Mất cân bằng giới tính khi sinh: Những vấn nạn "nhức nhối" chực chờ

Ngày 8/10, lễ mít tinh cổ động, diễu hành hưởng ứng ngày Quốc tế trẻ em gái 11/10/2019 với chủ đề “Thúc đẩy bình đẳng giới góp phần giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh” do Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình phối hợp UBND tỉnh Lạng Sơn tổ chức đã thu hút hàng nghìn người hưởng ứng.

Mất cân bằng giới tính khi sinh hiện nay ở một số quốc gia châu Á đang là một trong những thách thức to lớn của công tác dân số nên được các nhà quản lý, các nhà khoa học và cả thế giới quan tâm giải quyết.

Ở Việt Nam, từ cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 1999, tỷ số giới tính khi sinh là 107 bé trai/100 bé gái, đến cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở 10 năm sau, tỷ số này là 110,5/100 và tăng lên 113,8/100 năm 2013.

Cho đến nay, tỷ số này vẫn dao động xung quanh ngưỡng 114,8/100. Mất cân bằng giới tính khi sinh có xu hướng tiếp tục tăng và lan rộng, cả ở nông thôn, thành thị và tại tất cả các vùng miền. Cả nước đã có 55/63 tỉnh thành có tỷ số giới tính khi sinh cao trên 108/100. Riêng tại tỉnh Lạng Sơn, tỷ số giới tính khi sinh là 116,3 năm 2018, cao hơn mức bình quân chung của cả nước.

Phát biểu tại buổi lễ, bà Nguyễn Thị Ngọc Lan, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình cho biết, giữa bất bình đẳng giới và tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh ở nước ta có mối quan hệ quyết định đến nhau. “Bất bình đẳng giới là nguyên nhân làm gia tăng tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, ngược lại, mất cân bằng giới tính sẽ làm sâu sắc thêm vấn đề bất bình đẳng giới. Nguyên nhân trực tiếp dẫn đến tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, là do hành vi lựa chọn giới tính thai nhi của các cặp vợ chồng”, bà khẳng định.

Theo Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình phân tích, mong muốn có con trai hiện nay không chỉ dừng ở biểu hiện tâm lý mà đã thể hiện thành hành động. Các quan niệm xã hội và tín ngưỡng đòi hỏi con trai phải gánh vác việc thờ cúng tổ tiên; con trai giúp củng cố địa vị của cha mẹ trong xã hội; đứa con sinh ra phải mang họ của bố; người chồng thường là chủ hộ trong gia đình, có quyền quyết định những việc lớn.

Thậm chí, theo phong tục ở nhiều địa phương, chỉ có con trai được thừa kế tài sản của cha mẹ, vị thế của người phụ nữ không được coi trọng, chính sách sinh ít con kéo dài... Tất cả những điều đó đã ăn sâu vào tiềm thức của mỗi cá nhân, các cặp vợ chồng, gia đình và dòng họ. Văn hóa - xã hội phát triển ngày càng đa dạng, phong phú, nhiều phong tục cũ không còn phù hợp với xã hội hiện đại, tư tưởng bất bình đẳng giới cần phải được xóa bỏ.

“Vì thế, một giải pháp then chốt nhằm ngăn chặn tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh là phải tăng cường công tác bình đẳng giới và nâng cao vị thế của phụ nữ và trẻ em gái; đẩy mạnh tuyên truyền, vận động thay đổi nhận thức của người dân, phát huy hơn nữa sự tham gia của nam giới vì bình đẳng giới. Cần có những hành động thiết thực bảo vệ trẻ em để các em sinh ra được bình đẳng, dù là trai hay gái” - bà Nguyễn Thị Ngọc Lan chia sẻ.

Mất cân bằng giới tính khi sinh sẽ ảnh hưởng tiêu cực tới cấu trúc dân số Việt Nam trong tương lai, dẫn tới việc dư thừa nam giới trong xã hội. Nếu không có những biện pháp can thiệp kịp thời, dự báo đến năm 2050, Việt Nam sẽ thiếu từ 2,3 đến 4,3 triệu phụ nữ.

Mất cân bằng giới tính có thể gây ra các hậu quả nghiêm trọng đối với phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và ảnh hưởng tới cuộc sống của phụ nữ, nam giới, gia đình và cộng đồng. Bên cạnh đó, sẽ tạo ra những hậu quả lâu dài về mặt xã hội và nhân khẩu học như gia tăng áp lực buộc các em gái phải kết hôn sớm; làm tăng tệ nạn mại dâm, HIV/AIDS, nạn buôn bán phụ nữ, trẻ em gái và các hình thức bạo lực gia đình đối với phụ nữ và trẻ em gái, bất bình đẳng, ly hôn; bất ổn xã hội, suy giảm sức khỏe, sức khỏe sinh sản do những thất vọng về mặt xã hội và tình dục ở nam giới…

Hiện nay, đã có nhiều chủ trương, chính sách, pháp luật nhằm chủ động kiểm soát tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh: Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII đã khẳng định “giải quyết vấn đề mất cân bằng giới tính khi sinh là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong giai đoạn tới” của công tác dân số; Pháp lệnh dân số, Luật Bình đẳng giới và các Nghị định của Chính phủ đã quy định “Nghiêm cấm lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức”.

Một số giải pháp và hoạt động can thiệp đã được triển khai tại cộng đồng, nhằm huy động sự tham gia của cả hệ thống chính trị và người dân vào việc giải quyết tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh.

Vị đại diện Tổng cục Dân số kỳ vọng sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, sự vào cuộc của các cấp, các ngành và toàn xã hội sẽ góp phần hạn chế, giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh. Từ đó, tình trạng bất bình đẳng giới sẽ được cải thiện để đem lại tương lai tốt đẹp cho trẻ em gái và phụ nữ, góp phần xây dựng đất nước Việt Nam dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.