Để đạt Net Zero 2050, Việt Nam cần đầu tư thêm 8–10 tỷ USD/năm cho năng lượng tái tạo

Mở khóa cơ chế cho năng lượng xanh

Sáng 30/10, phát biểu tại Hội thảo “Chuyển đổi năng lượng xanh nhìn từ Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị” do Tạp chí Nhà Đầu Tư tổ chức, ông Trần Hoài Trang - Phó Cục trưởng Cục Điện lực cho biết Bộ Công Thương đang hoàn thiện dự thảo Nghị quyết trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025) nhằm hiện thực hóa Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị, với mục tiêu tạo hành lang pháp lý đột phá để đảm bảo an ninh năng lượng và đáp ứng nhu cầu điện tăng mạnh trong giai đoạn 2026–2030.

Về phạm vi điều chỉnh, ông Trang nhấn mạnh Nghị quyết quy định về một số cơ chế, chính sách đặc thù để tháo gỡ khó khăn phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 - 2030. Cụ thể gồm: Quy hoạch phát triển điện lực, phương án phát triển mạng lưới cấp điện trong quy hoạch tỉnh; đầu tư xây dựng dự án điện lực; phát triển điện gió ngoài khơi; mua bán điện trực tiếp.

Đặc biệt, về phát triển điện gió ngoài khơi, ông Trần Hoài Trang dự thảo đưa ra quy định thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư của UBND cấp tỉnh trên cơ sở vị trí điểm gom công suất.

“Đây là nội dung được định hướng xuyên suốt về việc phân cấp, phân quyền của Đảng, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ Việt Nam với tinh thần: “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm” và các cơ quan Trung ương chỉ thực hiện xây dựng cơ chế, chính sách và thực hiện kiểm tra, giám sát quá trình thực hiện ở địa phương”, ông Trần Hoài Trang chia sẻ.

Cùng với đó là cơ chế giao nhiệm vụ cho một số doanh nghiệp lớn nhà nước, tư nhân có uy tín, thương hiệu, có thực lực để thực hiện nhiệm vụ phát triển điện gió ngoài khơi quy mô lớn gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh, bảo vệ chủ quyền biển, đảo.

Dự thảo đưa ra các quy định để thúc đẩy và triển khai hiệu quả hơn cơ chế mua bán điện trực tiếp theo đúng tinh thần Nghị quyết số 70 về tập trung huy động mọi nguồn lực xã hội, khuyến khích mạnh mẽ khu vực tư nhân tham gia phát triển năng lượng.

“Bộ Công Thương rất hy vọng nếu Nghị quyết này được ban hành sẽ tạo một hành lang pháp lý thông thoáng, thúc đẩy phát triển các dự án nguồn điện, lưới điện nhanh chóng, đáp ứng được nhu cầu phụ tải của hệ thống điện trong bối cảnh đất nước đang vươn mình với mục tiêu tăng trưởng mỗi năm là hai con số giai đoạn 2026 – 2030”, Phó Cục trưởng bày tỏ.

Nói về những thách thức, PGS-TS. Đặng Trần Thọ - Viện Công nghệ Năng lượng, Đại học Bách Khoa Hà Nội cho biết cơ cấu năng lượng sơ cấp của Việt Nam vẫn thiên lệch.

“Mức độ phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch cao khiến Việt Nam chịu rủi ro kép: vừa đối mặt với biến động giá năng lượng toàn cầu, vừa chịu áp lực giảm phát thải để thực hiện cam kết Net Zero 2050 tại COP26”, ông Thọ nhận định.

Đặc biệt, ông Đặng Trần Thọ đưa ra số liệu, để đạt được mục tiêu Net Zero 2050, Việt Nam cần đầu tư thêm 8–10 tỷ USD/năm cho năng lượng tái tạo, hạ tầng và công nghệ lưu trữ - một con số thể hiện thách thức tài chính rất lớn.

Trong bối cảnh đó, tinh thần Nghị quyết 70 thể hiện ở bốn nhóm mục tiêu trọng tâm: Xây dựng hệ thống năng lượng hiện đại, bền vững, thông minh, đồng bộ; Tăng tỉ trọng năng lượng tái tạo lên khoảng 30% tổng cung năng lượng vào 2030, hướng tới 40–50% vào 2045; Giảm phát thải khí nhà kính 10% vào 2030 và 20% vào 2045, tiến tới trung hòa carbon vào 2050; Phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, thúc đẩy ứng dụng KH-CN và đổi mới sáng tạo trong năng lượng.

Tuy nhiên, để hiện thực mục tiêu trên, Việt Nam đang đối mặt với ba thách thức lớn: Nhu cầu điện tăng nhanh trong khi nguồn cung ổn định còn hạn chế, gây áp lực lớn lên đầu tư mới; Phụ thuộc mạnh vào than và khí, dẫn tới rủi ro nhập khẩu, phát thải cao, thiếu tính bền vững; Năng lực lưu trữ và truyền tải yếu, khiến việc tích hợp các nguồn năng lượng tái tạo bị gián đoạn, lãng phí công suất.

Tăng lên tối thiểu 1% GDP cho R&D năng lượng

Trước tình hình đó, để đạt được các mục tiêu chiến lược về an ninh năng lượng, giảm phát thải, và tăng trưởng xanh, PGS-TS. Đặng Trần Thọ cho rằng cần một hệ thống giải pháp đồng bộ, có tính liên ngành, gắn kết giữa Nhà nước – Doanh nghiệp – Viện, trường – Xã hội.

Cần ban hành Chiến lược quốc gia về khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo Năng lượng xanh giai đoạn 2026–2040; Thành lập Quỹ Đổi mới sáng tạo Năng lượng Xanh Việt Nam, tạo cơ chế đồng tài trợ công – tư.

Đồng thời, tăng đầu tư R&D về năng lượng lên tối thiểu 1% GDP vào năm 2030; Đưa tiêu chí “tài chính – công nghệ – phát thải” vào xét duyệt dự án về năng lượng; Thiết lập cơ chế phối hợp: Nhà nước - Doanh nghiệp - Đại học - Nhà đầu tư quốc tế, tạo mạng lưới đồng hành trong chuyển đổi năng lượng xanh.

Tại đây, ông Nguyễn Tài Anh - Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã có những chia sẻ về vai trò và giải pháp của EVN trong triển khai nghị quyết 70 nhằm góp phần đạt mục tiêu giảm phát thải 15-35% trong giai đoạn 2025 đến 2030.

Theo đó, ông Tài Anh đề xuất kiến nghị Chính phủ và các bộ ngành sớm hoàn thiện các quy định, hướng dẫn, khung pháp lý và bộ tiêu chuẩn kỹ thuật cho các công nghệ năng lượng mới, như: điện gió ngoài khơi, lưu trữ năng lượng, công nghệ hydrogen, amoniac, biomass, thu hồi và lưu trữ carbon.

“Hoàn thiện hành lang pháp lý cho thị trường các-bon, đảm bảo đồng bộ với các quy định quốc tế. Ngoài ra, EVN được giao chủ trì một số dự án trọng điểm như điện gió ngoài khơi, thủy điện mở rộng, lưới truyền tải siêu cao áp (HVDC)”, Phó Tổng Giám đốc nói.

Đồng thời sớm triển khai nghiên cứu, quy hoạch và có cơ chế chính sách hỗ trợ đối với các vùng nhiên liệu biomass, chuỗi cung ứng nhiên liệu amoniac/ biomass… đáp ứng lộ trình chuyển đổi nhiên liệu sạch cho các NMNĐ đốt than theo định hướng của Chính phủ; EVN được tiếp cận trực tiếp các nguồn vốn vay ưu đãi quốc tế, đồng thời có cơ chế bảo lãnh nhằm giảm áp lực vốn đầu tư.

Đối với các địa phương, EVN đề xuất các địa phương hỗ trợ quy hoạch không gian, bố trí quỹ đất cho phát triển nguồn và lưới điện, không phụ thuộc vào chủ đầu tư như EVN; phối hợp trong công tác đền bù, giải phóng mặt bằng.

Ông Tài Anh nhận định Nghị quyết 70 là định hướng chiến lược quan trọng để Việt Nam vừa bảo đảm an ninh năng lượng, vừa thực hiện các cam kết giảm phát thải khí nhà kính.

“Với vai trò và nhiệm vụ được giao, EVN cam kết chủ động triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp, huy động tối đa các nguồn lực trong nước và quốc tế để góp phần thực hiện thành công mục tiêu giảm phát thải 15–35% đến năm 2030, hướng tới phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050”, Phó Tổng Giám đốc EVN nhấn mạnh.

Thanh Loan - Phương Hạnh