Trong công tác phòng bệnh, việc tránh xa các yếu tố nguy cơ là cực kỳ quan trọng. Tuy nhiên, điều này sẽ khó thực hiện đối với những người trẻ, bắt đầu tiếp xúc với cuộc sống thực tế sau khi tốt nghiệp. Nhịp sống hối hả, áp lực từ guồng quay công việc càng khiến họ dễ tìm đến thuốc lá hay rượu, bia để giải tỏa. Thay vì đưa lời khuyên có tính chất ép buộc, cần những cách tiếp cận thực tế, linh hoạt hơn, đáp ứng nhu cầu thực tế của họ.
Trong đó, việc hỗ trợ người trẻ từ bỏ dần thói quen có hại như hút thuốc bằng các giải pháp đang được họ đón nhận như giải pháp giảm tác hại là bước đi thiết yếu trong chiến lược phòng bệnh hiện đại
Nghiên cứu từ Ý cho thấy áp dụng giảm tác hại giúp cải thiện sức khỏe thể chất
Với nhóm người trẻ, khi họ chưa nhận thấy rõ những lợi ích thiết thực từ sự thay đổi, thì việc thuyết phục nhóm đối tượng này từ bỏ một thói quen có hại là thách thức lớn.
Dù nhận thức rằng hút thuốc có tác động tiêu cực đến khả năng chơi thể thao như gây khó thở, giảm hiệu suất… nhưng với họ, hút thuốc còn gắn liền với cảm xúc, thói quen xã hội hoặc là một biện pháp đối phó với căng thẳng. Vì vậy, việc từ bỏ hoàn toàn thói quen này vẫn là thách thức lớn. Trong bối cảnh đó, các giải pháp khoa học nhằm giảm tác hại đang trở thành hướng tiếp cận thực tế hơn.
Một nghiên cứu mới đây của Đại học Catania (Ý), được công bố trên tạp chí Scientific Reports cho thấy, việc chuyển từ thuốc lá điếu sang các sản phẩm không khói như thuốc lá nung nóng (TLNN) có thể giúp cải thiện thể lực chỉ sau 4 tuần so với tiếp tục hút thuốc, mở ra triển vọng tích cực cho những người chưa thể cai thuốc lá.
Nghiên cứu này tập trung vào chỉ số V̇O₂ max – "tiêu chuẩn vàng" trong việc đánh giá sức khỏe tim mạch và hô hấp, phản ánh khả năng hấp thụ oxy khi vận động. Sau 4 tuần sử dụng các sản phẩm không khói, người dùng được ghi nhận mức cải thiện 3% và lên đến 4,5% sau 12 tuần.
Trưởng nhóm nghiên cứu - GS. Riccardo Polosa, Giáo sư nội khoa tại Đại học Catania (Ý) và là nhà sáng lập Trung tâm Xuất sắc về Chiến lược Giảm Tác hại (CoEHAR) nhận định, việc thuốc lá không khói loại bỏ khói đốt từ thuốc lá truyền thống giúp tăng cường quá trình vận chuyển oxy trong cơ thể, từ đó cải thiện đáng kể thể lực của người dùng.
"Sự cải thiện khả năng vận động có thể được xem là tác dụng phụ có lợi của việc chuyển đổi, củng cố tiềm năng trở thành các công cụ giảm tác hại hiệu quả của các sản phẩm thay thế không khói thuốc", GS. Riccardo Polosa nhấn mạnh.
Đồng thời, nhóm nghiên cứu cũng kết luận rằng người hút thuốc lâu năm chỉ cần cai hoặc giảm hút thuốc lá điếu, hoặc chuyển sang các loại thuốc lá không khói như TLNN, đều giúp cải thiện đáng kể chỉ số V̇O₂ max – thước đo quan trọng cho sức khỏe tim phổi.
Do đó, có thể thấy giải pháp này vừa không mang tính chất "cưỡng chế" cảm xúc đột ngột, đồng thời trì hoãn việc tiếp tục thường xuyên với các độc chất gây hại là khói thuốc lá điếu, mặt khác cũng có thể giúp người hút thuốc dễ dàng quay trở lại với những thói quen có lợi trong cuộc sống thường nhật, như là tập thể dục.
GS. Riccardo Polosa
Chiến lược giảm tác hại: Hướng tiếp cận đang được nhiều quốc gia theo đuổi
Dù ai cũng biết hút thuốc gây hại, nhưng các biện pháp cai nghiện mang tính cưỡng chế vẫn chưa cho thấy hiệu quả rõ rệt.
Một nghiên cứu về các biện pháp cai nghiện thuốc lá được đăng trên Thư viện Y học Quốc gia Hoa Kỳ năm 2020 cho thấy: mỗi năm có hơn 50% người hút thuốc cố gắng cai, nhưng chưa đến 10% thành công sau 6 tháng, và một nửa trong số đó tái nghiện. Với những người tự cai mà không có hỗ trợ chuyên môn, tỷ lệ thành công chỉ khoảng 7–8%. Đây là một thách thức đáng kể đối với ngành y tế. Nếu không có giải pháp hiệu quả, người hút thuốc sẽ tiếp tục lệ thuộc vào thuốc lá điếu.
Trên thực tế, nhiều quốc gia đã bắt đầu áp dụng chiến lược giảm tác hại bằng cách cung cấp các lựa chọn thay thế ít độc hại hơn, đó là các sản phẩm không khói thay thế thuốc lá điếu.
Ngày 29/7 vừa qua, Đài Loan (Trung Quốc) trở thành quốc gia mới nhất trong danh sách 98 nước chính thức cho phép lưu hành dòng sản phẩm thuốc lá không khói.
Theo đó, Cục Quản lý Sức khỏe (HPA) nước này đã thông qua kiểm định pháp lý cho một số sản phẩm TLNN đầu tiên, tiến tới thương mại hóa TLNN trên thị trường. Hiện chỉ có 14 sản phẩm đáp ứng đầy đủ tiêu chí khoa học và kỹ thuật và sẽ được cấp phép kinh doanh sau khi hoàn tất các thủ tục giấy tờ theo yêu cầu của chính phủ. Đây là bước ngoặc cho thấy sự thay đổi trong cách tiếp cận chính sách thuốc lá tại Đài Loan sau nhiều lần điều chỉnh luật pháp.
Quyết định mới nhất từ Chính phủ Đài Loan (Trung Quốc), với cách tiếp cận thận trọng trong kiểm soát thuốc lá – phản ánh rõ xu hướng toàn cầu đang dịch chuyển từ các biện pháp cực đoan sang các giải pháp giảm tác hại. Mục tiêu trước mắt là giảm sự lệ thuộc vào thuốc lá điếu, tạo tiền đề cho khả năng cai thuốc hoàn toàn trong tương lai. Dù tất cả các loại thuốc lá đều gây hại, nhưng các giải pháp giảm tác hại mang đến cho người hút thuốc quyền lựa chọn sản phẩm thay thế phù hợp hơn, thay vì để họ tiếp tục sử dụng thuốc lá điếu – vốn gắn liền với gánh nặng y tế và rủi ro sức khỏe đã được dự báo từ lâu.
Mới đây Bộ trưởng Y tế Hoa Kỳ Robert F. Kennedy Jr. nhìn nhận các sản phẩm thay thế không khói thuốc là "thực sự ưu việt hơn so với thuốc lá điếu".
Ông khẳng định thêm, "Bản thân chất nicotine không gây ung thư. Điều mà chúng ta thực sự cần tránh xa chính là thuốc lá điếu đốt cháy, vì chi phí chăm sóc sức khỏe mỗi năm của quốc gia chỉ tính riêng cho thuốc lá điếu và khói thuốc lá đã lên đến khoảng 640 tỷ USD mỗi năm."
Mai Anh
