Trong bối cảnh trữ lượng dầu thế giới dần cạn kiệt cùng các vấn đề về khí thải và biến đổi khí hậu, sử dụng năng lượng sạch trở thành mục tiêu phát triển của những quốc gia tiên tiến trên thế giới. Trong xu thế đó, ở lĩnh vực xe cộ, động cơ lai xăng - điện Hybrid ra đời như lẽ tất yếu để đáp ứng những đòi hỏi khắt khe ở các nước phát triển về tiêu chuẩn khí thải, mức tiêu thụ nhiên liệu.
Xe hybrid được thiết kế kết hợp giữa động cơ đốt trong truyền thống và động cơ điện. Việc kết hợp với một hoặc một nhiều động cơ điện nhằm tạo ra lực kéo của xe. Mục đích cuối cùng chính là tiết kiệm nhiên liệu, tạo hiệu suất cao. Việc sử dụng xe hybrid hiện nay đem lại nhiều tiện lợi cho người dùng hơn so với xe thuần điện, dù hiệu quả kinh tế chưa cao. Người dùng vẫn duy trì thói quen nạp nhiên liệu, không phải bận tâm đến thời gian sạc pin cho xe...
Không hề liên quan đến môi trường hay xe cộ nhưng thật kỳ tài, chiến lược gia xuất chúng Pep Guardiola cũng sáng chế ra động cơ hybrid để cỗ máy hủy diệt Man City trở nên đáng sợ hơn và hướng đến cú ăn ba vĩ đại. Động cơ ấy được đặt vào vị trí và vai trò half-back, trung vệ lai tiền vệ của John Stones.
Để hiểu hơn về sự độc đáo của động cơ Hybrid John Stones, trước nhất cần phân định rõ ràng các dạng đội hình. Đầu tiên là đội hình xuất phát, tức đội hình phản ánh vị trí tương đối của từng cầu thủ. Man City ở mùa giải này về cơ bản vẫn chủ yếu ra sân với sơ đồ 4-3-3 quen thuộc. Tiếp đến là đội hình vận hành thực tế, cụ thể cách sắp xếp các vị trí khi có bóng hoặc không bóng. Mùa giải này, Man City thường sử dụng 3-2-2-3 hoặc 3-2-4-1 khi có bóng và 4-4-2 khi mất bóng.
Sự khác biệt giữa quân số 3 và 4 hậu vệ khi có và không bóng trong đội hình của Man City chính nằm ở sự chuyển đổi của John Stones. Khi có bóng, Stones sẽ đá cặp tiền vệ mỏ neo, thường với Rodri. Khi không bóng, cầu thủ này lại lùi về đá cặp trung vệ, thường với Ruben Dias. Gần đây, sự xuất hiện của những inverted wingback - hậu vệ cánh di chuyển nghịch chân – thay vì bám biên lại bó vào trung lộ trở nên phổ biến thì vai trò half back của Stones còn khá mới lạ và phản ánh trí tuệ siêu việt của kỹ sư Guardiola. Đôi khi vị chiến lược gia người Catalonia bị chê nghĩ nhiều nhưng nếu không tìm tòi và nghiên cứu không ngừng nghỉ, Pep không thể có nhiều phát kiến chiến thuật xuất sắc và liên tục đứng trên đỉnh cao trong thời gian dài như thế.
Trở lại với động cơ hybrid John Stones, tạo sao lại có vai trò kép này, tại sao lại dùng trung vệ chơi như tiền vệ hoặc ngược lại là tiền vệ chơi như trung vệ thay vì sử dụng hậu vệ cách di chuyển nghịch chân? Khám phá Stones chính là cách để mở ra cánh cửa diệu kỳ để hiểu thêm về sự điều chỉnh của Guardiola để Man City hướng đến cú ăn ba. Đầu tiên, hãy xem khởi thủy của động cơ hybrid được phát minh như thế nào.
Cảm hứng sáng tạo động cơ hybrid cho Guardiola
Tất nhiên, vai trò trung vệ lai tiền vệ của John Stones là sáng tạo độc quyền và duy nhất của Pep Guardiola, nhưng không phải ngẫu nhiên thiên tài chiến thuật người Catalonia lại có được phát kiến độc đáo như vậy.
Một dẫn chứng gần đây, mặc dù ngữ cảnh hoàn toàn khác, cho thấy sự chuyển đổi giữa hàng 3 hậu vệ thành 4 hậu vệ là đội tuyển Đan Mạch tại Euro 2020, giải đấu Những chú lính chì đã thi đấu hết sức ấn tượng. Tại giải này, Đan Mạch sử dụng sơ đồ 3-4-3 khi có bóng nhưng chuyển thành 4-3-3 khi không bóng, hậu vệ Christensen dâng lên tuyến tiền vệ để làm mất ưu thế quân số của đối thủ ở giữa sân, đồng thời tạo điều kiện cho cặp tiền vệ trung tâm dâng cao hơn để trở thành những “số 8”. Cách vận hành này tạo ra sự linh hoạt và uyển chuyển cho Đan Mạch.
Một ví dụ khác liên quan hơn để lý giải cho vai trò chuyển đổi của Stones là mùa giải cuối cùng Guardiola dẫn dắt Barcelona. Trước đối thủ nặng ký Real Madrid, vị chiến lược gia người Catalonia liên tiếp phải sử dụng biến chiêu, và đáng kể nhất là cách sử dụng sơ đồ 3-4-3 với hàng tiền vệ hình thoi khi có bóng và Messi chính là đỉnh hình thoi ở vị trí “số 10”. Đến khi mất bóng, Barca chuyển sang sở đồ 4-4-2, Busquets từ vị trí tiền vệ mỏ neo lùi về hàng phòng ngự tạo thành bộ tứ vệ.
Tại sao Busquets lại di chuyển như vậy? Trước nhất Busquets lùi về để tăng quân số và đảm trách nhiệm vụ phong tỏa trung phong Benzema, tạo điều kiện để cặp Puyol và Pique tập trung kèm ngòi nổ Cristiano Ronaldo. Đến khi có bóng, Busquets dâng lên hàng tiền vệ giúp Barca có thêm 1 cầu thủ ở giữa sân, tạo điều kiện cho Xavi dâng cao điều phối bóng và thoát khỏi sự kèm cặp của Mesut Ozil, người bị mất tập trung vì Busquets.
Ngoài ra, có thêm một trung vệ phụ chắc chắn giúp giảm thiểu mối đe dọa phản công từ Real Madrid của José Mourinho. Đáng lưu ý là điểm khác biệt quan trọng so với vai trò của Stones ngày nay là Busquets có vẻ đóng vai trò phòng ngự chủ động hơn, chủ động hơn ở hàng phòng ngự so với Stones, thường xuyên dâng lên một tuyến để áp sát cầu thủ có bóng đối phương.
Ngày nay bóng đá đã thay đổi rất nhiều, thể lực cầu thủ sung mãn hơn, pressing tinh kỳ hơn, và bóng đá Anh luôn trọng thể chất và va đập, vì vậy vai trò của Stones đã có vài tinh chỉnh so với Busquets của 1 thập niên trước.
Ưu thế quân số ở tuyến giữa, bắt người và di chuyển không bị theo kèm
Xu hướng của bóng đá đương đại là sử dụng 4 tiền vệ khi có bóng để tạo ra ưu thế quân số. Guardiola là người dẫn đầu xu hướng này nên cách điều binh của vị chiến lược gia người Catalonia cũng mang tính khai phóng.
Hầu hết các đội bóng theo trường phải kiểm soát thường sử dụng sơ đồ 3-2-4-1 khi có bóng bằng cách kéo hậu vệ cánh vào trung lộ như Oleksandr Zinchenko ở Arsenal hoặc đẩy hậu vệ cánh dâng cao như Alejandro Balde ở Barcelona. Man City đã áp dụng cách này cùng Cancelo nhưng từ khi hậu vệ này đầu quân cho Bayern Munich, và sau một thời gian sử dụng Rico Lewis ở vị trí hậu vệ cánh di chuyển nghịch chân bất thành, Guardiola chuyển sang phương án động cơ hybrid với John Stones.
Để theo kèm hậu vệ cánh di chuyển nghịch chân đã khó thì bắt người đối với trung vệ lai tiền vệ như Stones càng khó hơn, đặc biệt là khi các đội bóng hàng tầu ưu tiên bắt người ở hàng tiền vệ. Tiền vệ tấn công hay tiền đạo sẽ là người theo kèo Stones khi cầu thủ này di chuyển giữa hai hàng hậu vệ và tiền vệ, đó là nhiệm vụ không dễ phân chia. Với một cầu thủ xuất phát từ hàng phòng ngự và thường không bị theo kèm khắp sân, Man City có thêm cầu thủ tự do để lấn lướt trong các tình huống kiểm soát bóng.
Minh chứng sống động là cái cách Stones nhận bóng và di chuyển vào 1/3 cuối sân một cách dễ dàng trong trận đấu với Real Madrid.
HLV Ancelotti sử dụng đấu pháp bắt người quyết liệt trên khắp mặt sân, với hai trung vệ theo chặt Haaland, cặp hậu vệ biên kèm cặp cầu thủ chạy cánh Man City, tiền đạo biên theo dõi trung vệ lệch, hàng tiền vệ chế ngự bộ ba tiền vệ của Man Xanh gồm Rodri, Gundogan và De Bruyne. Trong khi đó, Stones thường xuyên có khoảng trống và dễ dàng vượt qua sự truy cản hời hợt của Benzema.
Khi Stones có bóng, hệ thống bắt người của Real Madrid thương bị rối loạn, vì một tiền vệ phải lao tới áp sát động cơ hybrid của Man City, đồng nghĩa 1 trong 3 tiền vệ trong biên chế chính thức của Man City được rảnh chân.
Trong ví dụ dưới đây, Luka Modric ập tới gây áp lực với Stones, mở ra pha phối hợp ăn ý giữa cầu thủ này cùng Rodri, qua đó Stones có cơ hội dẫn bóng vào tận vòng cấm địa.
Ngoài khả năng chơi bóng, ưu thế tối quan trọng cho sự hiện diện của Stones ở hàng tiền vệ là tạo điều kiện cho các đồng đội dâng cao. De Bruyne và Gundogan đều áp sát khung thành đối phương hơn và tạo ra nhiều đột biến hơn.
Tuy nhiên, mặc dù Stones giỏi cầm cầm bóng, dường như có lý do khác để Pep sử dụng cầu thủ này như một hậu vệ lai tiền vệ thay vì sử dụng Rico Lewis làm hậu vệ cánh di chuyển nghịch chân. Đó là vì vai trò của Stones mang đến thêm sự an toàn hơn khi Man City mất bóng...
Lá chắn chống phản công
Vấn đề lớn đối với các đội bóng do Guardiola dẫn dắt là luôn cố mở rộng đội hình để kiểm soát bóng và tấn công. Với quá đông quân số ở hàng tiền vệ và tiền đạo dẫn đến nguy cơ tổn thương cao khi bị phản công. Nhưng mùa giải này, Man City là đội bóng khác một chút.
Với tân binh Erling Haaland, Guardiola dùng một tiền đạo cổ điển kiểu Anh ở vị trí trung phong. Tài năng của tiền đạo người Na Uy đảm bảo sức công phá lẫn số lượng bàn thắng trên hàng công nhưng cũng đòi hỏi Man City phải điều chỉnh cách chơi. Sở hữu chân sút cao to chuyên lao vào khoảng trống sau lưng hậu vệ đối phương đồng nghĩa các chân chuyền phải thực hiện nhiều hơn các đường chuyền phiêu lưu, tức rủi ro mất bóng nhiều hơn. Do đó, đòi hỏi tuyến dưới phải có sự tập trung cao độ để chống phản công.
Điều cơ bản của việc sử dụng inverted wingback là ngăn chặn mối đe dọa phản công. Đơn giản khi hậu vệ biên bó vào trong, họ dễ dàng tham gia chống phản công thường được tổ chức ở trung lộ hơn là bám sát biên như truyền thống. Kết quả, hậu vệ cánh di chuyển nghịch chân trở thành đặc điểm không thể thiếu của các đội bóng dưới sự dẫn dắt của Guardiola, đặc biệt từ khi ông làm HLV Bayern Munich.
Tuy nhiên, hiện tại, Pep không cần Cancelo hay rộng hơn là inverted wingback nữa. Vị chiến lược gia người Catalonia đã tìm ra cách khác còn hiệu quả hơn để chống phản công. Dù có vẻ khác thương khi đẩy trung vệ lên tuyến giữa, nhưng khi Man City mất bóng, Stones đã sẵn sàng án ngữ bên cạnh Rodri trong khi phía sau còn 3 hậu vệ nữa.
Thêm vào đó, khi Man City mất bóng, Stones lập tức lùi về hàng phòng ngự và trở lại vai trò trung vệ. Dù không phải cầu thủ sở hữu tốc độ cao nhưng quãng đường di chuyển ngắn giữa hai tuyến ở trung lộ giúp cầu thủ này luôn đảm bảo vị trí để Man City hình thành bộ tứ vệ đảm bảo an toàn cho khung thành. Ngược lại, trong trường hợp Man City giành lại bóng, Stones cũng không mất quá nhiều thời gian để di chuyển từ hàng phòng ngự lên tuyến giữa. Đó là lý do tại sao Guardiola sử dụng half-back và quên luôn inverted wingback.
Vậy hiệu quả của việc sử dụng động cơ hybrid John Stones như thế nào? Câu trả lời có ở số liệu thống kê. Cụ thể, mùa này Man City trung bình chỉ phải chống lại 0,6 pha phản công mỗi trận, giảm một nửa so với mùa trước. Không chỉ vậy, tốc độ lên bóng tấn công của đối phương cũng bị giảm xuống. Mùa trước, các đối thủ của Man City tấn công với tốc độ lên bóng trung bình 1,47m/s. Mùa này con số giảm xuống 1,18m/s.
Truyền nhân Busquets
Nhiều năm sau nữa, khi nhìn lại phiên bản Man City mùa giải này, sẽ có nhiều điểm nhấn không thể bỏ qua. Haaland là cỗ máy săn bàn đáng sợ. Riyad Mahrez, Jack Grealish và Bernardo Silva cũng xứng đáng được tôn vinh trong vai trò cầu thủ chạy cánh kiểm soát nhiệp độ. Khả năng ra quyết định của De Bruyne và Gundogan càng không thể bỏ qua. Sự chắc chắn của Ruben Dias cũng đáng kể. Và then chốt chiến thuật là động cơ hybrid John Stones.
Ngoài phát kiến thiên tài của Pep, đừng quên Stones phải giỏi như thế nào mới được giao vai trò cách mạng chiến thuật này. Đó không chỉ là cầu thủ giỏi phòng ngự vì xuất thân từ vị trí trung vệ, anh còn xuất sắc khi cầm bóng, với kỹ thuật toàn diện và nhãn quan nhạy bén. Bởi vậy, không phải ai khác mà chính Stones là người kế thừa và phát triển vị trí và vai trò của Busquets.
