Đối với đồng bào dân tộc Thái, chết là tiếp tục “sống” ở thế giới bên kia. Vì vậy khi đưa tiễn người mất về với “Mường trời”, họ sẽ phải làm nhà mồ cho người chết giống y như nhà của họ khi còn sống. Hiện người Thái ở Mai Châu (Hòa Bình) vẫn lưu giữ được phong tục độc đáo này.
Những ngôi nhà mồ.
“Mục sở thị” nhà mồ của người Thái
Cách Khu du lịch bản Lác (Mai Châu – Hòa Bình) không xa là khu nghĩa địa xóm Mỏ của đồng bào Thái trắng với các ngôi nhà mồ nằm ẩn hiện ở trong khu rừng hoang. Nhà mồ ở đây chủ yếu làm bằng tre, luồng.
Điều độc đáo là họ tạo dựng lại không khác gì các ngôi nhà sàn của đồng bào. Tất cả các nhà mồ đều được dựng ở phía trên các ngôi mộ. Nhìn vào trong nhà mồ gồm có hai tầng, tầng trên để chăn, màn, chiếu. Tầng dưới được mô phỏng việc đồng bào chăn nuôi trâu bò, lợn gà.
Theo quan niệm của đồng bào, khi người chết về với “Mường trời” thì linh hồn vẫn còn tồn tại. Bởi vậy, việc dựng nhà mồ là để người chết đi về. Ngoài giường chiếu, chăn, màn, đồng bào còn làm bậc thang cho linh hồn bước lên nhà sàn. Theo phong tục, ở đầu cầu thang sẽ được đặt một đôi dép cũ cho linh hồn người chết đi về. Nếu người mất là phụ nữ, họ còn treo một chiếc gùi ở ngoài cổng.
Nếu người mất là phụ nữ họ còn treo gùi ở gần cửa ra vào.
Theo người dân, khi người chết lên nương, rẫy, họ cũng cần có gùi để đựng ngô, sắn. Việc dựng nhà mồ còn giúp người mất về thế giới biên kia sẽ có cuộc sống sung túc, không bị mưa gió, bão bùng…
Bởi khi về “Mường trời”, họ rất lo sợ các linh hồn xung quanh chèn ép dẫn đến “ con ma ” đó sẽ quay về quấy nhiễu. Vì muốn êm cửa mát nhà nên đồng bào dân tộc Thái cực kỳ chú trọng nhà mồ. Trước khi xây dựng nhà mồ, họ
