Người "giữ cửa công lý" cho những phận người yếu thế
Lần giở những tệp hồ sơ dày cộm đã cùng mình đi qua suốt nhiều năm làm nghề, Trợ giúp viên pháp lý Hoàng Thị Hải – Trưởng phòng Hành chính – Tổng hợp (Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh Lạng Sơn) như nhắc nhở bản thân về trách nhiệm với công việc và xã hội vì mỗi vụ việc không chỉ là một thủ tục pháp lý, mà là số phận của một con người.
Từ những bị cáo nghèo lỡ sa chân vì thiếu hiểu biết, những thanh niên bồng bột đối mặt vòng lao lý, cho đến những tranh chấp âm ỉ trong những gia đình dân tộc thiểu số…, chị Hải bước vào từng câu chuyện với sự cẩn trọng và lòng trắc ẩn của người mang sứ mệnh bảo vệ công lý cho những người yếu thế.
Trợ giúp viên pháp lý Hoàng Thị Hải tham gia bão chữa miễn phí cho đối tượng được TGPL tại phiên toà.
Suốt nhiều năm gắn bó với nghề, chị Hải đã đồng hành, tháo gỡ và bảo vệ quyền lợi cho nhiều trường hợp yếu thế. Ba vụ việc dưới đây chỉ là những lát cắt nhỏ trong hành trình đó, nhưng đủ để thấy được sự tận tâm, bản lĩnh và tinh thần nhân văn của một người trợ giúp viên pháp lý vùng biên.
Anh Đ.V.V. (thuộc hộ cận nghèo ở Tp.Lạng Sơn) vì túng quẫn và thiếu hiểu biết đã nhận chở ba người Trung Quốc đến khu vực biên giới để họ xuất cảnh trái phép, đổi lại 1 triệu đồng mỗi người. Chỉ một quyết định bột phát, anh đối mặt với cáo buộc "Tổ chức cho người khác xuất cảnh trái phép", mức án 1 đến 5 năm tù.
Khi gia đình biết anh thuộc diện được trợ giúp pháp lý, họ tìm đến Trung tâm và chị Hoàng Thị Hải được phân công bào chữa.
Không chỉ nghiên cứu hồ sơ, chị Hải còn hướng dẫn gia đình thu thập các tình tiết giảm nhẹ, phân tích từng chứng cứ, chuẩn bị luận cứ chặt chẽ. Tại phiên tòa, chị trình bày rõ hoàn cảnh, động cơ, nhân thân và những yếu tố có lợi nhất cho bị cáo.
Quan điểm bào chữa của chị được HĐXX chấp nhận. Anh V. nhận mức hình phạt thấp hơn đề nghị truy tố, phù hợp tính nhân đạo và vẫn đảm bảo răn đe.
Một người phạm lỗi vì nghèo và thiếu hiểu biết đã có cơ hội sửa sai. Và phía sau đó là sự kiên trì, cẩn trọng của người trợ giúp viên pháp lý.
Nhát dao lúc nóng giận và "cái kết đẹp" nhờ sự tận tâm trách nhiệm
Không phải vụ việc nào chị Hải tham gia cũng theo hướng bào chữa tại tòa. Có những vụ việc được chị hóa giải bằng sự mềm mại mà luật pháp đôi khi khó chạm tới.
Dó là vụ án liên quan đến N.X.M. (người thanh niên vừa mất mẹ, bố mắc ung thư) không nghề nghiệp. Trong lúc tinh thần sa sút M. đã gây thương tích cho hai người vì mâu thuẫn nhỏ. Vụ án được khởi tố theo yêu cầu bị hại, trong khi M. hoàn toàn không có khả năng bồi thường 60 triệu đồng như đề nghị.
Ngay từ khi tiếp nhận vụ việc, chị Hải nhận ra rằng con đường pháp lý sẽ đẩy vụ án đi quá xa so với bản chất mâu thuẫn. Do đó, chị tiếp xúc với bị can, giải thích quyền và hướng dẫn cách khắc phục hậu quả hợp pháp. Sau đó, bằng sự khéo kéo và kiên trì, chị đã tìm gặp hai bị hại để giải thích họ hiểu hoàn cảnh của M., hiểu tác động pháp lý của việc duy trì yêu cầu khởi tố.
Trợ giúp viên pháp lý thuộc Trung tâm TGPL nhà nước tỉnh Lạng Sơn tư vấn pháp luật miễn phí cho người dân.
Những lời phân tích "thấu tình đạt lý" đã mang lại hiệu quả và cả hai bị hại đồng ý rút yêu cầu bồi thường, quan trọng hơn là rút yêu cầu khởi tố ngay tại phiên tòa. Tòa án quyết định đình chỉ vụ án và M. được trả tự do ngay sau đó.
Kết quả của vụ án không chỉ là thành công pháp lý mà đó còn cứu một đời người khỏi án tù trong hoàn cảnh quẫn bách, là đóng góp của TGPL vào giảm mâu thuẫn và tiết kiệm nguồn lực tố tụng.
Một vụ việc khác cho thấy rõ hơn sự tinh tế của người làm TGPL đó là vụ tranh chấp đất đai giữa chị dâu và em chồng sau khi người chồng qua đời. Tài sản ít ỏi, sinh kế mong manh, xung đột kéo dài khiến mối quan hệ gia đình ngày càng căng thẳng.
Khi được phân công, chị Hải xác định đây không chỉ là tranh chấp dân sự mà là rạn nứt tình cảm. Con đường pháp lý nếu đi đến cùng có thể giải quyết hồ sơ, nhưng khó hàn gắn gia đình.
Chị lựa chọn cách tiếp cận mềm mỏng nhất là thông qua đối thoại, giải thích pháp luật, tháo gỡ tâm lý và nhấn mạnh giá trị của sự đoàn kết. Sự bình tĩnh và kiên trì của chị đã giúp các bên hiểu quyền và nghĩa vụ của mình, tự tìm được điểm chung.
Cuối cùng, hai bên đồng thuận hòa giải. Mảnh đất được phân xử ổn thỏa. Người chị dâu và người em chồng trở về cuộc sống bình yên, tiếp tục canh tác, không còn nguy cơ phát sinh hành vi phạm pháp từ tranh chấp đất đai. Đây là kiểu thành công "không có bản án", nhưng lại bền vững nhất với cộng đồng.
Từ bào chữa tại tòa đến hòa giải trong cộng đồng, từ giảm án cho một người nghèo tới trả tự do cho một thanh niên quẫn trí, mỗi vụ việc đều cho thấy một điểm chung là người trợ giúp viên luôn cố gắng đi đến tận cùng lợi ích hợp pháp của người được trợ giúp pháp lý.
Công việc thầm lặng ấy không chỉ giúp người yếu thế tiếp cận công lý mà còn góp phần giữ gìn sự ổn định xã hội ở một tỉnh miền núi đầy biến động như Lạng Sơn. Với chị Hải, mỗi hồ sơ đều có hơi thở của đời sống, mỗi buổi làm việc là một cơ hội để đặt pháp luật vào đúng vị trí nhân văn của nó là bảo vệ con người.
Sau 8 năm áp dụng Luật TGPL 2017, tổng số vụ việc Trung tâm TGPL Nhà nước tỉnh Lạng Sơn được thực hiện trên địa bàn là 4.164 vụ việc (trong đó tham gia tố tụng gần 4.000 vụ việc) liên quan đến nhiều lĩnh vực: hình sự, dân sự, hôn nhân gia đình, hành chính...
Trong đó, diện người được TGPL nhiều nhất là dân tộc thiểu số cư trú vùng có điều kiện KTXH đặc biệt khó khăn chiếm đã số với gần 2.700 vụ việc, người thuộc hộ nghèo là 259 vụ việc; người có công với cách mạng 132 vụ việc và trẻ em: 218 vụ việc…
Số vụ việc tham gia tố tụng trên địa bàn tỉnh đã có bước chuyển biến mạnh mẽ, tăng số lượng vụ việc tham gia tố tụng, đi vào bản chất của hoạt động TGPL. Những số liệu cho thấy TGPL tại Lạng Sơn thực sự đã trở thành "cánh tay nối dài" của công lý, khi hàng nghìn người yếu thế đã được bảo vệ.
