp giữa dự án môi trường và nhà máy điện.
Vì vậy, quá trình xin giấy phép phải làm việc với trên 10 cơ quan khác nhau. Trong đó bao gồm Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Cục Cảnh sát phòng cháy chữa cháy (Bộ Công an), cùng nhiều sở, ngành tại địa phương.
Điều đáng nói là các thủ tục này không thể thực hiện đồng thời, mà buộc phải xử lý tuần tự. Chẳng hạn, doanh nghiệp không thể đồng thời nộp hồ sơ xin đánh giá tác động môi trường và bổ sung quy hoạch điện, mà phải làm từng bước, chờ từng phê duyệt.
Nhà máy điện rác Lương Tài.
Bên cạnh đó, khi có đề án xây dựng cũng như nhà máy chưa đi vào vận hành, người dân chưa thấy và chưa hiểu được mô hình nên cũng có những lo lắng, "họ sợ xây dựng nhà máy điện rác tại đây sẽ có bãi rác hôi thối".
"Trái với những lo ngại ban đầu, thực tế nhà máy đi vào vận hành, người dân xung quanh lại bày tỏ đồng tình, rác thải được xử lý sạch sẽ, thân thiện với môi trường", ông Quân vui vẻ chia sẻ.
Tuy nhiên, chưa dừng lại ở đó, quá trình vận hành nhà máy điện rác, doanh nghiệp vẫn còn gặp một số khó khăn liên quan đến: lượng rác cung cấp thiếu so với quy mô thiết kế; đơn giá xử lý rác thải; phương án sử dụng lượng tro xỉ đã qua xử lý vào lĩnh vực công trình xây dựng, giao thông...
Ông Trần Quân - Phó Tổng Giám đốc Nhà máy điện rác Lương Tài Đồng thời, ông cũng cho biết thêm về mức giá xử lý rác hiện tại ở Bắc Ninh là 396.000 đồng/tấn rác. Mức giá này không đảm bảo đủ bù đắp chi phí vận hành, đặc biệt là chi phí liên quan đến xử lý môi trường và duy trì hệ thống kỹ thuật. Vì vậy, hiện tại công ty vẫn phải vay tiền ngân hàng để vận hành nhà máy.
Tuy nhiên, Phó Tổng Giám đốc cũng cho biết phía doanh nghiệp cũng đang lên kế hoạch triển khai giai đoạn 2 của dự án sau khi sáp nhập Bắc Ninh, Bắc Giang, mở rộng quy mô xử lý rác, góp phần vào công tác xử lý rác thải, bảo vệ môi trường cho địa phương.
"Đối với nhà đầu tư nước ngoài, chúng tôi nhận được sự giúp đỡ, hỗ trợ rất lớn từ chính quyền địa phương. Từ khi dự án được cấp phép đầu tư, xây dựng đến vận hành như hiện tại, chắc chắn phải có sự đồng hành của địa phương thì dự án mới thuận lợi hoàn thành được đích, mục tiêu của chủ đầu tư", ông Trần Quân nhấn mạnh sự hỗ trợ và đồng hành của địa phương.
Đánh giá chung những khó khăn của doanh nghiệp đầu tư điện rác, Chuyên gia Năng lượng Đào Nhật Đình nhấn mạnh một cản trở lớn hơn, chính là quỹ đất dành cho xây dựng nhà máy điện rác.
"Ở một số tỉnh như Hải Dương, Thái Bình, dù nhu cầu xử lý rác cao nhưng bãi chôn lấp hiện hữu lại quá nhỏ, không đủ diện tích để xây dựng nhà máy đốt rác phát điện. Trong khi đó, việc xin đất ở khu vực mới lại gặp phải rào cản từ chính quyền và người dân do lo ngại ô nhiễm, mùi hôi, hay vấn đề xử lý tro xỉ sau đốt. Mặt bằng có lẽ là rào cản lớn nhất hiện nay", ông Đình nói.
Đáng chú ý, ngày 6/5/2025, Bộ Công Thương đã chính thức phê duyệt khung giá phát điện từ chất thải rắn sinh hoạt điện rác với mức tối đa 2.575,18 đồng/kWh, chưa bao gồm thuế giá trị gia tăng.
Chuyên gia Năng lượng Đào Nhật Đình.
Mức giá này sẽ được áp dụng trong các hợp đồng mua bán điện giữa Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và các chủ đầu tư nhà máy điện rác, thay thế cho cơ chế giá FIT 10,05 US cents/kWh (giá ưu đãi) theo Quyết định 31/2014.
Nhìn nhận về việc ban hành khung giá điện, ông Trịnh Nhật Cường – nguyên Phó Tổng Giám đốc Nhà máy điện rác Sóc Sơn bày tỏ đây một tín hiệu tích cực, thể hiện Nhà nước đã bắt đầu nhìn nhận điện rác như một nguồn năng lượng tái tạo độc lập và có khung pháp lý để triển khai hợp đồng mua bán điện mới.
Tuy nhiên, ông cũng chỉ ra một số điểm hạn chế.
Thực tế, chi phí xử lý một tấn rác để phát điện dao động từ 20 – 40 USD, tương đương khoảng 500 – 1.000 đồng/kWh, chưa kể chi phí đầu tư hạ tầng và xử lý khí thải. Trong khi doanh thu từ bán điện với giá trần tối đa chỉ khoảng 2.575 đồng/kWh, thì tỉ suất lợi nhuận là rất thấp nếu không có hỗ trợ thêm.
Đặc biệt, nếu trong đàm phán, giá mua bị kéo xuống thấp hơn, ví dụ chỉ còn 2.000 đồng/kWh, thì nhiều dự án gần như không có khả năng thu hồi vốn trong vòng 15 – 20 năm. Đây là rủi ro lớn khiến nhà đầu tư e ngại.
"Theo quan điểm của tôi, cơ chế này vẫn còn nhiều bất cập: chưa có tính bắt buộc, phụ thuộc quá nhiều vào thương lượng với EVN, dễ dẫn đến kéo dài thời gian đàm phán và thiếu minh bạch; chưa có cơ chế bảo lãnh đầu ra; và quan trọng là chưa tính đúng, tính đủ giá trị môi trường mà điện rác mang lại, như việc giảm phát thải methane hay tiết kiệm diện tích chôn lấp", ông Trịnh Nhật Cường thẳng thắn chia sẻ.
(Còn tiếp)
Người Đưa Tin xin trân trọng gửi tới độc giả nội dung tuyến bài "Gỡ vướng cho điện rác":
Bài 1: Khoảng cách giữa kỳ vọng và thực tế
Bài 2: Cơ chế nào đang "giam lỏng"?
Bài 3: Cần nhấn nút nào để "mở khóa"?
THỰC HIỆN: THANH LOAN
HÌNH ẢNH: HỮU THẮNG
NGUOIDUATIN.VN | Thứ 2, 25/8/2025 | 07:00