Doanh nghiệp lo tăng gánh nặng vì đóng quỹ Bảo vệ môi trường, Bộ TN&MT lên tiếng

Cụ thể, vừa qua Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) đã thu nhận nhiều ý kiến của một số tổ chức, hiệp hội doanh nghiệp đối với Dự thảo Nghị định về việc áp dụng một số điều sẽ làm tăng gánh nặng, chi phí về môi trường cho doanh nghiệp.

Về vấn đề này, Bộ đã đưa ra thông tin chính thức trả lời chi tiết về một số vấn đề, đặc biệt được quan tâm là vấn đề về trách nhiệm tái chế, xử lý bao bì, sản phẩm của nhà sản xuất, nhập khẩu (trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, nhập khẩu - EPR).

Theo đó, vấn đề gồm hai phần cần làm rõ.

Về tỉ lệ tái chế bắt buộc

Dự thảo Nghị định hiện nay không quy định cụ thể tỉ lệ tái chế cho từng sản phẩm, bao bì mà chỉ quy định công thức tham chiếu và quy trình xác định tỷ lệ tái chế bắt buộc cho từng giai đoạn.

Việc xác định tỉ lệ tái chế cụ thể sẽ do Hội đồng EPR Quốc gia (bao gồm các Bộ, đại diện các nhà sản xuất, nhập khẩu và đại diện một số tổ chức, chuyên gia có liên quan) thảo luận, quyết định trên cơ sở công thức tính tỉ lệ tái chế tham chiếu, mục tiêu tái chế quốc gia và tình hình kinh tế-xã hội của từng giai đoạn.

Hiện nay, Dự thảo Nghị định quy định các nguyên, vật liệu phải thu hồi được tối thiểu là 50%, Ví dụ như khi tái chế một chiếc máy tính thì vật liệu nhựa, kim loại, vv... trong máy tính đó phải được thu hồi tối thiểu là 50% khối lượng của máy tính đó.

Tỉ lệ thu hồi này được đặt ra nhằm tối ưu hoá việc tái chế và thu hồi nguyên liệu và đang được Dự thảo Nghị định quy định thấp hơn khoảng 15-30% so với Châu Âu ở giai đoạn bắt đầu áp dụng EPR.

Về đóng góp tài chính để hỗ trợ tái chế

Bộ TN&MT nêu rõ đây là nội dung được quy định tại Điều 54 Luật BVMT 2020, không phải là khoản thuế, phí hay lệ phí theo quy định của pháp luật về thuế, phí và lệ phí.

Như vậy, về bản chất đây là quy định trách nhiệm của nhà sản xuất, nhập khẩu trong trường hợp không trực tiếp thực hiện tái chế, không phải là khoản đóng góp bắt buộc, do đó không thể được coi là một nguồn thu thuế, phí. Việc đóng khoản tiền này sẽ được sử dụng để hỗ trợ cho các hoạt động tái chế liên quan đến các sản phẩm, bao bì của nhà sản xuất, nhập khẩu. 

Để bảo đảm tính công khai, minh bạch trong quản lý, sử dụng khoản tiền này, Dự thảo Nghị định quy định nhà sản xuất, nhập khẩu tham gia Hội đồng EPR Quốc gia để quyết định và giám sát việc sử dụng khoản tiền này hiệu quả, đúng mục đích.

Trước đó, ngày 3/9, ông Phan Tuấn Hùng, Vụ trưởng Pháp chế (Bộ Tài nguyên và Môi trường) đã đề xuất quy định nhà sản xuất, nhập khẩu dự kiến phải đóng 1,5% giá trị lô hàng vào Quỹ Bảo vệ môi trường để hỗ trợ thu gom, xử lý bã kẹo cao su, nhằm yêu cầu nhà sản xuất, nhập khẩu có trách nhiệm chia sẻ gánh nặng tài chính với nhà nước và người dân.

Trên thực tế, ở Việt Nam đã có nhiều quy định tương tự trong việc áp dụng khoản đóng góp tài chính vào các quỹ giống như trong Luật Bảo vệ môi trường 2020, trong đó các khoản đóng góp được thu vào các quỹ để hỗ trợ cho các mục tiêu phát triển và hoạt động quản lý khác nhau. 

Ví dụ như Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng theo Luật Bảo vệ và Phát triển rừng (nay là Luật Lâm nghiệp), Quỹ Phòng chống thiên tai theo Luật Phòng, chống thiên tai, Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá theo Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và nhiều loại quỹ khác. Các khoản thu này không thuộc về ngân sách, không chỉ giúp giảm gánh nặng ngân sách Nhà nước, mà đồng thời tạo ra nguồn tài chính ổn định nhằm thực hiện các mục tiêu cụ thể hiệu quả hơn.