Chương trình Mục tiêu Quốc gia (MTQG) Giảm nghèo bền vững cùng chính sách hỗ trợ đã đánh dấu một bước chuyển chiến lược, từ hỗ trợ mang tính tức thời sang xây dựng chuỗi giải pháp pháp lý – kỹ thuật – thị trường, đặt người dân vào vị thế trung tâm và nâng cao trách nhiệm tự thân.
Nếu giai đoạn trước, hỗ trợ sinh kế thường gắn với việc cấp giống, cấp vốn mang tính tức thời, thì chính sách hiện hành thể hiện sự đổi mới rõ rệt trong tư duy quản lý công. Tỉnh định hướng hỗ trợ theo dự án thay vì dàn trải, đảm bảo tính minh bạch và dễ giám sát.
Hai điểm cốt lõi của sự chuyển dịch này là hộ dân được yêu cầu tham gia đối ứng vốn, nhằm nâng cao trách nhiệm và loại bỏ tâm lý trông chờ vào ngân sách Nhà nước. Hỗ trợ sinh kế gắn liền với đào tạo kỹ thuật chuyên sâu, chuyển từ mục tiêu "cho công cụ" sang "trao năng lực" sản xuất và kinh doanh cho người dân.
Các hộ dân ở xã Văn Lang và xã Na Rì tỉnh Thái Nguyên đăng ký tham gia đối ứng vốn.
Các mô hình được ưu tiên là những mô hình gắn với chuỗi giá trị, hạn chế rủi ro bị thương lái ép giá và hướng đến thị trường tiêu thụ bền vững.
Dù đã có định hướng đúng đắn, việc triển khai vẫn đối diện với những thách thức pháp lý và thực tiễn, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ giải ngân vốn – nhiệm vụ đang được UBND tỉnh chỉ đạo quyết liệt.
Báo cáo cho thấy sự trùng lặp đối tượng hỗ trợ giữa các chương trình MTQG, gây khó khăn trong lựa chọn mô hình và áp dụng cơ chế. Việc thiếu các doanh nghiệp chủ động tham gia vào chuỗi liên kết là một trở ngại lớn, dẫn đến việc phải hoàn trả kinh phí ở một số địa phương do không thể triển khai dự án.
Mặt khác, một số hộ nghèo lớn tuổi gặp khó khăn trong việc tiếp cận công nghệ mới và đào tạo phù hợp, làm chậm quá trình cập nhật dữ liệu và ảnh hưởng đến hiệu quả giám sát, quản lý vốn.
Những tồn tại này đặt ra yêu cầu phải hoàn thiện hành lang pháp lý, phân định rõ phạm vi chính sách và tăng tính chịu trách nhiệm của chính quyền cơ sở.
Để tháo gỡ vướng mắc và tạo động lực tự thân bền vững, tỉnh Thái Nguyên định hướng xây dựng hệ sinh kế có thị trường dẫn dắt thông qua các giải pháp chiến lược cho giai đoạn cuối năm 2025 và định hướng đến 2030
Áp dụng tem truy xuất nguồn gốc (QR) và tiêu chuẩn an toàn (VietGAP/GlobalGAP) để chuẩn hóa thương hiệu sản phẩm nông nghiệp, gia tăng giá trị.
Tập trung đào tạo nghề theo nhu cầu, tập trung vào các nghề phi nông nghiệp có tiềm năng lớn như du lịch cộng đồng và dịch vụ, nhằm chuyển đổi cơ cấu lao động.
Hỗ trợ bán hàng trực tuyến và chuyển đổi số trong tiêu thụ sản phẩm, tạo kênh đầu ra ổn định. Áp dụng cơ chế hỗ trợ theo kết quả thực tế, thay thế triệt để phương thức cấp phát dàn trải, đảm bảo minh bạch và hiệu quả nguồn vốn.
Bài học từ Thái Nguyên khẳng định: khi chính sách hỗ trợ sinh kế được thiết kế khoa học, có sự giám sát chặt chẽ và có thị trường dẫn dắt, sinh kế bền vững sẽ trở thành con đường để xây dựng cộng đồng nông thôn tự chủ, hiện đại, hiện thực hóa mục tiêu quốc gia "Không để ai bị bỏ lại phía sau".
Hà Anh
