Thổ Nhĩ Kỳ vẫn luôn là đối thủ của Nga.
Đề xuất của Thổ Nhĩ Kỳ
Trong lịch sử, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ luôn là đối thủ của nhau khi nói về khía cạnh địa chính trị. Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, cả hai đã nỗ lực xây dựng quan hệ đối tác ở Syria, Libya và Nagorno-Karabakh. Sự gắn kết đó phụ thuộc rất nhiều vào mối quan hệ hiện tại của Ankara và Moscow với cường quốc hàng đầu thế giới – Mỹ.
Ankara và Washington là đồng minh trong NATO nhưng hai bên đã mâu thuẫn về một số vấn đề lớn, đơn cử như thương vụ S-400 của Thổ Nhĩ Kỳ với Nga - động thái dẫn đến việc Mỹ áp đặt các lệnh trừng phạt vào năm ngoái.
Kế đến là những khác biệt đáng kể về chính sách khu vực – bao gồm sự ủng hộ của Mỹ đối với người Kurd ở Syria và việc Washington từ chối dẫn độ giáo sĩ Fethullah Gulen, người bị Thổ Nhĩ Kỳ cáo buộc là chủ mưu đảo chính năm 2016.
Theo quan điểm của Ankara, tất cả những lý do trên đều khiến Nga trở thành lựa chọn tốt hơn Mỹ với tư cách là một đối tác chiến lược – điều mà người dân Thổ Nhĩ Kỳ dường như cũng đồng ý.
Một cuộc khảo sát gần đây cho thấy gần 79% người được hỏi đồng tình việc Thổ Nhĩ Kỳ hợp tác với Nga hơn là Mỹ. Khi được hỏi: "Bạn có nghĩ Thổ Nhĩ Kỳ nên hợp tác với Mỹ trong triển khai đối ngoại hay không?" 73% trả lời là "Không”.
Theo quan điểm của Điện Kremlin, sự rạn nứt trong quan hệ Mỹ-Thổ Nhĩ Kỳ có thể dẫn đến sự phá hủy trật tự thế giới cũ và phá hoại sự thống nhất của phương Tây.
Cách đây không lâu, Thổ Nhĩ Kỳ sử dụng quyền phủ quyết để bác bỏ sự lên án chính thức của NATO đối với Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko. Trừ khi Ankara thay đổi chiến lược, bằng không NATO rất khó đạt được lập trường thống nhất đối với Belarus, đồng minh duy nhất của Nga ở châu Âu.
Nhưng liệu với hành động ở trên, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan - người từng gọi Tổng thống Nga Vladimir Putin là “người bạn thân yêu” – có thực sự không mong đợi một điều gì đó đáp lại?
Câu chuyện cà chua
Nga từng trừng phạt Thổ Nhĩ Kỳ bằng việc ngừng nhập khẩu cà chua.
Vào tháng 4, Nga đã đình chỉ các chuyến bay đến sân bay của Thổ Nhĩ Kỳ với lo ngại ca nhiễm Covid-19 ở Thổ Nhĩ Kỳ ngày càng tăng. Nhưng động lực đằng sau quyết định này là một câu chuyện khác.
Vào thời điểm đó, ông Erdogan đang tiếp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cùng với các quan chức quốc phòng để thảo luận về việc tăng cường “quan hệ đối tác chiến lược” tại Istanbul.
Chuyện Ukraine quan tâm đến máy bay không người lái Bayraktar do Thổ Nhĩ Kỳ sản xuất - vũ khí đóng vai trò quan trọng trong cuộc xung đột Nagorno-Karabakh giữa Azerbaijan và Armenia vào mùa thu năm ngoái - không phải là điều gì quá bí mật. Kiev được cho là muốn triển khai chúng trong cuộc chiến chống lại phe ly khai ở Donbass.
Moscow phủ nhận quyết định ngừng các chuyến bay có liên quan đến quan hệ ấm lên giữa Ankara và Kiev. Nhưng Điện Kremlin vẫn được biết đến là quốc gia có những cách thức đa dạng để thể hiện sự không hài lòng của mình.
Năm 2015, Thổ Nhĩ Kỳ bắn rơi một máy bay chiến đấu của Nga ở biên giới Syria. Nga đã trả đũa bằng cách cấm tất cả cà chua nhập khẩu từ Thổ Nhĩ Kỳ. Vào thời điểm đó, một số người coi phản ứng của Moscow là quá yếu ớt.
Nhưng động thái này không chỉ ảnh hưởng xấu đến các nhà xuất khẩu của Thổ Nhĩ Kỳ (Nga là thị trường xuất khẩu cà chua lớn nhất của Thổ Nhĩ Kỳ), mà còn giúp tăng cường sản xuất nội địa ở Nga khi chính phủ đầu tư vào các dự án nhà kính.
Sự độc lập về tư duy và phương pháp của ông Erdogan trong chính sách đối ngoại có thể đã nâng cao vị thế toàn cầu của Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng nền kinh tế vẫn là điểm yếu của ông, theo Asia Times.
Theo các nhà điều hành du lịch Thổ Nhĩ Kỳ, lệnh cấm bay của Nga có thể khiến nước này thiệt hại khoảng 500 triệu USD - một tình huống đủ nghiêm trọng để Ankara kiến nghị Moscow xem xét lại.
Cũng như lệnh cấm cà chua kéo dài hai năm, vấn đề này chắc chắn sẽ sớm được giải quyết, cũng như Nga và Thổ Nhĩ Kỳ sẽ nối lại hợp tác, chủ yếu trong lĩnh vực năng lượng.
Nga đang tham gia sâu vào quá trình xây dựng nhà máy điện hạt nhân Akkuyu ở tỉnh Mersin của Thổ Nhĩ Kỳ và đã hoàn thành xây dựng đường ống dẫn khí đốt tự nhiên TurkStream.
Việc phát hiện các mỏ khí đốt tự nhiên mới ở Biển Đen có thể giúp Ankara bớt phụ thuộc vào Nga về năng lượng, nhưng Akkuyu và hệ thống S-400 sẽ vẫn đảm bảo sự hiện diện lâu dài của Nga ở Thổ Nhĩ Kỳ.
Phụ thuộc là vậy, nhưng không có nghĩa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ sẽ là bạn của nhau. Hai bên có thể đồng ý ngừng bắn và kiểm soát các lực lượng ủy nhiệm trên thực địa ở Syria và Libya, nhưng mục tiêu lại hoàn toàn đối lập.
Đánh giá về những hành động hiện tại, Tổng thống Erdogan có khả năng sẽ kiên trì mục tiêu đảm bảo Thổ Nhĩ Kỳ là thế lực có ảnh hưởng trong các vùng lãnh thổ giàu năng lượng trong khu vực. Trong khi đó, mọi “quan hệ đối tác” thiết lập giữa Moscow và Ankara sẽ luôn bao gồm nguy cơ gia tăng căng thẳng cục bộ.
Có một điều chắc chắn rằng, bất kỳ tình huống nào khiến Nga và Thổ Nhĩ Kỳ mạnh tay hơn cũng đồng nghĩa với việc các cuộc xung đột, chiến tranh và những tranh cãi lãnh thổ mới sẽ xuất hiện như điều không thể tránh khỏi.
