Trong bối cảnh ngày càng có nhiều các cuộc thảo luận về cách khai thác hàng trăm tỷ Euro tài sản Nga bị phong tỏa ở châu Âu kể từ khi Moscow phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine, Bỉ đang nổi lên như một tiếng nói thận trọng.
Quốc gia thành viên EU đã vạch rõ các "lằn ranh đỏ" khi sử dụng khối tài sản này để tài trợ cho "khoản vay bồi thường" trị giá 140 tỷ Euro cho Ukraine, bao gồm cả thỏa thuận của các nước EU về việc chia sẻ mọi rủi ro hiện tại và tương lai liên quan đến kế hoạch này.
Đề xuất về khoản vay 140 tỷ Euro – và tối đa có thể lên tới 170 tỷ Euro – cho Ukraine được đưa ra như một phần của gói hỗ trợ tài chính dài hạn, với lợi nhuận từ tài sản Nga bị đóng băng (chủ yếu là trái phiếu và dự trữ ngoại hối) sẽ dùng để trả nợ khoản vay.
Ý tưởng này ban đầu được ủng hộ bởi các nước lớn như Đức và Pháp, nhằm cung cấp nguồn lực ổn định cho Kiev mà không cần phải trích trực tiếp từ ngân sách EU.
Để đạt được sự đồng thuận, trước hết các thủ đô EU đang phải chạy đua để xoa dịu những lo ngại của Bỉ về khoản vay này. Việc đạt được một thỏa thuận chính trị tại Hội nghị Thượng đỉnh các nhà lãnh đạo EU vào ngày 23/10 sẽ mở đường cho khối này đưa ra một đề xuất pháp lý ngay sau đó.
Thủ tướng Bỉ Bart De Wever. Ảnh: VRT
Hầu hết tài sản Nga bị đóng băng (khoảng 210 tỷ Euro) đang được lưu giữ tại Euroclear – một trong những trung tâm lưu ký chứng khoán lớn nhất thế giới có trụ sở tại Brussels, Bỉ.
Bỉ – quốc gia đóng vai trò trung tâm trong việc điều phối các cuộc đàm phán – lo ngại rằng việc sử dụng lợi nhuận từ những tài sản này có thể khiến Euroclear trở thành mục tiêu kiện tụng từ Nga, dẫn đến tổn thất tài chính khổng lồ.
Thủ tướng Bỉ Bart De Wever đã yêu cầu 26 quốc gia EU khác chịu trách nhiệm về các rủi ro pháp lý và tài chính liên quan đến khoản vay này, đồng thời bảo lãnh toàn bộ số tiền để tránh Bỉ phải gánh nợ.
"Những khoản bảo lãnh này không thể chỉ giới hạn ở 170 tỷ Euro tiền mặt mà Ủy ban châu Âu (EC) đề xuất huy động", ông Bart De Wever phát biểu với các nhà lãnh đạo EU tại một hội nghị thượng đỉnh không chính thức tuần trước tại Copenhagen (Đan Mạch), theo một tuyên bố mà Politico có được. "Mức độ rủi ro tiềm ẩn có thể cao hơn nhiều so với số tiền danh nghĩa".
Quan trọng hơn, nhà lãnh đạo bảo thủ còn bổ sung thêm một điều kiện nữa là "các khoản bảo lãnh không tự động chấm dứt khi các lệnh trừng phạt được dỡ bỏ. Các thủ tục trọng tài vẫn có thể xuất hiện nhiều năm sau đó".
Tuyên bố của ông Bart De Wever là một danh sách các điểm chính được trình lên các nhà lãnh đạo châu Âu vào ngày 1/10, nêu chi tiết các "lằn ranh đỏ" mà ông vạch ra cho các nhà lãnh đạo đồng cấp và ban điều hành EU, để kế hoạch trên được Bỉ chấp nhận.
Những điều khoản này bao gồm việc không ủng hộ bất kỳ biện pháp nào có thể được hiểu là tịch thu tài sản; các đảm bảo ràng buộc về mặt pháp lý, có thể thực thi nghiêm ngặt rằng các quốc gia châu Âu sẽ chia sẻ mọi rủi ro hiện tại và tương lai cho cả Euroclear và Bỉ; và một thỏa thuận sẽ ngay lập tức chi trả tiền mặt nếu Euroclear cần trả lại tài sản cho Nga, ví dụ như sau một thỏa thuận hòa bình.
"Tuyên bố của Thủ tướng Bỉ đã đặt ra rất nhiều câu hỏi khó và chúng vẫn đang được xem xét", một nhà ngoại giao cấp cao của EU nói với Politico. "Cuối cùng, các đảm bảo phải có căn cứ".
Lập trường của ông Bart De Wever đã vấp phải sự chỉ trích từ các nước khác, đặc biệt là khi lợi nhuận của Euroclear phải chịu thuế doanh nghiệp Bỉ.
"Bỉ đã mất 3 năm để nói rằng Euroclear là của Bỉ và các lợi ích cũng vậy", một nhà ngoại giao cấp cao của EU tham gia vào các cuộc đàm phán về vấn đề này nói với Financial Times. "Giờ đây, khi muốn chia sẻ rủi ro, họ lại tuyên bố Euroclear là của châu Âu".
Minh Đức (Theo Financial Times, Politico)
