“Cõi nhân gian”, một trường thiên tiểu thuyết đầy tham vọng

“Cõi nhân gian”, một trường thiên tiểu thuyết đầy tham vọng

Hoài Nam
Thứ 4, 23/02/2022 | 07:30
0
Bộ tiểu thuyết “Cõi nhân gian” của nhà văn Nguyễn Phúc Lộc Thành gồm tám tập, ngay trong quá trình tác giả viết – một cơn cuồng nộ viết kéo dài liên tục sáu tháng cuối năm 2021 cho bảy tập sau, còn tập Một đã xuất bản lần đầu năm 1994 và ngay lập tức gây tiếng vang– đây là một trường thiên tiểu thuyết đầy tham vọng.

Khá nhiều người tỏ ý đồng thuận khi nhận định về một đặc điểm của thời đại mà chúng ta đang sống đây: sự thiếu thời gian cho việc đọc, nhất là đọc văn chương, của con người nói chung. Điều này dẫn đến một hệ quả trực tiếp và mang tính phổ biến: người viết, cả thơ lẫn văn xuôi, nếu còn quan tâm đến người đọc, phần lớn sẽ tránh viết những tác phẩm có kết cấu đồ sộ, có dung lượng số trang số chữ lớn.

Và đây chính là một trong những lý do cho sự lên ngôi của các thể loại văn chương mang hình thức nhỏ, ngắn, như thơ trữ tình, bút ký, tản văn, truyện ngắn, tiểu thuyết ngắn (khoảng trên một trăm trang in).

Nói chung, bây giờ không còn là thời của những trường ca lớn hoặc những bộ tiểu thuyết “đại cà sa” như của Balzac, Stendhal, Tolstoi, Dostoievsky v.v... ở thế kỷ XIX thong dong nhàn rỗi. Người đọc đương đại nếu không hụt hơi thì cũng sẽ chết buồn trong những đại dương chữ nghĩa kiểu ấy.

Văn hoá - “Cõi nhân gian”, một trường thiên tiểu thuyết đầy tham vọng

Chân dung nhà văn Nguyễn Phúc Lộc Thành của họa sĩ Đỗ Hoàng Tường.

Tuy thế, vẫn có những trường hợp đặc biệt, nằm ngoài dòng chảy chung. Chỉ nói ở thể loại tiểu thuyết: năm 2020, tác giả Đặng Đình Loan đã công bố trọn bộ tiểu thuyết về cuộc đấu tranh chống Mỹ thống nhất đất nước của dân tộc Việt Nam, có tên “Đường thời đại”, 21 tập, khoảng mười nghìn trang in.

Còn trong những ngày đầu năm 2022 này, đến lượt nhà văn Nguyễn Phúc Lộc Thành với bộ tiểu thuyết “Cõi nhân gian”, tám tập, in thành bốn quyển,  khoảng 1.800 trang khổ 16cm x 24cm.

Cá nhân tôi, với tư cách là người có cơ duyên được đọc “Cõi nhân gian” từng tập một, ngay trong quá trình tác giả viết – một cơn cuồng nộ viết kéo dài liên tục sáu tháng cuối năm 2021 cho bảy tập sau, còn tập Một đã xuất bản lần đầu năm 1994, và ngay lập tức gây tiếng vang – thì đây là một trường thiên tiểu thuyết đầy tham vọng.

Không phải tham vọng trở thành “thư ký trung thành của thời đại” để rồi dựng lên một “Hài kịch nhân gian” vĩ đại kiểu Balzac. “Hài kịch nhân gian”, tức “Tấn trò đời”, là cả một triển lãm mênh mông rợn ngợp các chân dung/ số phận cuộc đời đại diện cho các hạng người trong xã hội nước Pháp nửa đầu thế kỷ XIX, mỗi chân dung/ số phận cuộc đời lại tương ứng với một tác phẩm độc lập.

Còn “Cõi nhân gian” của Nguyễn Phúc Lộc Thành thì chỉ có một chân dung/ số phận cuộc đời đáng kể - đáng để kể lại – mà thôi. Đó là nhân vật người kể chuyện xưng Tôi, tên Nguyễn Thiện Hương, xuất thân con nhà giáo, Đảng viên, Phó tiến sĩ từ lò đào tạo Liên Xô về, làm xích lô, làm cửu vạn, làm thủ túc cho bố già xã hội đen, làm báo, làm thơ, làm anh buôn bao tải rách, làm ông quản lý khách sạn, rồi quản lý doanh nghiệp cỡ tập đoàn, kiêm làm cán bộ cấp sở thuộc thành phố lớn.

Văn hoá - “Cõi nhân gian”, một trường thiên tiểu thuyết đầy tham vọng (Hình 2).

“Cõi nhân gian” của nhà văn Nguyễn Phúc Lộc Thành là một trường thiên tiểu thuyết đầy tham vọng. 

Tất cả những hoạt động “làm” ấy của Nguyễn Thiện Hương – đóng các vai xã hội - cùng lúc hoặc cái nọ nối/ gối tiếp cái kia, kéo dài suốt hơn ¼ thế kỷ, chính là lịch sử “vào đời” của nhân vật, trùng với lịch sử đất nước chuyển mình từ đêm trước bao cấp đến hết thập kỷ đầu tiên của thế kỷ XXI, thời đổi mới.

Cái lịch sử cá nhân bộn bề phong nhiêu ấy, mỗi dịch chuyển của nó lại mở ra một vùng hiện thực nhân gian, và đến chót cùng, tổng hợp lại, thì đó là một “cõi nhân gian” đầy những vật lộn giằng xé bão giông.

Bởi vậy, nói đến tham vọng của Nguyễn Phúc Lộc Thành ở bộ tiểu thuyết này, tôi muốn nghĩ đến Vũ Trọng Phụng với tiểu thuyết “Số đỏ”, hay nhà văn người Sec Jaroslav Hasek với tiểu thuyết “Vận mệnh người lính tốt Svejk trong đại chiến thế giới”, nghĩa là tham vọng chỉ từ một nhân vật làm trục mà dựng lên cả một panorama (toàn cảnh) rộng lớn, một “Lò cừ nung nấu sự đời/ Bức tranh vân cẩu vẽ người tang thương”.

Nguyễn Phúc Lộc Thành đã thực hiện được tham vọng ấy của mình bằng một nghệ thuật tự sự khá “truyền thống”, nghĩa là kể chuyện theo trật tự biên niên sử. Cuộc “vào đời” của nhân vật Nguyễn Thiện Hương là một đường thẳng, không cần đến ngoái lại, hồi tưởng hay nhảy cóc, cướp thời gian.

Cuộc “vào đời” ấy cũng không cần đến sự thay đổi ngôi kể hay di chuyển điểm nhìn, không dòng ý thức hiện đại hay dán ghép hậu hiện đại. Tôi – Nguyễn Thiện Hương – cứ tuần tự kể chuyện đời mình và cả một thế giới hiện ra với đủ mưu ma chước quỷ lẫn ngay thẳng thật thà, nhân hậu tử tế lẫn khốn nạn tráo trở.

Ánh sáng và bóng tối, ấm và lạnh, ngọt và đắng, mặt đất và địa ngục, con người và quỷ sứ, Nhà văn Nguyễn Phúc Lộc Thành đã để cho nhân vật Nguyễn Thiện Hương trầm mình trong mọi không gian xã hội, cọ xát với mọi loại người và trải nghiệm đến tận độ mọi trạng huống nhân sinh, mọi cảm giác về cái sống ở đời.

Văn hoá - “Cõi nhân gian”, một trường thiên tiểu thuyết đầy tham vọng (Hình 3).

Minh họa bìa tiểu thuyết "Cõi nhân gian"

Nhìn vào thế giới ấy, một mặt, người đọc như được quan sát một bộ sưu tập vởi đủ các nhân dạng: chính trị gia, quan chức cấp cao, lãnh đạo địa phương, cán bộ cấp sở, bố già thế giới ngầm, mafia quốc tế, công an, bộ đội, trí thức, văn nghệ sỹ, doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp tư nhân, tiểu thương, công chức đương nhiệm, công chức hưu trí, lao động tự do, dân phòng, lưu manh, trộm cướp, đĩ điếm v.v...

Mặt khác, người đọc cũng có dịp để thử sống cùng với nhân vật trong những tình thế kịch phát nhất: bi thương đến mức đứa con gái mười tuổi phải ra đường đón khách về cho mẹ bán dâm, ê chề đến mức thằng tráng niên cun cút bám váy bà hàng thịt để được ăn thịt lợn và được thỏa nỗi khát tình, ghê tởm đến mức cháu nhốt cô ruột suốt nhiều năm làm vật thí nghiệm cho nghiên cứu khoa học, tàn bạo đến mức chồng, cha phóng hỏa đốt nhà giết vợ con để xóa dấu vết phạm tội, tráo trở mặt dày đến mức có thể dựng đứng một tập đoàn quốc doanh nát bét để lừa đảo cướp trắng tiền bạc của những doanh nhân làm ăn đàng hoàng v.v...

Và từ tất cả những điều ấy, nhà văn giúp ta nhận thấy ở tiểu thuyết “Cõi nhân gian” một đồng dạng với hình dạng đất nước suốt mấy chục năm trở mình vật vã để thoát đói nghèo lạc hậu mà tiến đến no đủ, hiện đại, công bằng, dân chủ, văn minh. Quá trình ấy chưa xong, mọi thứ vẫn đang dang dở và còn quá nhiều bừa bộn cần phải được dọn dẹp, sắp xếp, kiến tạo lại.

Nhưng có lẽ, theo tôi, dựng lên một toàn cảnh xã hội cũng chỉ là một phần tham vọng của Nguyễn Phúc Lộc Thành trong tiểu thuyết “Cõi nhân gian” mà thôi. Phần khác, quan trọng không kém, là làm một cuộc điều tra về nhân tính trong cái thời mà ta đang sống.

Và tiếng kêu thương đã cất lên suốt “Cõi nhân gian” về nỗi nhân tính đang trên đà suy sụp, đổ nát, tan biến. Vì sao? Vì lửa tam muội Tham, Sân, Si vẫn thường hằng âm ỉ trong nhân sinh, không sao dập tắt nổi.

Vì cái vi khí hậu văn hóa mạt thế lại thêm gió, thốc cho nó bùng lên, đe dọa thiêu trụi tất cả “của tin còn một chút này”. Không ít lần nhân vật Nguyễn Thiện Hương, trong những lúc tự đối thoại, tự thú, tự tra vấn, giằng xé và ăn thịt chính mình, đã dùng triết lý nhà Phật để lý giải các thảm cảnh nhân tính mà mình chứng kiến hay can dự, như một nạn nhân hoặc như một thủ phạm.

Những “xen” tự đối thoại, tự tra vấn ấy làm thành một kiểu trữ tình ngoại đề, như một đặc trưng trong “Cõi nhân gian”.

Nhưng với tôi, điều thú vị hơn, cảm nhận về sự sụp đổ tan nát của nhân tính chính là cái lý – một thứ “lý” rất khó cắt nghĩa – để nhà văn Nguyễn Phúc Lộc Thành dựng lên một kiểu nhân vật ứng với “grotesque” - phạm trù mỹ học về cái thô kệch, quái gở - rất ấn tượng, cho dẫu có khi chỉ là nhân vật phụ, chiếm rất ít dung lượng kể/ tả.

Người đàn ông có bộ mặt đẹp như mặt Phật nhưng lại đang tâm lấy chiếc xe của Nguyễn Thiện Hương khi anh đang mải cứu người bị nạn, chẳng hạn. Hay chị San, người đàn bà đẹp, sắc sảo, quỷ quyệt, hấp dẫn, với con mắt thủy tinh từ hốc mắt lăn lông lốc trên sàn nhà, là một ví dụ khác.

Và các chi tiết cũng vậy. Nhiều chi tiết, hình ảnh trong “Cõi nhân gian”, bởi sự thái quá cố ý của chúng, có lẽ sẽ trở thành những biểu trưng đầy tinh thần hài hước trong văn chương đương đại, như chiếc phong bì: huyết mạch/ chất bôi trơn/ hơi thở của sự vận hành đời sống, như cái ghế đệm trong phòng làm việc của chị Thụy An: vương quốc của lạc thú xác thịt trong giờ hành chính, hội trường để những lợi ích vật chất được điều đình thỏa đáng, như ba món “gia bảo” của Nguyễn Thiện Hương: tấm thẻ Đảng, bằng Phó tiến sĩ Liên Xô và thẻ giáo viên của cha mẹ, những thứ mà anh cất kỹ và luôn lấy ra lau cho thật sạch mỗi khi tự thấy tâm hồn vấy bẩn v.v...

Nhưng nguy hiểm nhất trong cái sự Tham của các nhân vật trong “Cõi nhân gian” mà Nguyễn Phúc Lộc Thành đã chú ý nhấn mạnh, là tham ái, tham dục. Cả một trời dục tình vần vũ cuồng loạn với đủ các trạng thái và sắc điệu, éo le thay, đều từ Nguyễn Thiện Hương mà ra.

Nhà văn đã cấp cho nhân vật của mình một phong độ kiểu Tây Môn Khánh bất tự giác, nghĩa là không chủ động tìm kiếm mà để mặc bản năng dẫn dắt, khi hội đủ điều kiện thì cứ thế lặn ngụp trong hoan lạc, mặc kệ cho lương năng và lý trí biện biệt đang cất tiếng nói “Không”. Và chính cái “phẩm chất trội” này của nhân vật đã góp vào, khiến cõi nhân gian thêm phần mù mịt.

Tuy nhiên sự tuyệt vọng không phải là chủ âm của “Cõi nhân gian”, cũng như sự giễu cợt không đẩy giọng điệu của nhà văn đến hằn học với người, với đời. Vẫn có ở cái cõi này niềm tin tưởng vào sự tử tế, thiện lương, vào hơi thở ấm trong nhân sinh, vào điều tốt đẹp trong hiện tại và đang chờ ở mai hậu.

Có lẽ, bằng niềm tin tưởng ấy, và bằng sự quyết liệt dấn thân chữ nghĩa mà Nguyễn Phúc Lộc Thành mới nối được mạch tự sự từ tiểu thuyết “Cõi nhân gian” của năm 1994 đến bộ trường thiên tiểu thuyết “Cõi nhân gian” của năm 2022.

Với cá nhân tôi, chính điều này, chứ không phải quy mô đồ sộ của tác phẩm, mới thực là điều đáng trân trọng. 

H.N

Chủ tịch nước mong ước Việt Nam sẽ có nhà văn đạt giải Nobel

Chủ nhật, 09/01/2022 | 18:28
Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc đã tới dự Lễ phát động Cuộc vận động sáng tác văn học về đề tài thiếu nhi và trao giải thưởng Tác giả trẻ lần thứ nhất.

Nhân dịp sinh nhật nghệ sĩ Chí Trung tiết lộ lý do vẫn ở nhà tập thể

Thứ 2, 08/11/2021 | 14:35
Nghệ sĩ Chí Trung đã có những dòng tâm sự về cuộc đời mình trên trang Facebook, nhân dịp anh bước sang tuổi 60.
Cùng tác giả

Thấy gì từ các phim chiếu Tết năm 2024?

Thứ 5, 21/03/2024 | 07:00
Phim tư nhân, phim nhà nước, phim Tết “chính danh” và phim Tết không “chính danh”, đủ cả. Thế nhưng kết quả ra rạp của mỗi phim lại mỗi khác.

“Tuyệt không dấu vết”, một sự chơi của viết

Thứ 2, 18/03/2024 | 07:00
Tác phẩm “Tuyệt không dấu vết” của Nguyễn Việt Hà, tôi đã viết trong một tiểu luận có tính cách tổng kết tiểu thuyết của năm: “Cuốn tiểu thuyết này khiến tôi, với tư cách một độc giả, được hưởng thụ cái cảm giác đầy hứng khởi của sự đọc.

Tại sao thơ?

Chủ nhật, 10/03/2024 | 10:11
Có thể là vì tâm hồn người Việt Nam chúng ta thiên về lãng mạn trữ tình, rất hợp với thơ (nên mới có sự kiện là số lượng người làm thơ luôn cao vọt chăng?).

Về một “bí mật” của văn học nghệ thuật hiện nay

Chủ nhật, 03/03/2024 | 11:07
Trong đời sống của chúng ta, trong thế giới rộng lớn nói chung, luôn có những điều mà không ai có thể cắt nghĩa được một cách rốt ráo.

Một đô thị, hai ứng xử

Thứ 3, 27/02/2024 | 08:54
Hai kiểu ứng xử này xuất hiện gần như cùng lúc với sự hình thành của đô thị, và chúng cứ song song tồn tại trong suốt trường kỳ lịch sử, thậm chí đến tận ngày hôm nay.
Cùng chuyên mục

Tây du ký: Yêu quái có pháp lực mạnh không đáng sợ bằng kẻ có mưu mô quỷ quyệt

Thứ 6, 29/03/2024 | 21:29
Câu chuyện Tôn Ngộ Không ba lần đánh Bạch Cốt Tinh trong Tây du ký là một trong những tình tiết hấp dẫn và kinh điển nhất trong bộ truyện này.

Du khách sẽ ngập tràn trong lễ hội khi đến Tuyên Quang mùa hè này

Thứ 6, 29/03/2024 | 19:30
Lãnh đạo UBND tỉnh Tuyên Quang muốn đưa hình ảnh quê hương cách mạng "Thủ đô khu giải phóng - Thủ đô kháng chiến" đến gần hơn với du khách và đồng bào cả nước.

Đám cưới Quang Hải–Chu Thanh Huyền: Nữ MC xinh đẹp gây tò mò

Thứ 6, 29/03/2024 | 15:15
Top 15 Hoa hậu Hoàn vũ Việt Nam 2019 Vũ Quỳnh Trang không khỏi hồi hộp khi được giao vai trò dẫn dắt cho đám cưới của Quang Hải và Chu Thanh Huyền.

Về nơi đầu tiên được chọn xây dựng buôn OCOP du lịch của Đắk Lắk

Thứ 6, 29/03/2024 | 15:00
Với nhiều tiềm năng, thế mạnh, buôn Kuốp đã được công nhận là buôn du lịch cộng đồng và được chọn xây dựng buôn OCOP du lịch đầu tiên của Đắk Lắk.

Nam NSƯT là chủ nhân biệt thự gần 2 triệu USD: Sau 3 lần mổ, phải cắt bỏ nửa lá gan, cuộc sống hiện ra sao?

Thứ 6, 29/03/2024 | 14:20
Đây là nam nghệ sĩ sở hữu cơ ngơi tiền tỷ trên đất Mỹ. Cuộc sống sung túc, viên mãn của ông khiến nhiều người ngưỡng mộ.
     
Nổi bật trong ngày

Dự báo thời tiết ngày 28/3/2024: Hôm nay có nắng nóng gay gắt?

Thứ 5, 28/03/2024 | 05:00
Tin tức dự báo thời tiết mới nhất trong hôm nay (28/3). Cập nhật tin tức dự báo thời tiết nhanh và chính xác nhất trên Người Đưa Tin.

Bản tin 28/3: Nhiều ngành sức khỏe "khát" thí sinh

Thứ 5, 28/03/2024 | 06:00
Nhiều ngành sức khỏe "khát" thí sinh; Phẫu thuật thành công ung thư đường tiêu hóa cho cụ bà 95 tuổi...

Bố "cưỡi khủng long" đón con gái tan học, câu chuyện đằng sau xúc động rơi nước mắt

Thứ 6, 29/03/2024 | 20:00
Video người cha “cưỡi khủng long” đón con gái tan học khiến cộng đồng mạng bấm like rần rần vì quá dễ thương.

HLV Park Hang Seo, vợ chồng Văn Hậu dự lễ cưới Quang Hải-Thanh Huyền

Thứ 6, 29/03/2024 | 07:00
Trong lễ cưới của Quang Hải - Chu Thanh Huyền được tổ chức ở nhà trai (Đông Anh, Hà Nội), có sự tham dự của vị khách đặc biệt Park Hang Seo, vợ chồng Văn Hậu.

Về nơi đầu tiên được chọn xây dựng buôn OCOP du lịch của Đắk Lắk

Thứ 6, 29/03/2024 | 15:00
Với nhiều tiềm năng, thế mạnh, buôn Kuốp đã được công nhận là buôn du lịch cộng đồng và được chọn xây dựng buôn OCOP du lịch đầu tiên của Đắk Lắk.