Sáng 11/7, Hội thảo khởi động dự án "Giảm thiểu phát thải và tác động của các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy (POP) và thủy ngân thông qua quản lý vòng đời sản phẩm và nhãn sinh thái" đã diễn ra với mục tiêu giới thiệu tổng quan, cơ chế thực hiện và tham vấn các bên liên quan về kế hoạch triển khai trong thời gian tới.
Cam kết kiểm soát ô nhiễm
Phát biểu tại sự kiện, ông Lê Công Thành - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cho biết thời gian qua, Bộ đã đóng vai trò là Cơ quan đầu mối quốc gia thực hiện Công ước Stockholm về các chất POP. Bộ đã nội luật hóa các quy định của Công ước về Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020, đồng thời xây dựng quy chuẩn kỹ thuật về giới hạn các chất ô nhiễm khó phân hủy.
Thứ trưởng Thành cũng nhấn mạnh rằng Luật Bảo vệ Môi trường hiện hành đã quy định cụ thể về mua sắm xanh, nhằm thúc đẩy việc lựa chọn các sản phẩm, dịch vụ thân thiện với môi trường có chứng nhận nhãn sinh thái. Việc này cũng góp phần tăng cường các cơ chế tài chính xanh trong thời gian tới.
Ông Lê Công Thành - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường.
Lãnh đạo Bộ NN&MT khẳng định: "Chúng tôi hy vọng với sự hỗ trợ của GEF, UNDP và sự phối hợp giữa các Bộ, ngành, địa phương, dự án sẽ góp phần thực thi hiệu quả các quy định về bảo vệ môi trường, đặc biệt trong quản lý POP và thủy ngân, đồng thời thể hiện quyết tâm của Việt Nam trong việc thực hiện các cam kết quốc tế, nhằm giảm thiểu rủi ro đối với môi trường và sức khỏe cộng đồng".
Hội thảo cũng đặt mục tiêu tăng cường sự phối hợp liên ngành trong việc thực hiện Công ước Stockholm và Công ước Minamata, qua đó đảm bảo việc triển khai dự án diễn ra đúng tiến độ và phù hợp với cam kết với các nhà tài trợ. Đồng thời, các giải pháp kinh tế tuần hoàn cho các ngành công nghiệp điển hình tại Việt Nam sẽ được thúc đẩy, đi cùng với việc nâng cao năng lực quản lý an toàn các chất POP và thủy ngân, hướng đến mô hình sản xuất và tiêu dùng bền vững.
Ông Patrick Haverman - Phó Trưởng Đại diện UNDP tại Việt Nam nhận định, Việt Nam đang trên đà phát triển với nhu cầu lớn về nguyên vật liệu, kéo theo việc nhập khẩu và sử dụng hóa chất, trong đó có POP và thủy ngân. Việc sử dụng thủy ngân trong một số thiết bị như nhiệt kế vẫn còn phổ biến, tiềm ẩn nguy cơ đối với sức khỏe và môi trường.
Ông Patrick Haverman - Phó Trưởng Đại diện UNDP tại Việt Nam.
Ông Patrick dẫn chứng những sự cố nghiêm trọng trong quá khứ như vụ cháy tại Công ty Bóng đèn Phích nước Rạng Đông ở Hà Nội, nơi hàng chục kg thủy ngân đã bị phát tán ra môi trường. Trước đó, hàng ngàn người từng bị phơi nhiễm thuốc trừ sâu chứa POP, và nhiều sân bay quân sự bị ô nhiễm dioxin kéo dài trong nhiều thập kỷ. Theo ông, những sự việc này phản ánh rõ mức độ nghiêm trọng của ô nhiễm hóa chất và nhu cầu cấp thiết phải kiểm soát.
Dù vậy, ông khẳng định: "Việt Nam đã thể hiện cam kết mạnh mẽ trong lĩnh vực này khi tham gia Công ước Stockholm từ năm 2002 và Công ước Minamata từ năm 2013. Dự án được khởi động hôm nay được kỳ vọng sẽ góp phần trực tiếp giải quyết các thách thức hiện nay và đáp ứng yêu cầu mới từ các công ước quốc tế".
Cũng theo đại diện UNDP, có ba điểm cần lưu ý trong quá trình triển khai dự án. Thứ nhất, dự án thuộc khuôn khổ GEF7 đã bị chậm trễ kể từ khi được thông qua vào tháng 5/2021. Trong bối cảnh các cuộc thảo luận về GEF9 đang diễn ra, việc đẩy nhanh tiến độ GEF7 là điều cấp thiết.
Thứ hai, do thời gian kéo dài, một số bối cảnh và yêu cầu đã thay đổi. Điều này đòi hỏi phải cập nhật nội dung dự án sao cho phù hợp với những cam kết mới trong Công ước Stockholm, Minamata và các hiệp định sắp tới như Hiệp ước toàn cầu về ô nhiễm nhựa.
Cuối cùng, ông Patrick nhấn mạnh tầm quan trọng của sự phối hợp liên ngành: "POP, thủy ngân và các hóa chất nguy hại không chỉ xuất hiện trong một lĩnh vực mà liên quan đến nhiều cơ quan quản lý khác nhau. Sự dẫn dắt mạnh mẽ từ các cơ quan như Cục Môi trường, Cục Hóa chất, Cục Y tế dự phòng hay Quỹ Bảo vệ Môi trường Việt Nam sẽ là yếu tố then chốt để triển khai hiệu quả dự án".
Giảm thiểu phát thải, thúc đẩy tuần hoàn
Bà Đặng Thùy Linh - Cục Môi trường, Điều phối viên Dự án, đã giới thiệu tổng quan về dự án "Giảm thiểu phát thải và tác động của các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy (POP) và thủy ngân thông qua quản lý vòng đời sản phẩm và nhãn sinh thái". Theo bà Linh, mục tiêu tổng thể của dự án là bảo vệ sức khỏe con người và môi trường, đồng thời thúc đẩy mô hình sản xuất và tiêu dùng bền vững.
Dự án tập trung vào việc giảm thiểu sử dụng và phát thải các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy (POP), bao gồm cả các chất POP mới, các chất POP phát sinh không chủ định (U-POP), cũng như thủy ngân trong toàn bộ vòng đời sản phẩm thuộc một số ngành công nghiệp tiêu biểu.
Dự án giảm phát thải POP và thủy ngân hướng tới việc thúc đẩy giải pháp kinh tế tuần hoàn, mô hình phát triển bền vững trong các ngành công nghiệp điển hình, đồng thời tăng cường nhận thức và năng lực quản lý an toàn đối với chất ô nhiễm…
"Để đạt được những mục tiêu này, dự án sẽ triển khai các công cụ như nhãn sinh thái, cơ chế tài chính xanh và mua sắm xanh. Trong đó, mục tiêu cụ thể là hoàn thiện và nâng cao hiệu quả thực thi chính sách quản lý các chất ô nhiễm khó phân hủy và thúc đẩy sản xuất, tiêu dùng theo hướng bền vững", bà Linh cho biết..
Cùng với đó, dự án cũng hướng tới việc thúc đẩy các giải pháp kinh tế tuần hoàn trong các ngành công nghiệp điển hình, đồng thời tăng cường nhận thức và năng lực quản lý an toàn đối với các chất ô nhiễm cũng như mô hình phát triển bền vững.
Theo bà Phan Thị Tố Uyên - Cục Môi trường, quá trình tăng trưởng công nghiệp và mức tiêu dùng ngày càng cao trong những năm qua dẫn đến khả năng nhiều ngành sử dụng và phát thải một lượng lớn hóa chất, trong đó có các chất POP.
Các chất POP thường được sử dụng làm nguyên liệu sản xuất hoặc phụ gia trong nhiều lĩnh vực như nhựa, resin, chất hóa dẻo, dầu bôi trơn, chất chống cháy, chất chống thấm, chất phủ hoặc xử lý bề mặt sản phẩm và chất kết dính.
Bà Phan Thị Tố Uyên - Cục Môi trường.
Về nhãn sinh thái Việt Nam, bà Uyên cho biết đây là một công cụ nhằm thúc đẩy bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên thông qua hoạt động chứng nhận và tiêu dùng các sản phẩm, dịch vụ thân thiện với môi trường do Chính phủ triển khai.
Ngoài những tiêu chí đã được ban hành, trong giai đoạn đến năm 2030, Việt Nam dự kiến bổ sung thêm các nhóm tiêu chí mới. Các nhóm này bao gồm lĩnh vực sản xuất bao bì, giấy và đồ dùng văn phòng; hóa mỹ phẩm; vật liệu xây dựng và gia dụng; cũng như các sản phẩm điện, điện tử, pin và ắc quy.
Trước thực trạng hiện nay, ông Hoàng Thành Vĩnh - Cán bộ chương trình, UNDP Việt Nam cho biết, dự án sẽ góp phần giảm phát thải POP và thủy ngân, từ đó cải thiện môi trường và sức khỏe cộng đồng.
Dự án cũng thúc đẩy mô hình sản xuất, tiêu dùng bền vững và kinh tế tuần hoàn thông qua thí điểm kiểm soát POP theo vòng đời sản phẩm. Đồng thời, sẽ tăng cường năng lực quản lý an toàn hóa chất bằng đào tạo, chuyển giao công nghệ và hoàn thiện khung pháp lý, đặc biệt trong lĩnh vực y tế.
Theo ông Vĩnh, các giải pháp có tiềm năng nhân rộng, thu hút sự tham gia của doanh nghiệp và khu vực tư nhân. Dự án cũng hướng đến mở rộng áp dụng nhãn sinh thái cho sản phẩm không chứa POP, thủy ngân.
