Chiều 4/12, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao (TANCTC) Nguyễn Văn Quảng trình bày tờ trình dự án Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế.
Thành lập 1 tòa án chuyên biệt tại Tp.HCM
Theo Chánh án TAND tối cao Nguyễn Văn Quảng, Luật này quy định về nhiệm vụ, quyền hạn; tổ chức bộ máy; thẩm quyền, trình tự, thủ tục tố tụng; thi hành bản án, quyết định; Thẩm phán, Thư ký Tòa án, người đại diện của các bên; bảo đảm hoạt động của Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế.
Luật áp dụng đối với Tòa án chuyên biệt, thành viên Trung tâm tài chính quốc tế, nhà đầu tư, cơ quan, tổ chức, cá nhần có liên quan đến việc giải quyết vụ việc thuộc thẩm quyền của Tòa án chuyên biệt. Dự thảo Luật gồm 43 điều, 5 chương.
Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Tòa án chuyên biệt gồm: Độc lập theo thầm quyền xét xử; Thẩm phán xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật; Bảo đảm quyền bình đẳng trước pháp luật và Tòa án; Giải quyết vụ việc công bằng, minh bạch, vô tư, khách quan, nhanh chóng, hiệu quả; Chế độ xét xử sơ thẩm, phúc thẩm được bảo đảm;
Thực hiện tranh tụng trong xét xử; Thủ tục tố tụng linh hoạt, đặc thù theo chuẩn mực và thông lệ quốc tế; Tòa án xét xử công khai, trừ trường hợp xét xử kín theo quy định của pháp luật; Bảo đảm quyền tự định đoạt của các bên.
Chánh án Toà án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Quảng (Ảnh: Media Quốc hội).
Dự thảo luật quy định thủ tục tố tụng cơ bản để giải quyết vụ việc tại Tòa án; trình tự, thủ tục tố tụng cụ thể sẽ được Tòa án nhân dân tối cao (TANDTC) quy định chi tiết trong quy tắc tố tụng của Tòa án chuyên biệt.
Quy định các bên được thỏa thuận lựa chọn áp dụng pháp luật nước ngoài, tập quán thương mại quốc tế, điều ước quốc tế mà Việt Nam chưa là thành viên để giải quyết tranh chấp khi có ít nhất một bên tham gia là cá nhân, tổ chức nước ngoài.
Về tổ chức Tòa án chuyên biệt, thành lập 1 Tòa án chuyên biệt tại Tp.HCM, có thẩm quyền giải quyết đối với các tranh chấp, yêu cầu phát sinh tại Trung tâm tài chính quốc tế cả ở Tp.HCM và TP Đà Nẵng.
Cơ cấu tổ chức của Tòa án chuyên biệt gồm: Tòa Sơ thẩm; Tòa Phúc thẩm; Bộ máy giúp việc. Tòa án chuyên biệt có Chánh án, Phó Chánh án, Chánh tòa, Phó Chánh tòa, Thẩm phán, Thư ký Tòa án, công chức khác và người lao động.
Thẩm phán Tòa án chuyên biệt được Chủ tịch nước bổ nhiệm từ những nguồn sau: người nước ngoài; công dân Việt Nam là công chức, luật sư, trọng tài viên, giảng viên đại học, nhà khoa học, chuyên gia; thẩm phán TAND.
Điều kiện, tiêu chuẩn, nhiệm kỳ và những vấn đề khác được quy định cụ thể tại Điều 9 và các quy định khác của dự thảo luật.
Đối với Thẩm phán là người nước ngoài, Thẩm phán Việt Nam từ nguồn chuyên gia, luật sư sẽ làm việc tại Tòa án chuyên biệt theo chế độ hợp đồng và được trả thù lao theo vụ việc tham gia xét xử, giải quyết.
Cũng theo tờ trình, về thẩm quyền bổ nhiệm Chánh án Tòa án chuyên biệt hiện có 2 quan điểm khác nhau.
Quan điểm thứ nhất cho rằng, Chánh án Tòa án chuyên biệt do Chánh án TANDTC bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức.
Quan điểm thứ hai cho rằng, Chánh án Tòa án chuyên biệt do Chủ tịch nước bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức.
TANDTC nhất trí với quan điểm thứ nhất. Quy định này bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ về thẩm quyền của Chánh án TANDTC trong việc bổ nhiệm các chức danh lãnh đạo quản lý thuộc hệ thống TAND, phù hợp với mô hình tổ chức hiện nay.
Việc quy định Chủ tịch nước bổ nhiệm Chánh án Tòa án chuyên biệt như bổ nhiệm Phó Chánh án TANDTC là không phù hợp với cơ cấu, tổ chức bộ máy cũng như vị trí, vai trò của chức danh này trong hệ thống TAND.
Cần thiết ban hành luật
Quy định về tiếng nói, chữ viết sử dụng tại Tòa án chuyên biệt là tiếng Anh hoặc tiếng Anh kèm theo bản dịch tiếng Việt; quy định bên có yêu cầu không được Tòa án chấp nhận phải chịu án phí, lệ phí, chi phí tố tụng, chi phí hợp lý cho luật sư và các chi phí khác để giải quyết vụ án, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác.
Mức án phí, lệ phí, chi phí tố tụng, việc thu, nộp, quản lý, sử dụng án phí, lệ phí, chi phí tố tụng tại Tòa án chuyên biệt được thực hiện theo quy định của TANDTC sau khi thống nhất với Bộ Tài chính.
Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng (Ảnh: Media Quốc hội).
Thẩm tra, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết Uỷ ban này tán thành sự cần thiết ban hành Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế.
Nhất trí trình Quốc hội xem xét, thông qua dự án Luật tại Kỳ họp thứ 10 theo trình tự, thủ tục rút gọn.
Hồ sơ dự án Luật được TANDTC chuẩn bị nghiêm túc, công phu, đã bám sát và thể chế hóa đầy đủ các quan điểm chỉ đạo của Đảng, kết luận của cấp có thẩm quyền về việc khẩn trương nghiên cứu thành lập Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế, áp dụng nguyên tắc của hệ thống thông luật trong giải quyết tranh chấp với nhiều quy định mới, đặc thù, vượt trội nhằm bảo đảm tính thu hút, cạnh tranh quốc tế.
