Sáng 8/8, trong buổi làm việc với UBND tỉnh Gia Lai, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Hoàng Hiệp nhận định, hiện nay khu vực Tây Nguyên nói chung và Gia Lai nói riêng có ít dư địa để làm hồ chứa. Cùng với đó tỷ lệ tưới ở vùng này rất thấp so với nhu cầu nước phục vụ sản xuất nông nghiệp.
Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp tại buổi làm việc với UBND tỉnh Gia Lai ngày 8/8. Ảnh: Thu Dịu
Nghịch lý hồ chứa nhiều, tỷ lệ tưới thấp
Theo, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Gia Lai, toàn tỉnh có 283 hồ (trong đó Bình Định cũ có 164 hồ) với dung tích 1.275 triệu m³, bao gồm 87 hồ lớn, 49 hồ vừa và 147 hồ nhỏ; 486 đập dâng gồm 1 đập lớn, 2 đập vừa và 483 đập nhỏ. Về hồ thủy điện, có 53 hồ với tổng công suất 2.694,83 MW, trong đó phần từ Bình Định cũ đóng góp 6 hồ (154,5 MW) và phần từ Gia Lai cũ có 47 hồ (2.540,33 MW). Hệ thống này đảm bảo cung cấp nước tưới cho hơn 270.000 ha đất canh tác mỗi năm, đồng thời phục vụ đa mục tiêu cho sinh hoạt, công nghiệp, phát điện, chăn nuôi và nuôi trồng thủy sản.
Có tới 600 triệu khối nước, song ở khu vực phía Tây Gia Lai chỉ có tỷ lệ tưới được 14% diện tích đất canh tác. Ảnh: Kiến Văn
Đối với Bình Định cũ (phía Đông tỉnh Gia Lai hiện nay), hệ thống thủy lợi cơ bản đáp ứng được nhu cầu tưới cho sản xuất và sinh hoạt. Khó khăn hiện nay tập trung vào khu vực Gia Lai cũ (phía Tây tỉnh Gia Lai). Phía Tây tỉnh Gia Lai là vùng đất có lợi thế lớn về sản xuất nông, lâm nghiệp với hơn 98.700 ha cà phê, 10.040 ha hồ tiêu, 30.000 ha cây ăn quả. Toàn vùng có trên 600 triệu m³ nước nhưng chỉ tưới được 68.000 ha, tương đương với 14% diện tích đất canh tác.
Gia Lai Tây thường xuyên xảy ra tình trạng khô hạn, thiếu nước tưới. Ảnh: Kiến Văn
Ông Phạm Anh Tuấn, Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai, cho hay: bài toán về nước tưới cho khu vực này là vấn đề cấp bách. Bởi thiếu nước thì không thể sản xuất, không sản xuất đồng nghĩa với đói nghèo Khi đã có nước thì sẽ sản xuất, hết đói nghèo, từ đó đi lên xây dựng vùng nguyên liệu lớn - hình thành các chuỗi liên kết sản xuất sâu về nông lâm sản.
Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn hỗ trợ tỉnh trong việc quy hoạch toàn bộ khu vực hồ chứa ở Gia Lai phía Tây. Trên cơ sở quy hoạch đó, tỉnh chủ trương vay vốn ODA xây dựng hệ thống thủy lợi cho khu vực này, tổng vốn đầu tư ước tính khoảng 17.000 tỷ đồng.
Quang cảnh buổi làm việc. Ảnh: Thu Dịu
Cùng với đó, trong năm 2025, tỉnh đề nghị Bộ xem xét sớm triển khai thực 2 dự án là hồ chứa Ia Thul (xã Ia Thul) và hệ thống công trình thủy lợi Ia Mơ (xã Ia Mơ).
Nâng cấp đập dâng và các hồ chứa nhỏ
Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp cho hay, hiện nay đối với phía Đông tỉnh Gia Lai (địa bàn Bình Định cũ), Bộ đã đầu tư nhiều dự án thủy lợi, các công trình thủy lợi được đầu tư xây dựng tốt.
Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai nêu khó khăn về vấn đề thủy lợi ở khu vực phía Tây tỉnh. Ảnh: Thu Dịu
Riêng với Gia Lai phía Tây có một số công trình lớn đang thực hiện là công trình hồ chứa Ia Thul - hồ lớn nhất của Tây Nguyên đang thực hiện các bước hoàn thiện để khởi công vào khoảng tháng 11/2025 và hệ thống công trình thủy lợi Ia Mơ. Đối với 2 dự án này, Ban quản lý đầu tư và xây dựng thủy lợi 8 (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) phối hợp với địa phương tháo gỡ khó khăn, vướng mắc và triển khai.
Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp nhận định, hiện nay dư địa làm hồ chứa ở Tây Nguyên rất ít, trong khi đó Tây Nguyên là vùng có tỷ lệ nước tưới thấp nhất cả nước, Gia Lai là một trong những địa phương có tỷ lệ tưới thấp nhất. Ngoài 2 hồ chứa lớn đang có kế hoạch xây dựng là hồ Ia Thul và hồ Ia Mơ, thì khu vực Tây Gia Lai chỉ còn vài hồ nhỏ lẻ phân tán, tích nước được nhưng không có dòng chảy để dẫn nước về tích trữ.
Gia Lai Tây là vùng đất màu mỡ, người dân phát triển sản xuất nông nghiệp song lại phải đối mặt với khó khăn về nước tưới. Ảnh: Kiến Văn
"Thực tế này, giải pháp mà chúng tôi nghiên cứu và đưa ra - đây cũng là giải pháp mà theo tôi là tối ưu nhất với địa phương - đó là rà soát lại toàn bộ các đập dâng, đập nào đủ điều kiện làm hồ chứa thì đầu tư nâng cấp toàn bộ các đập dâng có khả năng tưới tiêu trên hệ thống sông suối để phục vụ sản xuất. Đồng thời, nâng cấp các hồ chứa nhỏ, xây dựng hệ thống dẫn nước từ sông suối, các hồ thủy điện về đây để trữ nước và phục vụ sản xuất. Bộ đang giao Viện Khoa học thủy lợi nghiên cứu trong tháng 8, tháng 9 này, để tháng 10 hoàn thành và đưa ra chủ trương, bổ sung đầu tư vào danh mục đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026-2030", Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp nhấn mạnh.
Liên quan tới vấn đề này, lãnh đạo tỉnh Gia Lai đồng ý với kiến nghị của lãnh đạo Bộ, đồng thời lãnh đạo tỉnh kiến nghị Bộ xem xét làm một chương trình nâng cấp đập dâng và hồ chứa nhỏ, xem đây là nhiệm vụ cấp bách. Về phía tỉnh sẽ chủ động trong công tác phối hợp, rà soát và thực hiện giải phóng mặt bằng cho các dự án này.
Năm 2025, khu vực phía Tây tỉnh Gia Lai triển khai 2 dự án thủy lợi gồm: Dự án Hồ chứa nước Ia Thul có dung tích gần 84 triệu khối nước và hệ thống lấy nước, dẫn nước tưới bao gồm đập ngăn sông, tràn xả lũ... Tổng đầu tư hơn 4.000 tỷ đồng. Dự án nhằm xây dựng hồ chứa và hệ thống dẫn nước cấp nước sản xuất nông nghiệp cho 8.600 ha, nước sinh hoạt cho 28.500 người, kết hợp cấp nước chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản, cải thiện môi trường sinh thái, giảm lũ hạ du, phát triển kinh tế xã hội và đảm bảo đời sống đồng bào dân tộc thiểu số tại huyện Ia Pa, Krông Pa.
Dự án hệ thống kênh nhánh Công trình thủy lợi Ia Mor với mục tiêu xây dựng hệ thống kênh nhánh tiếp nối kênh chính hồ Ia Mor để tưới 2.105 ha đất canh tác thuộc huyện Chư Prông. Quy mô 10 tuyến kênh tổng chiều dài 30,11km. Tổng mức đầu tư 2.000 tỷ đồng.
