Nhật Bản vừa thẳng thắn bác bỏ đề xuất của Liên minh châu Âu (EU) về việc Tokyo tham gia sáng kiến sử dụng tài sản Nga bị đóng băng để cấp khoản vay cho Ukraine, giáng một đòn mạnh vào hy vọng của Brussels trong việc xây dựng sự ủng hộ quốc tế rộng rãi cho kế hoạch này.
Trang Politico dẫn các nguồn tin ngoại giao EU tham gia cuộc họp các Bộ trưởng Tài chính G7 diễn ra hôm 8/12 cho biết, Tokyo đã dội "gáo nước lạnh" vào đề xuất của Brussels về việc các nước G7 sao chép mô hình mà EU đang triển khai: Sử dụng lợi nhuận từ tài sản của Moscow bị phong tỏa để tài trợ cho Kiev.
Nhật Bản đã ra tín hiệu rằng nước này không thể sử dụng khoảng 30 tỷ USD tài sản Nga đang bị đóng băng trên lãnh thổ của mình để phát hành khoản vay cho Ukraine, do vướng mắc pháp lý nghiêm trọng, 2 nhà ngoại giao EU được thông báo về nội dung thảo luận cho biết.
Hiện EU đang chạy đua để các nước thành viên đạt được thỏa thuận cuối cùng về việc sử dụng tối đa 210 tỷ Euro tài sản bị trừng phạt của Nga trước thềm Hội nghị Thượng đỉnh lãnh đạo vào ngày 18/12.
Tuy nhiên, Bỉ – nơi lưu trữ phần lớn tài sản này thông qua Euroclear – đang kiên quyết phản đối vì lo ngại sẽ phải tự gánh toàn bộ rủi ro hoàn trả nếu Nga đòi lại tài sản trong tương lai.
Một trong những yêu cầu then chốt của Thủ tướng Bỉ Bart De Wever là các nước G7 ngoài EU cũng phải cùng tham gia phát hành khoản vay từ tài sản Nga mà họ đang nắm giữ, nhằm phân tán rủi ro và giảm nguy cơ Bỉ bị Moscow trả đũa riêng.
Ukraine sẽ phải đối mặt với mức thâm hụt ngân sách khổng lồ 71,7 tỷ Euro trong năm 2026 nếu không có nguồn tiền mới để bổ sung. Ảnh: ECFR
Hiện khi cả Mỹ và Nhật Bản đều từ chối tham gia kế hoạch này, EU gần như phải tự mình gánh vác phần lớn nhu cầu tài chính dài hạn của Ukraine.
Cũng tại cuộc họp G7, phía Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump tuyên bố sẽ cắt giảm hỗ trợ Ukraine sau khi giải ngân hết các khoản cuối cùng thuộc gói vay chung do G7 bảo lãnh và được bảo đảm bằng tài sản của Nga mà chính quyền tiền nhiệm đàm phán năm 2024.
Ukraine dự kiến sẽ phải đối mặt với mức thâm hụt ngân sách khổng lồ 71,7 tỷ Euro trong năm 2026 và có nguy cơ phải cắt giảm mạnh chi tiêu công từ tháng 4/2026 nếu không có nguồn tiền mới.
Tuyên bố chung của các Bộ trưởng Tài chính G7 sau cuộc họp hôm 8/12 vẫn khẳng định sẽ "tiếp tục phối hợp phát triển nhiều phương án tài chính để hỗ trợ Ukraine, bao gồm khả năng sử dụng toàn bộ giá trị tài sản chủ quyền Nga bị đóng băng cho đến khi Nga trả tiền bồi thường".
Tuy nhiên, họ đồng thời nhấn mạnh mọi hành động "phải phù hợp với khung pháp lý của từng nước".
Bộ trưởng Tài chính Nhật Bản Satsuki Katayama đã thẳng thừng loại trừ khả năng sử dụng tài sản Nga vì lý do pháp lý. Song nhiều quan chức châu Âu nhận định lập trường của Tokyo thực chất xuất phát từ việc không muốn đi ngược lại đồng minh then chốt là Mỹ.
Tổng thống Mỹ Donald Trump đã nhiều lần bóng gió rằng ông muốn dùng chính các tài sản bị đóng băng này làm đòn bẩy để kéo Tổng thống Vladimir Putin vào bàn đàm phán, thậm chí đề xuất trả lại một phần tài sản cho Nga và dùng phần còn lại để tài trợ các dự án đầu tư của Mỹ tại Ukraine thay vì chuyển thẳng tiền cho Kiev.
Trong khi đó, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen vẫn kiên định ủng hộ kế hoạch. Điều này đã được bà nhấn mạnh trong cuộc gặp ngày 8/12 với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cùng sự tham gia của Thủ tướng Anh Keir Starmer, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Đức Friedrich Merz.
"Đề xuất Khoản vay Bồi thường của chúng tôi tuy phức tạp nhưng cốt lõi là làm tăng chiến phí đối với Nga", bà von der Leyen nói, giải thích rằng điều này nghĩa là cuộc chiến càng kéo dài thì cái giá mà Nga phải trả càng cao.
Điểm sáng hiếm hoi cho Brussels là Anh và Canada đã bày tỏ sẵn sàng chuyển giao tài sản Nga mà họ đang nắm giữ cho Ukraine – với điều kiện kế hoạch chung của EU phải thành công.
Vấn đề này dự kiến sẽ là tâm điểm cuộc gặp ngày 12/12 giữa Thủ tướng Anh Keir Starmer và Thủ tướng Bỉ Bart De Wever.
Cùng ngày 8/12, lãnh đạo 7 nước EU gồm Estonia, Phần Lan, Ireland, Litva, Ba Lan, Thụy Điển và Latvia đã gửi thư chung kêu gọi khối này nhanh chóng thông qua một kế hoạch "khả thi và thực tế" để khai thác hàng tỷ Euro từ tài sản Nga bị đóng băng, khẳng định đây là cách "tăng cường hỗ trợ lâu dài và vững chắc cho Ukraine".
Minh Đức (Theo Politico, Kyiv Post)
