"Báu vật" của buôn làng Tây Nguyên

Hồ Hải Nam
Thứ 3, 14/02/2023 | 10:00
0
Từ ngàn xưa, cây Kơ Nia hiện hữu như biểu tượng của buôn làng. Ngày nay, loại cây này được cộng đồng nỗ lực bảo vệ, gìn giữ và xem là “báu vật” của buôn làng.

Cây Kơ Nia huyền thoại 

Hình ảnh cây Kơ Nia cổ thụ, cao vút, rợp bóng cả một vùng tọa lạc đầu làng, bên giếng nước mang đến cảm giác bình yên, ấm áp.

Với đồng bào người Ja rai, cây Kơ Nia như “vật báu” trải qua bao thăng trầm lịch sử trường tồn và phát triển cùng buôn làng theo thời gian .

Tại làng Mun, thị trấn Ia Ly, huyện Chư Păh, ngôi làng vẫn giữ nguyên vẻ đẹp thơ mộng đắm chìm giữa màu xanh bạt ngàn núi đồi cà phê, đồng lúa. Nơi đây, vẫn hiện hữu hình ảnh cây đa, cây Ko Nia, giếng nước đầu làng.

Từ xa, chúng tôi đã nhìn thấy những tán cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi, vươn mình tỏa bóng mát một vùng rộng lớn.

Theo các bô lão trong làng, xưa kia, sau khi tạo lập làng, những người già Jrai lên rừng tìm kiếm những giống cây có khả năng sinh trưởng tốt đem trồng.

Nó có thể ở bìa rẫy hay nằm kề bên giọt nước của làng. Sau này, cây đa, cây Kơ Nia cao lớn xòe tán, tỏa bóng mát thì bà con cùng tổ chức nhiều hoạt động chung của làng bên gốc cây.

Văn hoá - 'Báu vật' của buôn làng Tây Nguyên

Cây đa, cây Kơ Nia biểu tượng buôn làng Tây Nguyên.

Tại làng Mun có nhiều cây đa cổ thụ, trong đó có 3 cây cao chừng 40 m, gốc 4 người ôm không xuể. Thân cây sần sùi, bộ rễ tua tủa bám sâu vào đất, nhiều cành to vươn rộng ra bốn phía khép tán che phủ bóng mát cả một khoảng đất rộng.

Che chở buôn làng 

Ông Rơ Châm Tuy, Trưởng làng Mun cho biết: “Người Jrai coi cây Kơ Nia cổ thụ là nơi trú ngụ của thần linh, linh hồn của người đã khuất. Cũng bởi sự linh thiêng nên bà con thường đánh chiêng ở đây để tưởng nhớ những người quá cố. Tại vị trí trồng cây Kơ Nia, người Jrai cũng có những điều kiêng kỵ. Ai mà chặt phá cây sẽ phạt heo, phạt bò”.

Chia sẻ với chúng tôi, ông Rơ Châm Vơ, Phó Bí thư Đoàn thị trấn Ia Ly cho hay: “Tại khu bìa rừng, bìa rẫy, bìa làng đều có cây đa, Kơ Nia cổ thụ hàng trăm năm tuổi. Dân làng thường cùng nhau quây quần dưới tán cây đánh chiêng, hát dân ca. Khi cây Kơ Nia bung hoa, kết nụ, chim muông khắp nơi đến làm tổ khiến không gian càng thêm náo nhiệt”.

Ông Siu Hmyưi, Trưởng làng Yar bộc bạch: “Theo phong tục, khi lập làng, người Jrai sẽ trồng cây Kơ Nia, cây đa để tạo bóng mát. Trước đây, có người hỏi mua, ra giá hàng trăm triệu đồng nhưng dân làng nhất quyết không bán. Đây là báu vật do ông bà, tổ tiên để lại nên phải giữ gìn, bảo vệ không được chặt phá”.

Văn hoá - 'Báu vật' của buôn làng Tây Nguyên (Hình 2).

Người địa phương quan niệm cây Kơ Nia là nơi thần linh trú ngụ. (Ảnh Quốc Nguyễn).

Theo ông Hmyưi, cây Kơ Nia thường mọc rải rác, đơn lẻ nên có sức sống mãnh liệt. Cũng chính vì thế, nhiều câu chuyện được kể về loại cây này. Chuyện kể rằng ngày xưa, ở một làng nọ có vợ chồng nghèo khó, hiền lành, mãi mà chưa có con.

Lo lắng, ngày ngày 2 vợ chồng đến bên sườn núi hiến tế, cầu xin thần linh ban cho một đứa con nối dõi. Cảm thương trước hoàn cảnh của ông bà, thần linh giúp họ hạ sinh được một đứa con gái và đặt tên là Kơ Nia. Tuy nhiên, do gia đình có một khoản nợ lớn không trả được, sau khi bố mẹ qua đời, Kơ Nia bị người ta bắt về làm người ở để trừ nợ.

Công việc nương rẫy quá khổ cực khiến sức khỏe của cô ngày càng giảm sút. Rồi một ngày nắng trong veo như thủy tinh, Kơ Nia kiệt sức, nằm giữa mảnh đất cằn cỗi đầy gió rồi không bao giờ tỉnh lại nữa. Từ nấm mộ giữa rẫy hoang ấy mọc lên một loại cây thẳng tắp sừng sững, vươn cao, rợp mát giữa trời xanh.

Từ đó, khi phát rừng làm rẫy, thấy cây Kơ Nia, người Jrai không dám chặt phá vì họ tin đó là nơi trú ngụ của thần linh, linh hồn người đã khuất, giúp che mưa che nắng khi đi làm.

Bà H'Uyên Niê, Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp phụ nữ xã Ia Mơ Nông, huyện Chư Păh cho biết: “Cây Kơ Nia có nhiều công dụng, trong đó, hạt Kơ Nia chín sử dụng để làm món ăn rất bổ dưỡng. Hạt Kơ Nia được nhiều thực khách ưa chuộng, đánh giá cao”.

Nơi ươm mầm “linh hồn” ngày Tết của người Hà Nội

Thứ 5, 19/01/2023 | 09:22
Từ lâu, đào Nhật Tân đã nổi tiếng với vẻ đẹp riêng có, trở thành thương hiệu, biểu tượng của người Hà Nội mỗi dịp Tết đến, xuân về.

Bắt 2 thanh niên canh gác cho bạn đánh người lạ đến buôn làng chơi

Thứ 5, 28/07/2022 | 16:00
Đứng canh gác vòng ngoài cho bạn đánh người lạ đến buôn làng chơi, 2 thanh niên bị bắt tạm giam để điều tra về hành vi giết người.

Kỳ bí ngôi đền linh thiêng gìn giữ “báu vật” vô giá hơn 1.000 năm tuổi

Thứ 6, 23/10/2020 | 09:00
Đền Cao trên đỉnh Thiên Bồng lưu truyền khá nhiều giai thoại về năm vị tướng họ Vương cũng như những câu chuyện về “bướu mặt cáo” hay báu vật hơn 1.000 năm tuổi
Cùng tác giả

Gia Lai: Bắt giữ 2 đối tượng bắt người, ép viết giấy nợ

Thứ 5, 28/03/2024 | 14:06
2 đối tượng vào nhà khống chế bắt người đàn ông đưa lên xe ô tô chở đi, ép người này viết giấy nợ.

Xử phạt phòng khám vi phạm quy định khám chữa bệnh, bị đình chỉ hoạt động 2 tháng

Thứ 4, 27/03/2024 | 10:00
Một bệnh nhân được chẩn đoán mắc bệnh lậu, sau đó bác sĩ thực hiện cắt bao quy đầu và “vẽ” thêm bệnh, yêu cầu người nhà đóng hơn 60 triệu đồng.

Hỗ trợ gần 100 triệu đồng cho phi công dù lượn gặp nạn

Chủ nhật, 24/03/2024 | 17:55
Đại diện ban tổ chức giải dù lượn cho biết đã quyên góp trao gần 100 triệu đồng hỗ trợ gia đình phi công dù lượn gặp nạn.

Gia Lai: 3 cháu nhỏ đuối nước thương tâm

Chủ nhật, 24/03/2024 | 17:12
Rủ nhau xuống sông tắm, 3 cháu nhỏ ở xã Hnol không may đuối nước tử vong.

Kon Tum: Xót xa cảnh ngộ của 5 chị em mồ côi cha mẹ

Chủ nhật, 24/03/2024 | 09:28
Cha mắc bệnh hiểm nghèo qua đời. Ít lâu sau đó, mẹ cũng từ giã cõi đời, bỏ lại 5 chị em mồ côi.
Cùng chuyên mục

Từng vỡ nợ nghìn tỷ, xế chiều bệnh tật, sức khỏe hiện tại của đạo diễn Phước Sang thế nào?

Thứ 5, 28/03/2024 | 19:08
Thông tin Phước Sang bị đột quỵ lần 3 nhận được sự quan tâm của dư luận.

BTC Miss World Business Vietnam nói gì về tuyển thí sinh đến 60 tuổi?

Thứ 5, 28/03/2024 | 19:04
Ông Nguyễn Duy Mạnh, Trưởng BTC Miss World Business Vietnam lý giải về tiêu chí tuyển chọn thí sinh cao từ 1m50, độ tuổi từ 20-60 tuổi.

Chuyện gì xảy ra với nhan sắc của Hoa hậu Ngọc Châu?

Thứ 5, 28/03/2024 | 15:24
Hoa hậu Ngọc Châu từng được ví là "búp bê châu Á", hiện tại bị fan sắc đẹp chỉ ra nhiều điểm khác lạ trên gương mặt.

Tuyên Quang: Người Dao trên vùng cao Lâm Bình làm du lịch

Thứ 5, 28/03/2024 | 15:15
Những năm gần đây, nhiều đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng cao Tuyên Quang đã biết khai thác thế mạnh văn hóa bản địa để phát triển kinh tế bằng dịch vụ, du lịch.

Đà Nẵng tổ chức chương trình nghệ thuật Tháng 3 hoan ca

Thứ 5, 28/03/2024 | 15:15
Theo Sở Văn hóa và Thể thao thành phố Đà Nẵng, tối 29/3, tại Công viên Apec (quận Hải Châu) sẽ diễn ra chương trình nghệ thuật miễn phí.
     
Nổi bật trong ngày

Dự báo thời tiết ngày 28/3/2024: Hôm nay có nắng nóng gay gắt?

Thứ 5, 28/03/2024 | 05:00
Tin tức dự báo thời tiết mới nhất trong hôm nay (28/3). Cập nhật tin tức dự báo thời tiết nhanh và chính xác nhất trên Người Đưa Tin.

Bản tin 28/3: Nhiều ngành sức khỏe "khát" thí sinh

Thứ 5, 28/03/2024 | 06:00
Nhiều ngành sức khỏe "khát" thí sinh; Phẫu thuật thành công ung thư đường tiêu hóa cho cụ bà 95 tuổi...

Lập chợ cho phụ nữ đơn thân tại Cần Thơ: Dân mạng hào hứng tranh luận

Thứ 5, 28/03/2024 | 18:37
Giám đốc Sở Công Thương Cần Thơ Hà Vũ Sơn cho biết đang liên hệ với chủ đầu tư về việc thành lập chợ dành cho phụ nữ đơn thân.

Bắc Giang: 3 người tử vong do uống rượu ngâm lá ngón

Thứ 5, 28/03/2024 | 07:27
Viện Khoa học hình sự (Bộ Công an) đã có kết luận, 3 nạn nhân ở huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang tử vong đều do chất độc của cây lá ngón ngâm trong bình rượu.

Từng nổi tiếng một thời, Cò "Đất phương Nam" 40 tuổi vẫn vất vả, ở nhà trọ 15m2

Thứ 5, 28/03/2024 | 07:00
Ngôi sao nhí một thời Cò trong phim "Đất Phương Nam" hiện chỉ có một mình, bôn ba khắp nơi. Cuộc sống có phần thiếu thốn, "lo thân không đủ".