Kênh hào Thành cổ ở Nghệ An ô nhiễm nghiêm trọng
Thành cổ Vinh (thuộc phường Thành Vinh, tỉnh Nghệ An) là Di tích lịch sử cấp quốc gia, gắn với nhiều sự kiện quan trọng và được coi là điểm đến văn hóa - du lịch quan trọng của tỉnh Nghệ An.
Thành có 3 cửa, gồm: Cửa Tiền ở phía Nam, Cửa Tả ở phía Đông và Cửa Hữu ở phía Tây. Bao quanh thành là con hào được xây dựng từ năm 1831 dưới triều Nguyễn, theo hình lục giác, sâu khoảng 3m, rộng gần 30m.
Kênh hào thành cổ (Nghệ An) là tuyến kênh bao quanh thành Vinh.
Theo thời gian, dòng kênh này đã đồng thời trở thành là nơi thoát nước mưa và tiếp nhận nước thải của hàng nghìn hộ dân. Cũng vì vậy, hình ảnh kênh hào xanh trong ngày nào giờ chỉ còn trong ký ức của những cụ già đã ngoài 60 tuổi.
Đến nay, nước kênh trong hào thành đã chuyển sang màu đen kịt, từng mảng váng nổi dày đặc, mùi hôi thối bốc lên nồng nặc. Không khó có thể nhìn thấy rác thải, túi nilon, chai lọ,… nổi lên nhiều đoạn.
Ông Nguyễn Văn Sơn, trú phường Thành Vinh ngao ngán cho biết: "Ngày trước, khi hào thành mới cải tạo, cảnh quan đẹp, ai cũng phấn khởi. Nhưng chỉ được ít tháng, nước đen đặc, hôi thối, cá chết nổi trắng cả mặt kênh. Mỗi lần đi bộ thể dục phải đeo khẩu trang, ở nhà thì suốt ngày đóng kín cửa".
Nước kênh trong hào thành đã chuyển sang màu đen kịt, từng mảng váng nổi dày đặc...
Không khó để có thể thấy rác thải cùng với nhiều váng đen trên mặt nước.
Bà Nguyễn Thị Hồng, một người dân sống gần hào, cho biết, sau khi được nạo vét cách đây vài tháng, kênh hào đã có phần đỡ hơn nhưng chỉ sau một vài hôm đã trở về như cũ.
"Nắng nóng, nước trong hồ cạn dần, mùi hôi thối bốc lên, nước sinh hoạt từ các nơi xả thẳng vào kênh hào, rất bẩn. Rêu phong, cây dại bắt đầu sinh trưởng, nổi lềnh bềnh hai bên kênh, đôi đoạn còn có rác. Nước lòng kênh chỗ màu xanh than, chỗ màu đen kịt", bà Hồng nói.
Người dân vô cùng bức xúc trước tình trạng ô nhiễm của hào thành.
Trước thực trạng này, người dân quanh khu vực hào ngày càng lo ngại, thậm chí bức xúc. Bởi ngoài mùi hôi thối ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống sinh hoạt, nguồn nước ô nhiễm còn có nguy cơ tác động đến môi trường xung quanh và sức khỏe cộng đồng.
Không chỉ những hộ sống sát mép hào, mà cả những gia đình ở cách 200 - 500m cũng chịu cảnh "ngửi mùi bất đắc dĩ". Một người dân đi qua hào cho hay: "Nhà tôi cách hào gần 300m, nhưng cứ hễ nắng nóng, có gió là mùi bốc lên không chịu được, rất tanh".
Đầu tư hàng tỷ đồng, nước hào thành vẫn ô nhiễm
Trước thực trạng ô nhiễm diễn ra nghiêm trọng, kênh hào đã nhiều lần được cơ quan chức năng nâng cấp, cải tạo nhằm khắc phục tình trạng này.
Trong đó, vào năm 2016, UBND Tp.Vinh (cũ) đã triển khai dự án cải tạo hào thành cổ với kinh phí gần 140 tỷ đồng, được vay từ Ngân hàng Thế giới. Dự án gồm các hạng mục: nạo vét, xây kè, lắp hệ thống thu gom nước thải, chiếu sáng, cây xanh... và được kỳ vọng sẽ "hồi sinh" dòng hào, góp phần tôn tạo di tích.
Năm 2018, dự án được hoàn thành. Thời điểm đó, nhiều người dân hồ hởi bởi cảnh quan được cải thiện rõ rệt. Nhưng sự vui mừng ấy chẳng kéo dài được bao lâu, bởi chỉ ít tháng sau, dòng kênh lại tái ô nhiễm, thậm chí nghiêm trọng hơn.
Dù đã thực hiện nhiều dự án cải tạo, nạo vét, nhưng chỉ sau vài tháng, tình trạng ô nhiễm tiếp tục tái diễn.
Cho tới đầu năm 2025, UBND Tp.Vinh (trước sáp nhập) tiếp tục phê duyệt gói 15 tỷ đồng để cải thiện hệ thống thoát nước, trong đó 5 tỷ đồng dành riêng nạo vét và pha loãng nước hào thành cổ.
Chính quyền đã tổ chức bơm cưỡng chế đưa nước từ sông Vinh, khu vực cầu Cửa Tiền vào nhằm pha loãng, làm giảm tình trạng ô nhiễm tại khu vực này. Thời gian thực hiện trong vòng 6 tháng, bắt đầu từ cuối tháng 4/2025. Song, cho đến thời điểm hiện nay, cảnh quan vẫn không mấy thay đổi, thậm chí tái diễn tình trạng trên.
Đặc biệt, vào giữa tháng 8/2025 vừa qua, nước trong hào thành cổ Vinh chuyển màu đen đặc dẫn đến việc cá tự nhiên chết nổi trắng, kéo dài hơn 100m, gây mùi hôi thối nồng nặc khiến người dân lo lắng.
Về sự việc này, ông Nguyễn Sỹ Diệu, Chủ tịch UBND phường Thành Vinh, cho biết, nguyên nhân là do thời tiết mưa lớn đột ngột, thay đổi nguồn nước làm cá bị sốc, chết hàng loạt.
Dù đã được nạo vét cách đây vài tháng nhưng nước trong hào vẫn đen kịt, rác trôi nổi.
Nước thải xả thẳng xuống lòng kênh gây ô nhiễm nghiêm trọng.
Cuối tháng 9/2025, ghi nhận thực tế, nước trong hào tiếp tục đen ngòm, đặc quánh bùn thải, bốc mùi tanh rất khó chịu. Nhiều đoạn rác thải nổi lềnh bềnh, cây dại bắt đầu mọc um tùm hai bên lòng hào tạo điều kiện cho ruồi, muỗi sinh sống.
Vì vậy, người dân quanh khu vực này nhiều lần kiến nghị cần có giải pháp căn cơ, thay vì chỉ dừng lại ở việc vớt cá chết và xử lý tạm thời. Đồng thời, người dân ý kiến cho rằng cần tăng cường kiểm soát nguồn nước đổ ra hào, hạn chế nước thải sinh hoạt chưa qua xử lý, đồng thời nghiên cứu tái tạo cảnh quan xanh, bổ sung hệ thống lọc và xử lý môi trường để ngăn chặn hiện tượng tái diễn.
