Lắng nghe câu chuyện từ những Gia đình văn hoá tiêu biểu được Hà Nội vinh danh, chúng tôi mới thấu hiểu vì sao Thành phố lại "chọn mặt gửi vàng", coi đây là nền tảng quan trọng trong hành trình xây dựng con người Thủ đô thanh lịch, văn minh. Từ mỗi tổ ấm nhỏ bé, nếp sống đẹp và những giá trị văn hóa truyền thống được gìn giữ, lan tỏa, tạo thành cốt cách riêng có của Hà Nội hôm nay.

"Gia đình là tế bào của xã hội" thấu hiểu quan điểm này, Tp.Hà Nội luôn dành sự quan tâm đặc biệt đến việc xây dựng và phát huy sức lan tỏa từ các gia đình văn hoá để xây dựng Thủ đô văn minh, con người thanh lịch.

Chương trình phát động xây dựng gia đình văn hoá vì thế được thực hiện đồng bộ từ cấp cơ sở đến thành phố. Hàng năm, Hà Nội đều long trọng tổ chức các chương trình ý nghĩa để tôn vinh những Gia đình văn hoá.

Từ phong trào này, nhiều gia đình tiêu biểu đã trở thành hạt nhân tích cực, được các cấp biểu dương, khen thưởng, sự động viên khích lệ đó như luồng gió thổi vào "ngọn lửa nhỏ" đang âm thầm gìn giữ nền tảng đạo đức, nhân cách và văn hóa trong từng mái nhà, từng khu phố.

Không chỉ góp phần gìn giữ và phát huy các giá trị truyền thống của gia đình Việt Nam, phong trào xây dựng Gia đình văn hoá còn tạo dựng môi trường lành mạnh, gắn kết cộng đồng, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội Thủ đô.

Trong số 80 Gia đình văn hoá tiêu biểu được UBND Tp.Hà Nội tổ chức tuyên dương hôm 26/6 nhân ngày Gia đình Việt Nam vừa qua, chúng tôi có dịp ghé thăm bà Hà Thị Thanh Huyền, hiện sinh sống trên phố Dương Quảng Hàm, phường Nghĩa Đô.

Căn nhà nằm khá sâu trong ngõ nhỏ nên trên đường tới chúng tôi phải hỏi thăm, qua đó chúng tôi phần nào cảm nhận tình cảm trân quý mà người dân xung quanh dành cho gia đình bà. "Bà giáo Huyền chứ gì, nhà bà ấy trong ngách kia, ông bà có 5 đứa cháu ngoan lắm, cháu nào cũng học giỏi", một phụ nữ khen tấm tắc.

Cửa hé mở, hiện lên trước mắt chúng tôi là sự đầm ấm và hạnh phúc hiện rõ trên gương mặt từng thành viên trong căn nhà ba thế hệ. "Nhiều năm liền được công nhận là gia đình văn hóa tiêu biểu của địa phương là niềm tự hào và cũng là động lực để gia đình tiếp tục vun đắp truyền thống tốt đẹp", bà Huyền chia sẻ.

Theo bà, bí quyết để có gia đình hạnh phúc đó là tình yêu thương, sự thấu hiểu sẻ chia và công tâm. Cuộc sống gia đình khó tránh những lúc "cơm không lành, canh chẳng ngọt", nhưng bản thân mình phải là một 'trọng tài' công bằng giải quyết các mâu thuẫn. Gia đình tôi tuyệt đối không phân biệt con dâu, con trai. Trong gia đình, ai cũng đều có tiếng nói, mọi ý kiến đều được lắng nghe và tôn trọng", bà Huyền kể.

Khi bất kỳ thành viên nào gia đình có chuyện, dù là nhỏ nhất, cả nhà sẽ ngồi lại nói chuyện với nhau tìm cách tháo gỡ, phân tích kỹ phải trái để mọi người cùng nhìn nhận, sửa đổi. Tuyệt đối không để ai phải giữ ấm ức trong lòng.

Là một nhà giáo về hưu, nhưng bà Huyền lại chủ yếu tập trung vào giáo dục với 5 cháu nội cách làm người và ứng xử. Thay vì áp đặt, bà định hướng bằng những câu chuyện thực tế, những bài học từ cuộc sống để các cháu rút bài học.

"Gần đây có vụ cháu gái mất tích vì quen người là trên mạng, tôi cho các cháu đọc báo rồi hỏi về bài học rút ra gì cho mình. Thế là các cháu đều hiểu và nói ra được những nguy hiểm và các biện pháp phòng tránh để giữ an toàn cho bản thân", bà nói.

Không chỉ "đảm việc nhà" bà Huyền cùng chồng còn tích cực tham gia công tác xã hội. Bà tâm sự, năm 2018, những tưởng sau khi rời bục giảng bà sẽ dành toàn thời gian bên con cháu và gia đình, nhưng tình yêu với sự nghiệp "trồng người" vẫn thôi thúc bà cống hiến.

Từ vai trò Trưởng ban Khuyến học tổ dân phố số 21 (phường Quan Hoa cũ), đến năm 2022 bà được tín nhiệm bầu làm Chủ tịch Hội Khuyến học phường Quan Hoa. Trên cương vị mới, bà nỗ lực truyền cảm hứng, kêu gọi các gia đình cùng thi đua học tập, lan tỏa tinh thần học tập suốt đời.

"Làm công tác xã hội phải có nhiệt tình – hiểu biết – trách nhiệm. Thiếu một trong ba thứ đó thì khó mà cống hiến lâu dài", bà chia sẻ. Chính bởi tâm huyết và tinh thần trách nhiệm ấy, chỉ sau hai năm đương nhiệm, Hội Khuyến học phường đã vinh dự nhận hai Bằng khen của Trung ương Hội Khuyến học Việt Nam, phần thưởng ghi nhận những nỗ lực bền bỉ của bà và tập thể cộng sự.

Với mong muốn nuôi dưỡng khát vọng học tập trong cộng đồng, bà Huyền đã chủ động triển khai nhiều mô hình hiệu quả như "Gia đình học tập", "Dòng họ học tập", "Công dân học tập". Sau mỗi năm học hay cuộc thi, Hội đều tổ chức trao quà, giấy khen để động viên các cháu học sinh đạt thành tích tốt như những hạt giống đẹp cần được nâng niu, vun đắp.

Bà tự hào chia sẻ, chồng bà - ông Đỗ Ngọc Dung, một chiến sĩ công an về hưu cũng thường xuyên tham gia công tác ở tổ dân phố. Suốt mùa dịch Covid -19, ông thường xuyên rời nhà đến từng gia đình, nhất là khu trọ của các cháu sinh viên để hỏi thăm, giúp đỡ, chỉ khi phát hiện mắc Covid-19 ông mới chịu ở nhà. Bệnh dứt, ông lại đi ngay.

Đóng góp cho cộng đồng, dù vất vả nhưng đã mang lại ý nghĩa "sống vui, sống khoẻ, sống có ích" cho những người như vợ chồng bà Huyền. Qua đó, lan tỏa được những tinh thần sẻ chia tới mọi người, mà trước hết cho chính các con, các cháu trong gia đình biết yêu thương, san sẻ.

Tuyệt đối chấp hành kỷ luật đã trở thành "kim chỉ nam" đã được hun đúc suốt những năm dài kháng chiến của cựu chiến binh Nguyễn Tiến Ánh (phường Hà Đông). Tinh thần chấp hành kỷ cương ấy tiếp tục được ông Ánh phát huy ở thời bình với câu nói đầy cương quyết "Sống thượng tôn pháp luật trở thành nguyên tắc bất di bất dịch trong tôi".

Và chính quyên tắc sống tưởng chừng là cứng nhắc ấy lại là một trong những nền móng căn bản giúp gia đình ông được vinh danh Gia đình văn hóa Thủ đô. Còn với ông, danh hiệu tự hào đó là kết quả tự nhiên từ một quá trình sống chín chắn, đều đặn, được vun đắp bền bỉ trong nhiều năm.

Dù ở tuổi gần 80, rời quân ngũ nhiều năm, nhưng điều dễ cảm nhận được khi tiếp xúc với ông Ánh đó là "ngọn lửa chiến đấu trong ông chưa bao giờ tắt". Tất nhiên, đó là chiến đấu với khó khăn cuộc sống và nỗ lực để xây dựng gia đình nề nếp, văn hoá.

"Nguyên tắc cốt lõi của gia đình tôi là luôn luôn cập nhật chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước. Việc này trước hết là tốt cho chính bản thân và gia đình. Gia đình vững thì xã hội mới tốt được", ông dõng dạc.

Ông ví dụ, luật quy định tham gia giao thông phải đội mũ bảo hiểm, uống rượu bia không được lái xe. Tuy nhiên, nhiều người khó chịu, hoặc thực hiện với thái độ chống đối.

Ông lý giải, mọi người có thái độ vậy là bởi chưa hiểu được ý nghĩa của luật. Từ đó ông đã áp dụng hướng giải thích cặn kẽ rằng pháp luật là để bảo vệ cho chính chúng ta để giáo dục con cháu. Ông dẫn chứng việc một người uống rượu gây tai nạn chết người. Với xã hội, sai lầm đó đã cướp đi một sinh mạng quá giá, thậm chí người đó đang trụ cột của một gia đình. Với bản thân người vi phạm sẽ đánh mất sự nghiệp, vướng vòng lao lý.

Từ việc phân tích hệ luỵ khôn lường từ những hành vi vi phạm qua đọc báo hàng ngày, ông truyền lại cho các con cháu một cách đầy thấm thía trong cả công việc kinh doanh, làm ăn. Bởi theo ông, cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã dạy "Danh dự là điều thiêng liêng cao quý nhất".

Để giáo dục tốt con cháu, theo ông Ánh không chỉ cần phương pháp, cách tiếp cận mà trước hết bản thân phải làm một tấm gương. Nói về chấp hành luật giao thông, ông chưa từng vi phạm nên khi nói mọi người đều tâm phục.

Ông Ánh nói thêm, khi thi bằng lái xe ô tô, ông đã gần 60 tuổi. Với tinh thần học là để đi an toàn cho mình, cho người khác, ông đã học rất kỹ cả lý thuyết và thực hành rồi thi đỗ với số điểm tuyệt đối. Do đó, trong giáo dục con cháu về thái độ học tập, ông rất "có tiếng nói".

"Quan điểm của tôi là phải chăm con từ nhỏ, giống như xây nhà phải làm móng. Móng có vững thì lên trên nó mới vững. Triết lý sống của tôi rất rõ ràng làm gì thì làm, nhưng tuyệt đối không được vi phạm pháp luật. Còn mọi khó khăn trong cuộc sống đều vượt qua được như Bác Hồ dạy "khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng".

Nhờ nề nếp gia phong được xây dựng từ sự nghiêm cẩn, bao dung và chuẩn mực, các con của ông Nguyễn Tiến Ánh đều trưởng thành vững vàng, không chỉ là những người lao động giỏi nghề, sống tử tế, mà còn đóng góp trí tuệ cho đất nước trên những lĩnh vực quan trọng. 

Có người trở thành kỹ sư công nghệ, có người hoạt động trong lĩnh vực đối ngoại. Đặc biệt, người con gái của ông hiện là Đại sứ, Trưởng Phái đoàn Việt UNESCO tại Paris.

"Từ những bài học sống của bố mẹ, tôi học được cách yêu thương, gắn bó và đoàn kết. Mẹ tôi chưa bao giờ than phiền, còn bố với tinh thần của người lính luôn kiên cường và không nề hà bất cứ việc gì. Ngay cả trong lúc khó khăn nhất, bố mẹ tôi vẫn luôn tin tưởng lẫn nhau, điều đó là nguồn động viên lớn cho cả gia đình. Các con dâu, con rể cũng học theo và đó chính là cách bố mẹ tôi đã dạy dỗ thế hệ sau", anh Nguyễn Tiến Hoài Thanh – con trai ông Ánh xúc động nói.

Giống gia đình ông Ánh, bà Huyền, gia đình PGS.TS Nguyễn Sĩ Thái tại Tổ dân phố số 15, phường Nghĩa Đô cũng nhiều năm liền đạt danh hiệu "Gia đình văn hóa" và ông luôn tích cực tham gia các phong trào, hoạt động cộng đồng.

Phát huy phẩm chất của người Bộ đội Cụ Hồ cùng tinh thần cần cù, ham học, ông Thái đã xây dựng gia đình mình trở thành một điển hình không chỉ về nếp sống mà còn về văn hóa học tập. "Tôi luôn cố gắng xây dựng một gia đình học tập đúng nghĩa", ông nói.

Với ông, đây không chỉ là một khẩu hiệu, mà là triết lý sống xuyên suốt từ khi còn là người lính, nhà giáo và nay là một người cao tuổi ông vẫn đầy nhiệt huyết với cộng đồng.

Gia đình ông có một tinh thần học tập không ngừng được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Ông tự hào: "Về ngoại ngữ, các con cháu, dâu, rể trong nhà đều sử dụng lưu loát".

Để duy trì và khơi gợi tinh thần đó, hàng tháng ông tổ chức các buổi "giao lưu tiếng Anh" tại nhà, một mô hình học tập vui vẻ và sáng tạo, nơi trẻ nhỏ chấm điểm cho ông bà, bố mẹ. Đây không chỉ là cách học mới mẻ, hiệu quả mà còn là cách ông khéo léo lan tỏa tinh thần học tập không ngừng tới gia đình.

Mỗi quý, ông bà đều có phần thưởng nhỏ để động viên, khuyến khích tinh thần học tập, rèn luyện của con cháu. Không chỉ khơi gợi tinh thần, chính ông ở tuổi gần 80 vẫn kiên trì học hỏi mỗi ngày. "Hằng ngày tôi dùng Internet, điện thoại thông minh để học, cái gì hay tôi đều ghi lại vào sổ tay", dứt lời ông "khoe" luôn cuốn sổ ông dùng ghi chép. 

Chính từ nguồn mạch ấy, các thế hệ trong gia đình ông đã lớn lên bằng sự tử tế, trách nhiệm và lòng cống hiến. Các con ông người là đại tá, người là trung tá hiện đang công tác tại những cơ quan trọng yếu của Nhà nước. 

Các cháu đều đạt thành tích học tập xuất sắc, năng động, cầu thị, sống có lý tưởng. Họ chính là những "trái ngọt" sinh ra từ một triết lý sống và giáo dục thấm đẫm giá trị truyền thống, muốn con cái thành người trước hết cha mẹ phải là tấm gương sáng.

Vừa là trụ cột và nguồn cảm hứng của gia đình, ông Thái còn là một "trọng tài" uy tín tại tổ dân phố, góp phần gìn giữ tình làng nghĩa xóm. Sau khi nghỉ hưu một thời gian ngắn, năm 2015, ông đảm nhận vai trò Chi hội trưởng Hội Người cao tuổi và kiêm nhiệm phụ trách công tác hòa giải tại khu dân cư, công việc đòi hỏi sự kiên nhẫn, tinh tế cùng khả năng đồng cảm, cảm hóa.

Ông kể nhiều vụ phức tạp, từ mâu thuẫn vợ chồng, tranh chấp nhỏ trong xóm, cho tới vụ nước bị rò rỉ nước từ nhà trên xuống tầng dưới kéo dài nhiều năm không thể giải quyết. Khi những nỗ lực bất thành, mọi người tìm đến ông.

Theo đó, ông sẽ mời các bên về nhà, thiết lập nguyên tắc lạ mà hiệu quả "Tôi chưa phát biểu thì bà con chưa được nói. Còn với "chủ nhà", ông lặng lẽ ngồi nghe hết những lời bức xúc. Khi họ trút hết bầu tâm sự, ông chỉ nhẹ nhàng mở lời "Anh nói tôi mới thấu câu: Mỗi cây mỗi hoa mỗi nhà mỗi cảnh".

Cứ như vậy, bằng sự thấu hiểu và cách tiếp cận khéo léo, ông đã thuyết phục được đối phương đồng thuận khắc phục. Ba ngày sau, sự cố rò nước được xử lý dứt điểm. "Giải quyết xong, ai cũng vui vẻ, đó là sức mạnh của sự lắng nghe", ông đúc kết.

Không chỉ dừng lại ở vai trò hòa giải viên tận tụy, ông Nguyễn Sĩ Thái còn giữ cương vị Chủ tịch Hội Người cao tuổi khu dân cư, trong quá trình hoạt động ông là người khơi nguồn cho nhiều hoạt động văn hóa ý nghĩa, đưa hơi ấm và nhịp sống mới lan tỏa vào cộng đồng người cao tuổi.

Một trong những sáng kiến đặc biệt của ông là tổ chức vinh danh các cặp đôi "đám cưới vàng", "đám cưới kim cương" - những mối tình son sắt giữa đời thường. Buổi lễ được chuẩn bị trang trọng, có phông nền đẹp để các cụ lưu giữ khoảnh khắc bên con cháu, có quà mừng từ Hội và tổ dân phố. 

Những ánh mắt rưng rưng, nụ cười viên mãn trong buổi lễ nhỏ ấy chính là minh chứng cho một đời gắn bó thủy chung điều mà không ít người trẻ hôm nay đang kiếm tìm giữa bộn bề thời cuộc.

Không dừng lại ở đó, ông Thái còn khởi xướng chuyên mục "chia sẻ bí quyết sống khỏe" trong các buổi sinh hoạt định kỳ. Tại đó, những người cao tuổi được mời lên nói chuyện trực tiếp về kinh nghiệm sống từ chế độ ăn uống, vận động, dùng thuốc đến giữ tinh thần lạc quan. 

Những lời khuyên không sách vở, không màu mè, mà là "người thật, chuyện thật" từ chính những con người đang sống bền bỉ, khỏe khoắn và nhân hậu giữa đời thường. "Chính sự đồng cảm từ trải nghiệm cá nhân sẽ tạo nên động lực tự nhiên để sống khỏe, sống có ích", ông Thái nói.

Chào ông ra về, chúng tôi nhớ lời ông nhắn nhủ thấm đậm chiều sâu văn hóa và triết lý nhân sinh: "Văn hóa luôn đi trước pháp luật, mọi mối quan hệ từ vợ chồng, cha mẹ, con cái đến cộng đồng nếu ứng xử bằng văn hóa, bằng sự thấu hiểu thì sẽ không cần đến luật pháp. Đảng ta lãnh đạo cách mạng thành công cũng nhờ nắm vững và phát huy văn hóa dân tộc".

(Còn tiếp)

Thực hiện: Đặng Thủy - Kim Thoa

Thiết kế: Quỳnh Chi

NGUOIDUATIN.VN | Thứ 2, 4/8/2025 | 07:00