Diễn biến khó lường căng thẳng Ấn Độ - Pakistan

Hôm 1/3, Islamabad đã trao trả phi công Ấn Độ Abhinandan Varthaman, người điều khiển chiếc máy bay bị không quân Pakistan bắn hạ hai ngày trước đó.

New Delhi sau đó tuyên bố cam kết "duy trì hòa bình và ổn định trong khu vực", cho thấy họ không lên kế hoạch cho bất kỳ cuộc tấn công trên không nào vào sâu lãnh thổ Pakistan, tờ Al Jazeera nhận định.

Trong khi đó, các cuộc tấn công vào Đường kiểm soát (LoC), nơi phân cách Ấn Độ và Pakistan ở Kashmir cũng đã giảm. Tuy nhiên, đây có thể là một sự dịu lắng tạm thời, vì tình hình vẫn căng thẳng với Ấn Độ sau vụ đánh bom tự sát ngày 14/2 ở Pulwama do nhóm khủng bố Jaish-e-Muhammad (JeM) cư ngụ ở Pakistan nhận trách nhiệm.

“Thủ tướng Narendra Modi, người phải đối mặt với một cuộc tổng tuyển cử khó khăn vào tháng tới, đã nhân cơ hội này để củng cố hình ảnh lãnh đạo mạnh mẽ của mình và để chứng minh rằng ông có thể ngăn chặn Pakistan gây ra "khủng bố điên cuồng" ở Ấn Độ”, nhà báo Ajai Shukla viết trên Al Jazeera.

Ấn Độ thua về mặt truyền thông?

Cuộc không kích ngày 26/2 nhằm vào mục tiêu được cho là trại khủng bố JeM của Không quân Ấn Độ (IAF) đánh dấu lần đầu tiên máy bay chiến đấu nước này bay sâu vào Pakistan kể từ cuộc chiến tranh Ấn Độ-Pakistan năm 1971.

Cưỡi trên làn sóng giận dữ của công chúng, Thủ tướng Modi đã gửi một thông điệp tới Pakistan rằng, Ấn Độ đã từ bỏ chính sách "kiềm chế chiến lược" của mình và chấp nhận cái mà các nhà phân tích gọi là "trạng thái bình thường mới" – nhấn mạnh việc họ sẽ trả đũa bất kỳ cuộc tấn công khủng bố nào được cho là có liên quan đến Pakistan.

Bất chấp những nỗ lực bền bỉ của Pakistan để làm giảm leo thang cuộc khủng hoảng, bao gồm một số tuyên bố hòa giải của Thủ tướng Imran Khan, các cuộc không kích của Ấn Độ rõ ràng đã làm rung chuyển những người ra quyết định của Islamabad.

Tuy nhiên, xuyên suốt cuộc khủng hoảng, bộ phận quản lý tuyên truyền có phần vụng về của Ấn Độ đã làm loãng thông điệp mà ông Modi tìm cách gửi đi. Ngược lại, các nhà quản lý truyền thông của Pakistan đã kiểm soát thông điệp thành công, cho phép Islamabad tỏ ra có trách nhiệm và gắn kết với hòa bình, nhà báo Ajai Shukla đánh giá.

Điều này được minh chứng rõ ràng vào buổi sáng ngày cuộc tấn công Ấn Độ diễn ra. Thay vì một tuyên bố đầu tiên được đưa ra từ New Delhi, cánh truyền thông quân đội Pakistan – Cơ quan Quan hệ công chúng liên ngành (ISPR) – đã nhanh chóng thông báo trên các phương tiện truyền thông xã hội về một nỗ lực thất bại của Ấn Độ trong việc đánh bom các mục tiêu Pakistan, được hỗ trợ bởi các bức ảnh về những gì có vẻ là vụ nổ trong một khu rừng trống.

Vào thời điểm New Delhi tuyên bố rằng máy bay chiến đấu của họ đã tấn công trại khủng bố JeM ở sâu bên trong Pakistan, sự chú ý của công chúng đã không còn là về chiến công quân sự đáng kể của IAF khi vượt qua lực lượng phòng không Pakistan để đạt được mục tiêu qua LoC.

Thay vào đó, công chúng đang đặt câu hỏi về việc liệu không kích của Ấn Độ đã đánh trượt hoàn toàn mục tiêu (như Pakistan tuyên bố đầu tiên) hay 300 kẻ khủng bố đã bị tiêu diệt như các quan chức Ấn Độ đã “thì thầm” với truyền thông ở Delhi mãi sau đó?

Không để lãng phí thời gian, ISPR tạo điều kiện cho truyền thông địa phương cũng như quốc tế truy cập vào một khu vực được coi là mục tiêu của IAF. Rất sớm, các tổ chức truyền thông toàn cầu đáng tin cậy như Reuters, New York Times và Al Jazeera đưa ra các báo cáo ủng hộ quan điểm của Pakistan rằng không có dấu hiệu thương vong nào trong khu vực được coi là trại khủng bố.

Đến lúc này thông điệp chính của Ấn Độ về việc họ đang thể hiện khả năng và ý định tấn công các nhóm chiến binh ở Pakistan, bằng cách vượt qua không chỉ LoC ở Kashmir, mà cả biên giới quốc tế vào Pakistan, đã mất ý nghĩa, thậm chí còn bị phản phé.

Với việc không đưa ra bất kỳ bằng chứng nào cho thấy IAF thực sự tấn công các trại khủng bố mà lực lượng này nhắm tới, New Delhi đã không chứng minh được khả năng của mình, ngay cả khi nước này đã thể hiện thành công một quyết tâm mới.

Thành công của Pakistan trong việc kiểm soát thông điệp đã được nhìn thấy một lần nữa vào ngày hôm sau khi Không quân Pakistan (PAF) tổ chức một cuộc tấn công trả đũa vào Ấn Độ.

IAF nhanh chóng phản ứng lại máy bay chiến đấu Pakistan, nhưng một trong những máy bay chiến đấu MiG-21 của nước này đã bị bắn hạ trên đường biên giới LoC và quân đội Pakistan đã bắt được phi công.

Suốt cả ngày hôm đó, ISPR đưa ra tuyên bố rằng có hai đến ba máy bay Ấn Độ đã bị bắn hạ và đến chiều, phi công Ấn Độ bị bắt đã được đưa hình ảnh lên trên các kênh truyền hình Pakistan, tuyên bố rằng anh ta đang được đối xử tốt.

Thủ tướng Khan đã thực hiện một video kêu gọi hòa bình, kêu gọi Ấn Độ kết hợp với Pakistan để giải quyết khủng hoảng. Tối hôm đó, khi thời điểm đã quá muộn, New Delhi mới đưa ra tuyên bố thừa nhận mất một máy bay trong khi tuyên bố IAF đã bắn hạ một chiếc F-16 của Pakistan. Nhưng rõ ràng, lợi thế đã thuộc về Pakistan vào ban ngày.

Vào ngày thứ ba, làn sóng hòa giải quốc tế bắt đầu, đặc biệt là sự tham gia của Mỹ dẫn đến một thỏa thuận về việc Pakistan thả phi công IAF để đổi lấy cam kết kiềm chế của New Delhi và giảm bớt khủng hoảng.

Tại đây, một lần nữa, Pakistan giành được chiến thắng về mặt nhận thức với Thủ tướng Khan tuyên bố mạnh mẽ rằng Pakistan sẽ thả phi công vào ngày hôm sau, một lần nữa đóng vai chính trong việc thúc giục hòa bình với Ấn Độ.

Vài giờ sau, trong một cuộc họp báo ở New Delhi, các sĩ quan quân đội Ấn Độ cao cấp miễn cưỡng hoan nghênh việc thả phi công. Chiến thắng quan hệ công chúng của Pakistan đã hoàn tất vào ngày tiếp theo, khi mọi kênh tin tức Ấn Độ và Pakistan phát sóng trực tiếp hình ảnh phi công được trao trả cho Ấn Độ.

Có thể nói rằng, thông điệp chiến lược chống khủng bố xuyên biên giới mà Ấn Độ tìm cách gửi tới Pakistan đã bị lãng quên. Về mặt hình ảnh, rõ ràng Pakistan đang thể hiện mặt tích cực trong vụ việc với các ứng xử hòa bình và thiện chí.

Cuối cùng, New Delhi sẽ đo lường sự thành công hay thất bại của các cuộc tấn công trên không vừa qua bằng cách thúc đẩy Islamabad thực hiện các bước có thể nhìn thấy và có thể kiểm chứng để kiềm chế các nhóm chiến binh như JeM và Lashkar-e-Taiba (LeT), mà Ấn Độ cáo buộc Pakistan nuôi dưỡng.

Về phần mình, Pakistan đã báo hiệu rằng họ sẽ không thẳng tay đàn áp các nhóm này, với việc Ngoại trưởng Pakistan Shah Mehmood Qureshi nói với truyền thông quốc tế rằng họ cần phải xem thêm "bằng chứng" rằng JeM thực sự đã thực hiện vụ tấn công Ấn Độ.

Mọi chuyện sẽ không chỉ dừng lại ở đó. Ngày càng có nhiều lo ngại của cộng đồng quốc tế rằng, việc Pakistan không kiểm soát các nhóm chiến binh hoạt động trong lãnh thổ của mình có thể tạo ra một cuộc khủng hoảng lớn khác với Ấn Độ trong tương lai, thậm chí là một cuộc đáp trả vũ trang toàn diện dẫn tới hạt nhân.