Anh, Pháp và Đức đã đề xuất tái áp đặt các lệnh trừng phạt lên Iran tại Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc do cáo buộc quốc gia này đã vi phạm một thoả thuận được ký kết vào năm 2015. Chính phủ Iran đã phủ nhận cáo buộc cho rằng chính quyền này có mong muốn sản xuất loại vũ khí này.
Thoả thuận này đã được ký kết giữa Iran, Anh, Đức, Pháp, Mỹ, Nga và Trung Quốc, và việc thoả thuận này kết thúc có thể khiến đẩy cao căng thẳng tại Trung Đông, chỉ vài tháng sau khi Israel và Mỹ đánh bom các căn cứ hạt nhân của Iran.
Các lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc do Hội đồng Bảo an áp đặt dựa trên các nghị quyết được thông qua giữa năm 2006 và 2010 đã được tái kích hoạt bắt đầu vào 00h00 GMT ngày Chủ Nhật vừa rồi. Những nỗ lực tạm hoãn các lệnh trừng phạt nhằm vào Iran bên lề cuộc họp các nguyên thủ quốc gia tại Liên Hợp Quốc trong tuần vừa rồi đã thất bại.
Trong một tuyên bố chung, ngoại trưởng các nước Pháp, Anh và Đức đã viết: "Chúng tôi hối thúc Iran và các nước liên quan tuân thủ nghiêm ngặt nghị quyết này".
Trong một tuyên bố đưa ra vào ngày Chủ Nhật, người đứng đầu chính sách đối ngoại Liên minh Châu Âu EU bà Kaja Kallas đã xác nhận khối này sẽ "bắt đầu thực hiện tái kích hoạt những lệnh cấm của Liên Hợp Quốc và EU về hạt nhân ngay lập tức".
Chính phủ Israel đã khen ngợi quyết định này là "tiến triển lớn" về những hành vi vi phạm thoả thuận của chính quyền Tehran xung quanh chương trình hạt nhân của Iran.
Trên X, Bộ Ngoại giao Israel đã viết: "Mục tiêu đã rõ: ngăn chặn Iran trang bị hạt nhân. Toàn thế giới cần phải sử dụng mọi công cụ để đạt được mục tiêu này".
Iran thu hồi đại sứ
Chính quyền Tehran đã cảnh báo sẽ có phản ứng mạnh mẽ về quyết định tái áp đặt lệnh trừng phạt này. Trong ngày thứ Bảy, chính phủ Iran cho biết đã thu hồi đại sứ tại Anh, Pháp và Đức. Tuy nhiên trong ngày thứ Sáu, Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian đã khẳng định Iran không có ý định rời khỏi Hiệp ước Phi Phổ biến Hạt nhân.
Nga đã phản đối quyết định tái áp đặt lệnh trừng phạt lên Iran.
Ảnh: REUTERS/Eduardo Munoz/Ảnh tài liệu.
Trước phóng viên tại Liên Hợp Quốc vào ngày thứ Bảy, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov đã nhận định "đây là hành động phi pháp và không thể được thực hiện", và cho biết ông đã gửi thư tới Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres nhằm cảnh báo việc ông công nhận Liên Hợp Quốc tái áp đặt trừng phạt lên Iran là "sai lầm nghiêm trọng".
Các nước châu Âu đã đề xuất tạm hoãn tái áp đặt lệnh trừng phạt tới 6 tháng để cho phép tổ chức thảo luận thoả thuận lâu dài nếu Iran khôi phục quyền giám sát của các nhà giám sát hạt nhân Liên Hợp Quốc, giải quyết các lo ngại về kho uranium được làm giàu của quốc gia này, và tham gia thảo luận với Mỹ.
Ngoại trưởng các nước Anh, Pháp và Đức đã hối thúc Iran "tuân thủ trở lại": "Các nước chúng tôi sẽ tiếp tục theo đuổi các biện pháp ngoại giao và thương lượng. Việc tái áp đặt lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc không phải dấu chấm hết cho hoạt động ngoại giao".
Trong một tuyên bố, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio cho biết, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã khẳng định rõ biện pháp ngoại giao vẫn là một lựa chọn cho Iran và việc ký kết thoả thuận vẫn là kết quả tốt nhất cho người dân Iran và toàn thế giới.
"Để điều này xảy ra, Iran phải chấp nhận thảo luận trực tiếp, một cách có thiện chí, không cố tình câu giờ hay giấu diếm".
Ông cũng nhận định cho tới khi thoả thuận mới được ký kết, quyết định tái áp đặt lệnh cấm là quan trọng để các nước có thể "gây áp lực lên các lãnh đạo Iran".
Đồng rial rớt giá kỷ lục
Nền kinh tế của Iran vốn đã gặp nhiều khó khăn sau khi Tổng thống Trump chấm dứt thoả thuận giữa hai nước và chính phủ Mỹ áp đặt hàng loạt lệnh cấm lên quốc gia này vào năm 2018.
Đồng rial của Iran tiếp tục rớt giá do lo ngại về các lệnh trừng phạt mới, xuống mức 1.123.000 đồng cho mỗi USD, một mức kỷ lục mới, so với mức 1.085.000 trong ngày thứ Sáu.
Trước tình hình lệnh trừng phạt được tái áp đặt, Iran sẽ bị cấm trao đổi vũ khí và cấm thực hiện các hoạt động làm giàu hay tái chế uranium, cũng như bị cấm thực hiện các hoạt động liên quan tới tên lửa đạn đạo có khả năng mang đầu đạn hạt nhân.
Những lệnh trừng phạt khác bao gồm cấm nhập cảnh đối với hàng chục cá nhân người Iran, đóng băng tài sản của hàng chục người và cắt đứt nguồn cung cấp các nguyên vật liệu có thể được sử dụng cho chương trình hạt nhân của Iran.
Các nước được cấp quyền tịch thu và tiêu huỷ mọi mặt hàng bị cấm theo lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc và Iran sẽ bị cấm theo đuổi các hoạt động thương mại liên quan tới khai thác uranium, sản xuất uranium hay sử dụng nguyên vật liệu hoặc công nghệ hạt nhân tại các quốc gia khác.
Nguyễn Quang Minh (theo Reuters)
