Hoàn thiện chính sách sở hữu trí tuệ: Động lực cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo

Thực trạng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ tại Việt Nam diễn biến phức tạp

Chiều 26/8, Diễn đàn "Hoàn thiện chính sách tài sản trí tuệ - Động lực cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo" diễn ra tại Tp.HCM.

Phát biểu tại diễn đàn, ông Võ Tân Thành, Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nhìn nhận, hành lang pháp lý về sở hữu trí tuệ (SHTT) tại Việt Nam vẫn tồn tại nhiều "lỗ hổng".

Thống kê của Cục SHTT cho thấy, dù Việt Nam có hơn 700.000 nhãn hiệu được bảo hộ nhưng mỗi năm vẫn xảy ra hàng nghìn vụ xâm phạm. Chỉ tính riêng 6 tháng đầu năm 2025, hơn 3.270 vụ xâm phạm quyền SHTT đã được phát hiện và xử lý, gây thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng.

Không chỉ các doanh nghiệp nhỏ lẻ mà cả những thương hiệu lớn như Nhựa Bình Minh, Vietnam Airlines, cà phê Trung Nguyên… cũng bị làm giả bao bì, nhãn hiệu, tên thương mại.

Theo ông Thành, trong kỷ nguyên số đầy biến động, bất kỳ doanh nghiệp nào muốn vươn tầm khu vực hay thế giới đều phải xây dựng trên nền tảng sở hữu trí tuệ vững chắc; phải coi đổi mới sáng tạo và tài sản trí tuệ trong quá trình phát triển đóng vai trò trung tâm.

Tuy nhiên, tại Việt Nam, thực trạng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ lại diễn biến phức tạp, để lại nhiều hệ lụy nặng nề. Hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng tràn lan gây tổn thất lớn cho các doanh nghiệp làm ăn chân chính, bào mòn niềm tin của người tiêu dùng và làm giảm sút uy tín của các thương hiệu.

Điều này không chỉ gây thiệt hại kinh tế mà còn ảnh hưởng đến uy tín quốc gia, môi trường đầu tư và tiến trình hội nhập quốc tế của Việt Nam.

Trong khi đó, Luật SHTT Việt Nam đã qua nhiều lần sửa đổi nhưng vẫn chưa bắt kịp nhịp độ phát triển của các đối tượng SHTT phi truyền thống như dữ liệu số hay tài sản trí tuệ công nghệ cao.

Ngoài ra, do chưa có hành lang pháp lý rõ ràng thiếu tính quyết liệt nên việc giám sát, phát hiện và xử lý vi phạm chưa kịp thời, thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan, chế tài xử phạt chưa đủ sức răn đe, và ý thức về bảo hộ tài sản trí tuệ trong cộng đồng doanh nghiệp và người tiêu dùng còn hạn chế.

Cần các giải pháp đồng bộ

Để khắc phục những điểm nghẽn kể trên, Luật sư Mai Thị Thảo, Phó Giám đốc TAT Law Firm cho rằng, cần phải nhanh chóng hoàn thiện và đưa vào vận hành hiệu quả Tòa chuyên trách về SHTT tại Hà Nội và Tp.HCM.

Song song đó cần xây dựng phát triển cơ chế giám định độc lập ngoài Bộ Khoa học và Công nghệ. Việc cho phép các tổ chức tư nhân, viện nghiên cứu và hiệp hội hành nghề có năng lực tham gia giám định sẽ góp phần đa dạng hóa nguồn lực, nâng cáo tính khách quan và tiết kiệm được thời gian.

Theo luật sư Thảo, việc xử lý vi phạm liên quan đến SHTT hiện nay liên quan đến nhiều cơ quan khác nhau, tuy nhiên sự phối hợp giữa các cơ quan xử lý còn thiếu chặt chẽ, chồng chéo.

Do đó, cần sớm thiết lập một quy chế phối hợp rõ ràng, đồng thời triển khai cơ sở dữ liệu chung về vi phạm SHTT trên phạm vi toàn quốc. Điều này sẽ giúp tăng tốc độ xử lý, tránh bỏ lọt vi phạm và bảo đảm tính nhất quán trong thực thi.

Về phía cơ quan quản lý, ông Nguyễn Thành Nam Nam, Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước - Bộ Công Thương cho biết. Bộ Công Thương đã xác định sáu nhiệm vụ trọng tâm để thực hiện Nghị quyết 57 về phát triển khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Trong đó, Bộ sẽ tập trung hỗ trợ doanh nghiệp chống xâm phạm SHTT, đặc biệt trên môi trường số.

Theo ông Nam, Nhà nước đã và đang hoàn thiện hàng loạt chính sách mới, tập trung vào phát triển thị trường trong nước, truy xuất nguồn gốc và bảo vệ sở hữu trí tuệ.

Tại diễn đàn, ông Nam đề xuất cần triển khai cao điểm truy quét hàng giả, vi phạm sở hữu trí tuệ trên toàn quốc, tập trung vào thương mại điện tử và mạng xã hội; phối hợp với các lực lượng chức năng để xử lý nghiêm các trường hợp xâm phạm SHTT, kết hợp giáo dục nâng cao nhận thức cho doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Ngoài ra, doanh nghiệp cũng cần chủ động để bảo vệ mình trên cơ sở các quy định hiện hành.

C.THƯ