Từ khi các tỉnh phía Nam đồng loạt thực hiện giãn cách xã hội theo Chỉ thị 16/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ, hầu hết cá tra trong ao nuôi tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long đều quá lứa do không tiêu thụ được.
Thêm vào đó, bà con cũng e ngại thả nuôi lứa cá tra mới sau khi thu hoạch xong do dịch bệnh COVID-19, thiếu vốn xoay vòng sản xuất. Các nhà máy chế biến cá tra của khu vực cũng chỉ hoạt động cầm chừng. Do đó, ngành cá tra được dự báo sẽ gặp khó khăn cần tháo gỡ do thiếu nguyên liệu theo yêu cầu và nguồn lao động cho sản xuất.
Cá tra size nhỏ bị thu mua cho những tháng cuối năm
Theo Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam, sau thời gian giãn cách xã hội tại các tỉnh phía Nam, dự kiến xuất khẩu cá tra sẽ được bình thường trở lại vào tháng 11 và tháng 12/2021. Tuy nhiên, sự bình thường này cũng có thể kéo dài đến quý I hoặc quý II năm 2022 bởi còn phụ thuộc vào mức độ kiểm soát dịch bệnh Covid-19 hiện nay.
Với sự e ngại thả nuôi cá tra cho vụ sau, ngành cá tra đã khó do dịch bệnh Covid-19, lại càng thêm khó khi thiếu hụt nguyên liệu kích cỡ 0,8 - 1kg, đây là size cá để phi lê và xuất khẩu sang thị trường Mỹ, EU.
Bà Lê Thị Thùy Trang, Giám đốc kinh doanh của Tập đoàn Siam Canadian tại Việt Nam cho biết, trong thời gian gần đây, giá cá tra size 0,8 - 1kg tăng đột biến do một số nhà chế biến bắt đầu thu mua để cấp đông, chế biến cho các đơn hàng cuối năm.
Theo các nhà phân tích, size cá 0,8 - 1kg có thể thiếu trong thời gian ngắn bởi hiện Việt Nam đã qua mùa thả nuôi chính và cho dù thả nuôi gấp rút cũng không kịp bởi cá tra là loại chậm lớn.
Thêm vào đó, Tết Nguyên đán của Việt Nam vào ngày 1/2/2022 và những con cá nhỏ hiện tại cần ít nhất 4 - 5 tháng trong ao nuôi để đạt được kích cỡ tiêu chuẩn. Do đó, việc thiếu cá tra size chuẩn sẽ đẩy giá nguyên liệu lên cao, ít nhất là từ nay đến quý II/2022.
Song song với nguồn nguyên liệu cá tra có size phù hợp với yêu cầu của nhà nhập khẩu, các nhà máy chế biến cá tra tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long cũng đang đối mặt với tình hình hoạt động công suất thấp do thiếu lao động. Tính đến hết tháng 9/2021, có 52/106 nhà máy chế biến cá tra tại An Giang, Đồng Tháp, Cần Thơ , Hậu Giang, Vĩnh Long phải dừng hoạt động...
Tháng 10/2021, các nhà máy dần khôi phục sản xuất, Covid-19 vẫn chưa được kiểm soát hoàn toàn.
Việc phòng, chống dịch Covid-19 của Việt Nam ảnh hưởng nặng nề đến ngành cá tra. Cụ thể, việc thực hiện giãn cách xã hội ở các tỉnh, thành nuôi cá tra như Tiền Giang, Cần Thơ, An Giang, Đồng Tháp vẫn đang rất căng thẳng so với các khu vực khác.
Bên cạnh những khó khăn về nguồn nguyên liệu cá tra phục vụ cho các hợp đồng nhập khẩu, các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu cá tra cũng đang đối mặt với các vấn đề logistics và vận tải biển.
Với mức giá vận tải tăng vọt từ 8 đến 10 lần so với cùng kỳ năm 2020 khi vào thị trường Mỹ, các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu cá tra phải tăng thêm mức chi phí vận tải, cùng đó việc giá nguyên liệu, chi phí đầu tư cho hoạt động sản xuất 3 tại chỗ, khiến giá xuất khẩu cá tra sẽ khó cạnh tranh trong giai đoạn sắp tới.
Những chính sách và giải pháp từ Bộ NN và PTNT
Theo Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam, kim ngạch xuất khẩu cá tra 10 tháng năm 2021 ước đạt 1,18 tỷ USD, tăng 6% so với cùng kỳ năm 2020.
Bước vào giai đoạn bình thường mới hiện nay, nhiều doanh nghiệp sản xuất và chế biến cá tra xuất khẩu tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long đang gặp nhiều khó khăn trong giai đoạn cuối năm 2021.
Chính vì vậy, để hỗ trợ cho các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu cá tra, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã có chính sách ưu tiên nguồn vắc xin cho các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu cá tra, để đảm bảo duy trì sản xuất.
Ông Lê Minh Hoan, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chia sẻ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã đề nghị UBND các tỉnh khu vực Đồng bằng sông Cửu Long quan tâm, thúc đẩy kinh tế vùng, coi đây là thực thể kinh tế thống nhất để tăng cường hợp tác, chia sẻ thông tin, phối hợp trong các hoạt động kiểm soát phòng chống dịch bệnh và khôi phục, phát triển kinh tế; thống nhất thực hiện đúng các quy định của Trung ương theo nguyên tắc chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ: “Thích ứng an toàn, linh hoạt và kiểm soát hiệu quả dịch Covid-19”. Mỗi sản phẩm nông sản, thủy sản của từng địa phương chỉ trở thành thành quả kinh tế và đem lại giá trị khi đã đến với thị trường tiêu thụ.
Theo đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn giao Cục Quản lý chất lượng nông lâm và thủy sản phối hợp với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn các tỉnh khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam, Hiệp hội cá tra Việt Nam tổng hợp số lao động cần ưu tiên tiêm vaccine phòng Covid-19 đang tham gia các công đoạn trong chuỗi sản xuất, kinh doanh cá tra và các chuỗi nông sản khác, để đề xuất Ban chỉ đạo phòng chống dịch Covid-19 quốc gia ưu tiên cung cấp đủ vắc xin phòng Covid-19 cho địa phương theo nhu cầu.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn giao Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long thống nhất phương án hướng dẫn các doanh nghiệp, người nuôi duy trì hoạt động sản xuất con giống, thức ăn, nuôi trồng, chế biến.... để đảm bảo ổn định chuỗi sản xuất cá tra. Trước mắt, các sở nông nghiệp và phát triển nông thôn hướng dẫn người nuôi giảm mật độ nuôi, giảm bớt các chi phí không cần thiết để hạ giá thành, tăng cường liên kết chuỗi, kiểm soát tốt chất lượng, an toàn thực phẩm của sản phẩm.
Đồng thời Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long chủ động tham mưu cho UBND tỉnh chỉ đạo, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong sản xuất, lưu thông, tiêu thụ sản phẩm cá tra cũng như các loại nông sản và vật tư nông nghiệp trên địa bàn.
Thêm vào đó, các hiệp hội, doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, kinh doanh trong chuỗi ngành hàng cá tra chủ động xây dựng kịch bản ứng phó với dịch bệnh dựa trên thông tin, hướng dẫn của ngành y tế; tích cực xây dựng thương hiệu và chiến lược thích ứng, phát triển lâu dài, bền vững.
Hiện nay, các nhà máy chế biến cá tra thuộc nhóm doanh nghiệp bị tổn thương đầu tiên và mạnh nhất trong hàng thủy sản do Covid-19. Giải pháp cần nhất lúc này để giúp các doanh nghiệp có thể trở lại hoạt động trong tình hình bình thường mới là công nhân, người lao động làm việc tại các nhà máy được tiêm đủ 2 mũi vắc xin.
Covid-19 tạo điều kiện cho cá tra xuất sang Brazil
Theo thông tin từ Hiệp hội Nuôi trồng Thủy sản Peixe BR, kể từ quý 2 tới nay, nhu cầu nhập khẩu (NK) thủy sản nuôi của Brazil tăng rất mạnh. Tính riêng quý 3/2021, tổng giá trị NK sản phẩm này tăng 87% lên mức 190 triệu USD. Trong đó, cá tra là một trong hai sản phẩm nước này gia tăng NK.
Kể từ khi đại dịch Covid-19 bùng phát thì Brazil là một trong ba quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất, tỷ lệ tử vong cao nhất thế giới. Năm 2021 - 2022, dự báo là một năm khó khăn chưa từng có của các doanh nghiệp NK Brazil do nền kinh tế nước này khó gắng gượng lại sau dịch bệnh, đồng nội tệ real mất giá. Vì vậy, các nhà NK cũng cố gắng NK các sản phẩm thủy sản nuôi với giá mềm hơn.
Nhu cầu NK thực phẩm, lương thực của Brazil cũng được dự báo là sẽ tăng mạnh từ nay tới cuối năm và cả năm 2022. Đây là cơ hội tốt cho các doanh nghiệp XK cá tra Việt Nam đẩy mạnh sang thị trường Brazil trong thời gian tới.
Theo số liệu thống kê cập nhật nhất của ITC, 9 tháng đầu năm nay, tổng giá trị NK thủy sản đông lạnh của Brazil cũng tăng gần 40% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, giá trị NK cá thịt trắng tăng 14,5%, riêng NK phile cá tra từ Việt Nam tăng 41,3%. Năm nay, cá tra, cá hồi là hai sản phẩm thủy sản được yêu thích của các nhà NK Brazil.
9 tháng đầu năm nay, 96% sản phẩm cá tra Việt Nam XK sang Brazil là phile đông lạnh. Có gần 20 doanh nghiệp cá tra Việt Nam đang tham gia tích cực xuất sang thị trường này, trong đó, giá trị XK lớn nhất là Công ty TNHH Công Nghiệp Thủy sản Miền Nam (SOUTH VINA – Cần Thơ); Công ty Cổ phần Hùng Cá 6 (HUNG CA Co.,Ltd – Đồng Tháp) và Công ty CP Chế biến và Xuất nhập khẩu Thủy sản Cadovimex II (CADOVIMEX II - Đồng Tháp).
Việt Nam đang là nguồn cung sản phẩm cá thịt trắng dẫn đầu và chi phối tại Brazil. Có thể nói rằng, năm 2021, nếu các doanh nghiệp cá tra ĐBSCL cố gắng giữ được an toàn dịch bệnh Covid trong nhà máy, ổn định được công suất chế biến thì Brazil, một số thị trường tiềm năng khác tại Nam Mỹ là những cơ hội mới cho các doanh nghiệp cá tra Việt Nam.
Hương Anh (tổng hợp)
