Theo Sức khỏe & Đời sống, đảng sâm hay còn gọi là đẳng sâm, thượng đảng nhân sâm; tên khoa học là Campanumoea javanica Blume, họ Hoa chuông.
Đảng sâm là loại cây cỏ sống lâu năm, leo bằng thân quấn. Rễ hình trụ dài, đường kính có thể đạt 1,5 - 2cm, phân nhánh, đầu rễ phình to có nhiều vết sẹo lồi của thân củ, thường chỉ có một rễ trụ mà không có rễ nhánh, càng nhỏ về phía đuôi; lúc tươi màu trắng; sau khô rễ có màu vàng, có nếp nhăn.
Thân đảng sâm mọc thành từng cụm vào mùa xuân, bò trên mặt đất hay leo vào cây khác, thân màu tím sẫm, có lông thưa, phần ngọn không lông. Lá mọc cách hình trứng hay hình trứng tròn, đuôi lá nhọn, phần gần cuống hình tim, mép nguyên, màu xanh hơi pha vàng, mặt trên có lông nhung, mặt dưới màu trắng xám nhẵn hoặc có lông rải rác, dài 3 - 8cm, rộng 2 - 4cm.
Hoa đảng sâm màu xanh nhạt, mọc riêng lẻ ở kẽ nách lá, có cuống dài 2 - 6cm, đài tràng hình chuông, gồm 5 phiến hẹp, 5 cánh có vân màu tím ở họng, lúc sắp rụng trở thành màu vàng nhạt, chia làm 5 thùy, nhụy 5, chỉ nhụy hơi dẹt, bao phấn đính gốc. Quả bổ đôi, hình chùy tròn, 3 tâm bì, đầu hơi bằng, có đài ngắn, lúc chín thì nứt ra. Có nhiều hạt màu nâu nhẵn bóng.
Theo Người Lao Động, bộ phận dùng làm thuốc duy nhất của đảng sâm là rễ, với thành phần chính là saponin, polysaccharide, phenylpropanoid, alkaloid, triterpenoid và các amin acid thiết yếu. Các hoạt chất có trong đảng sâm giúp cho hoạt động trao đổi chất của cơ thể tốt hơn, tăng cường hệ miễn dịch.
Trong đông y, đảng sâm được xem là "nhân sâm của người nghèo" vì có thể dùng thay thế nhân sâm với các bệnh thiếu máu, da vàng; dùng làm thuốc bổ dạ dày, chữa ho, tiêu đờm, lợi tiểu.
Đảng sâm có nhiều ở Trung Quốc. Từ những năm 1961, Viện Dược liệu Việt Nam đã phát hiện đảng sâm ở các tỉnh phía Bắc (Sơn La, Lào Cai, Hà Giang, Lạng Sơn) và Tây Nguyên (Kon Tum, Lâm Đồng, Gia Lai).
Đảng sâm được thu hái vào mùa đông, lúc cây đã úa vàng, rụng lá hoặc tới đầu xuân năm sau lúc cây chưa đâm chồi nảy lộc. Khi thu hái, phải đào cả rễ sâu trên 0,7m và không làm trầy xát.
Sau đó, rửa sạch bụi bặm, ủ nước một đêm, hoặc đồ thấy bốc hơi là được, khi mềm, bào mỏng 1-2 ly, tẩm nước gừng để bớt hàn, hoặc sao qua để dùng. Đảng sâm được bảo quản bằng cách đậy kín, tránh ẩm, cần để nơi thoáng gió, khô ráo để phòng sâu mốc vì đây là loạt thảo dược ngọt, rất dễ bị mọt.
Rễ đảng sâm khô.
Như đã nói, đảng sâm có thể phát triển tốt ở nhiều vùng rừng núi của nước ta, việc phát triển cây thuốc này giúp bảo vệ sức khỏe người dân, giúp người trồng có kinh tế khá giả. Hiện, giá thu mua đảng sâm khô trên thị trường dao động khoảng 500.000-800.000 đồng/kg.
Đẳng sâm dù mang lại nhiều lợi ích sức khoẻ nhưng cũng giống như các vị dược liệu khác nếu sử dụng không đúng cách có thể phản tác dụng. Vì vậy, khi sử dụng đẳng sâm, mọi người cần lưu ý:
-Trước khi muốn sử dụng đẳng sâm bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để xác định xem đẳng sâm có thực sự mang lại hiệu quả điều trị cho tình trạng hiện tại của bạn không. Hơn nữa, bác sĩ cũng sẽ giúp bạn hiểu và sử dụng đúng cách, đúng liều phù hợp với tình trạng bệnh và mang lại hiệu quả điều trị tốt nhất.
-Bạn không nên tự ý kết hợp đẳng sâm với các dược liệu thuộc họ hắc.
-Bạn nên sử dụng đẳng sâm theo đúng liều lượng đã được chỉ định, không nên sử dụng quá liều có thể gây ra những tác dụng phụ không mong muốn và ảnh hưởng tiêu cực đến sức khoẻ
-Bạn cần thực hiện kết hợp giữa việc sử dụng bài thuốc có chứa đẳng sâm với chế độ ăn, luyện tập thể dục, nghỉ ngơi khoa học và hợp lý.
-Sử dụng đẳng sâm sẽ có hiệu quả từ từ nên bạn cần kiên trì thực hiện mới nhận thấy được tác dụng của nó.
-Đối với những trường hợp phụ nữ mang thai hoặc phụ nữ đang cho con bú, bạn không nên tự ý sử dụng đẳng sâm khi không được sự cho phép của bác sĩ điều trị.
Minh Hoa (t/h)
