Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan mới đây đã có cuộc gặp với Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Nhà Trắng. Hai nhà lãnh đạo đã thảo luận các vấn đề như tình hình an ninh ở Syria và thỏa thuận mua hệ thống phòng thủ tên lửa S-400 của Nga, nhưng không có tiến triển đáng kể nào được thực hiện trong việc loại bỏ sự bất đồng giữa hai bên.
Chiến thuật của Thổ Nhĩ Kỳ
Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không đổ tiền mua thêm nhiều vũ khí từ Nga.
Mua bán vũ khí và hợp tác quân sự giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Nga dường như đã trở thành nền tảng cho mối quan hệ nồng ấm của cả hai trong một khoảng thời gian. Tuy nhiên, động thái mua S-400 bị Mỹ coi là mối đe dọa nguy hiểm về an ninh.
Trong bài phân tích về chiến thuật của Thổ Nhĩ Kỳ, cây bút Chen Zhuo của tờ China Military Online tin rằng Ankara có thể dùng chiêu bài mua vũ khí để tận hưởng lợi ích tốt nhất từ cả Mỹ và Nga.
Nga và Thổ Nhĩ Kỳ có nhiều lợi ích chung trong mua bán vũ khí và hợp tác quân sự. Trong những năm gần đây, Moscow đã hy vọng mở rộng vòng tròn bạn bè của mình ở Trung Đông.
Buôn bán vũ khí sẽ không chỉ mang lại lợi nhuận kinh tế đáng kể cho Nga, mà còn cho phép Moscow tiếp cận các vấn đề Trung Đông, đồng thời mở rộng ảnh hưởng trong khu vực với chi phí khá thấp.
Trong khi đối với Thổ Nhĩ Kỳ, thông qua tiến hành mua bán vũ khí và hợp tác quân sự với Nga, nước này không chỉ sở hữu các hệ thống phòng thủ tiên tiến để tăng tính độc lập và sức mạnh quốc phòng, mà còn gây áp lực lên Mỹ để có được những sáng kiến và tiếng nói lớn hơn trong quan hệ với Washington.
Không hài lòng với sự hợp tác chặt giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Nga, phía Mỹ đe dọa sẽ áp đặt các lệnh trừng phạt và loại Thổ Nhĩ Kỳ ra khỏi chương trình máy bay chiến đấu F-35.
Chương trình phát triển máy bay chiến đấu F-35 chắc chắn là một dự án quan trọng trong mua bán vũ khí và hợp tác quân sự giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ. Chia tay nhau trong chương trình này là khó khăn cho cả hai.
Một mặt, Mỹ không thể chấp nhận rủi ro đối với việc trục xuất hoàn toàn Thổ Nhĩ Kỳ khỏi chương trình F-35. Vừa là khách mua lớn vừa là quốc gia đóng góp quan trọng trong chương trình, Thổ Nhĩ Kỳ nắm giữ một số thông tin bí mật quan trọng.
Hơn nữa, Thổ Nhĩ Kỳ được coi là một cường quốc quân sự ở Trung Đông, Mỹ hy vọng sẽ tác động đến các quyết định của Ankara thông qua vấn đề F-35 như một bước để đạt được các mục tiêu chiến lược trong khu vực.
Mặt khác, Thổ Nhĩ Kỳ không muốn từ bỏ chương trình F-35. Là một trong những quốc gia sớm nhất tham gia vào chương trình phát triển tiêm kích tàng hình của Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ đã đầu tư số tiền rất lớn vào chương trình này, và thật khó để tìm một giải pháp thay thế cho mẫu máy bay hiệu suất cao như vậy trong một thời gian ngắn. Do đó, Thổ Nhĩ Kỳ không sẵn lòng rời xa Mỹ trước khi họ có được máy bay F-35.
Thông qua lợi thế địa chính trị của mình, Thổ Nhĩ Kỳ cố gắng kiểm soát các hoạt động trong thương mại vũ khí và hợp tác quân sự để đạt được sự cân bằng trong quan hệ với Mỹ và Nga.
Tuy nhiên, Thổ Nhĩ Kỳ vốn là một đồng minh lớn của Mỹ trong một thời gian dài và hầu hết các thiết bị quân sự nhập khẩu của nước này là đến từ Mỹ, mặc dù có nền quốc phòng tương đối độc lập.
Trong bối cảnh này, không có khả năng quan hệ Mỹ-Thổ Nhĩ Kỳ rơi vào tình trạng đổ vỡ hoàn toàn, cây bút Chen Zhuo nhận định.
Trong khi đó, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không chi ngân sách quân sự lớn để mua tất cả các vũ khí quan trọng từ Nga. Rốt cuộc, các hệ thống vũ khí của Nga sẽ chỉ đóng vai trò bổ sung và hợp tác mua bán vũ khí với Nga chỉ là một chiến thuật thời điểm của Thổ Nhĩ Kỳ.
Quyết định cuối cùng
Quyết định cuối cùng của Thổ Nhĩ Kỳ về vấn đề S-400 có thể được đưa ra trong chuyến thăm của ông Putin vào tháng 1 tới.
Trong tuần này, Thổ Nhĩ Kỳ đã bất ngờ thử nghiệm hệ thống radar S-400 ở Ankara bằng máy bay F-16 do Mỹ sản xuất. Động thái này được cho là “giọt nước tràn ly” khiến Mỹ buộc phải thực hiện trừng phạt.
Aaron Stein, giám đốc chương trình Trung Đông tại Viện nghiên cứu chính sách đối ngoại, cho biết việc thực thi các biện pháp trừng phạt sẽ tùy thuộc vào Tổng thống Trump, nhưng ông cho rằng nhà lãnh đạo Mỹ sẽ khó có thể giúp người đồng cấp Erdogan thoát khỏi rủi ro.
“Ông Trump sẽ kìm chế sự giận dữ của quốc hội nhưng rồi sẽ đầu hàng”, chuyên gia Stein nói với Arab News.
Soner Cagaptay, giám đốc chương trình Thổ Nhĩ Kỳ tại Viện Washington, mô tả Thổ Nhĩ Kỳ là một “quốc gia lai” trong nền chính trị toàn cầu. Theo đó, Ankara hy vọng sẽ tăng cường mối quan hệ với Nga trong khi vẫn là thành viên của NATO.
“Chúng tôi chưa thấy ý định cuối cùng của Thổ Nhĩ Kỳ liên quan đến vấn đề S-400. Do bản chất lai của Thổ Nhĩ Kỳ, mọi cuộc thảo luận mà ông Erdogan có với ông Trump còn phải được cân nhắc bởi Tổng thống Nga Vladimir Putin trước khi Ankara thực hiện bất kỳ điều gì”, nhà phân tích này nói với Arab News.
Giới quan sát có một kỳ vọng chung rằng, Ankara sẽ tuyên bố ý định cuối cùng của mình về vấn đề S-400 sau chuyến thăm của ông Putin tới Thổ Nhĩ Kỳ vào tháng 1 tới đây.
