Thông tin trong báo cáo gửi các đại biểu Quốc hội cho phiên chất vấn 8/6, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, hoạt động quản lý thu thuế đối với hàng hóa, dịch vụ xuyên biên giới, theo quy định hiện hành được thực hiện thông qua các tổ chức tại Việt Nam (thuế nộp thay nhà thầu nước ngoài) với số thu bình quân trên 1.100 tỷ đồng/năm.
Tính từ năm 2018 đến hết tháng 4/2022, các đơn vị này đã khai, nộp thuế với tổng số tiền hơn 5.111 tỷ đồng. Trong đó, một số tập đoàn lớn như Facebook đã nộp 1.965 tỷ đồng; Google nộp 1.902 tỷ đồng và Microsoft nộp 651 tỷ đồng (4.518 tỷ đồng).
Nếu tính riêng 4 tháng đầu năm 2022, tổng số thu thuế từ hoạt động thương mại điện tử, dịch vụ số xuyên biên giới đạt khoảng 437 tỷ đồng, tương đương hơn 27% so với số thu năm 2021 (1.591 tỷ đồng).
Cũng tại báo cáo gửi các đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Tài chính cho biết số thu thuế đối với các tổ chức, cá nhân Việt Nam có thu nhập từ cung cấp dịch vụ số xuyên biên giới, hoạt động kinh doanh thương mại điện tử thông qua xử lý vi phạm, chống thất thu đến nay đã đạt 735 tỷ đồng. Trong đó, riêng 4 tháng đầu năm, số thu từ hoạt động này là 176 tỷ đồng.
Tuy nhiên, Bộ Tài chính đánh giá với những đặc trưng của nền kinh tế số và tình hình phát triển nhanh chóng của hoạt động thương mại điện tử tại Việt Nam, việc quản lý thuế các hoạt động này sẽ gặp nhiều thách thức.
Vấn đề đặt ra đầu tiên là khả năng quản lý đầy đủ các nguồn thu, đối tượng nộp thuế. Theo Bộ Tài chính, trong điều kiện hiện nay, các tổ chức, cá nhân có thể hoạt động kinh doanh xuyên biên giới mà không thuộc đối tượng đánh thuế của bất kỳ quốc gia nào theo nguyên tắc quản lý thuế truyền thống, các quốc gia đều căn cứ trên sự hiện diện vật chất của người nộp thuế, trong khi doanh nghiệp, cá nhân có thể phân bổ thu nhập về địa điểm có lợi nhất về thuế theo quy định của từng nước.
Khó khăn tiếp theo là không xác định được căn cứ tính thuế. Theo đó, trên môi trường số, các hoạt động kinh doanh có thể thực hiện thông qua website hiện diện ở một khu vực thị trường nào đó mà không cần sự hiện diện vật chất của người nộp thuế.
Điều này cũng không nằm trong phạm vi điều chỉnh của luật thuế hiện tại, điển hình là hoạt động quảng cáo trực tuyến và mạng xã hội.
Bên cạnh đó, việc không phân biệt rõ loại thu nhập làm cơ sở đánh thuế cũng khiến cơ quan quản lý thuế gặp khó khăn trong hoạt động thu. Theo Bộ Tài chính, với doanh thu liên quan đến phần mềm, sản phẩm nội dung số, các ứng dụng đăng tải trên mạng... rất khó để xác định số tiền chi trả cho bản quyền, phí dịch vụ hay lợi nhận kinh doanh.
Mô hình kinh tế chia sẻ cũng đặt ra nhiều câu hỏi trong việc xác định ngành nghề, lĩnh vực kinh doanh làm căn cứ tính thuế giá trị gia tăng (VAT), nghĩa vụ khai thuế, ví dụ như việc xác định mô hình của Grab là kinh doanh dịch vụ vận tải hay chỉ là cung cấp dịch vụ kết nối.
Ngoài ra, việc khó kiểm soát giao dịch kinh doanh trên các sàn thương mại điện tử và dòng tiền từ các hoạt động này cũng ảnh hưởng tới hoạt động quản lý và thu thuế với các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân liên quan.
Với những tồn tại trên, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho biết, Bộ Tài chính sẽ đẩy mạnh các giải pháp để quản lý hoạt động thương mại điện tử, bao gồm hoàn thiện cơ sở pháp lý; tăng chia sẻ, kết nối thông tin với các cơ quan liên quan; xây dựng cơ sở dữ liệu để quản lý rủi ro; tăng cường thanh tra, kiểm tra, trong đó tập trung vào các nhà cung cấp nước ngoài không có cơ sở kinh doanh tại Việt Nam và một số chủ sở hữu sàn giao dịch thương mại điện tử.
