Nhà thờ dòng họ Nguyễn Viết ở xã Sơn Đồng (Hoài Đức, Hà Nội) giữ được nét cổ kính rất nguyên sơn.
Các hạng mục bên trong công trình gắn liền với cuộc đời và sự nghiệp của Thượng thư Nguyễn Viết Thứ (đời thứ 8).
Cổng tam quan vào từ đường của dòng họ Nguyễn Viết. Cổng ở giữa chỉ dành cho bậc có chức sắc trong họ đi qua. Các thành viên khác sẽ đi sang 2 cổng phụ bên cạnh.
Nằm ở trung tâm là căn từ đường năm gian hai chái, được làm hoàn toàn từ gỗ lim cổ thụ, có cột cao tới 2,5 m. Hệ thống cột, kèo, xà, đấu củng đều được chạm khắc tinh xảo và sơn son thếp vàng, bền vững suốt mấy trăm năm.
Hoành phi, câu đối và bức thiều châu đều dát vàng.
Phần mái được lợp ngói âm dương. Trên đỉnh được chạm khắc hình lưỡng long chầu nguyệt và gắn các mảnh gốm vô cùng tinh xảo.
Một đạo sắc phong của vua ban cho Thượng thư Nguyễn Viết Thứ (1644-1692) treo trang trọng trong gian tiếp khách.
Nhiều hiện vật trong từ đường được giữ nguyên vẹn suốt hàng trăm năm. Trong đó nhiều cổ vật có niên đại từ thời Lê Trung Hưng.
Ông Nguyễn Viết Vi (đời con cháu thứ 18 dòng họ Nguyễn Viết) cho biết, từ đường dòng họ được xây cách đây hơn 300 năm, một trong những hiện vật cổ được dòng họ lưu giữ được trong từ đường là đôi hưu bằng gỗ.
Đôi hưu bằng gỗ với hình dáng một con ngồi và một nằm được chạm khắc rất tinh xảo, tỷ lệ cân đối. Hiếm thấy đôi hưu cổ nào có tỷ lệ cân đối và thần thái không khác gì hưu thật như đôi hưu cổ ở từ đường dòng họ Nguyễn Viết.
Nhà thờ còn lưu giữ bộ hương án thếp vàng làm bằng gỗ quý.
Kiệu bát cống cổ ở nhà thờ dòng họ Nguyễn Viết còn nguyên vẹn.
Khu nhà được dựng theo lối kiến trúc: Tiền tế, hậu cung - tức bên ngoài là gian tiếp khách, bên trong là cung, phục vụ cho thờ tự.
Hậu cung chỉ mở vào những ngày quan trọng.
Để đảm bảo cho việc bảo vệ và trông nom nhà thờ, dòng họ đã cho lắp đặt hệ thống camera giám sát 24/24.
Hiện nay, nhà thờ họ Nguyễn Viết đã được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia.
Hoàn Như
