Hơn 25.600 tỷ đồng – đó là con số Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín (Sacombank - HoSE: STB) đã thu hồi được từ khoản nợ gắn với tên tuổi ông Trầm Bê - người từng một thời "nắm linh hồn" của ngân hàng này được lãnh đạo thông tin tại Đại hội đồng cổ đông thường niên 2025. Ngoài ra, số nợ còn lại hơn 12.037 tỷ đồng đang trong lộ trình tiếp tục xử lý.
Những con số khổng lồ ấy không chỉ phản ánh quy mô tài sản và nợ xấu mà Sacombank từng phải gánh chịu sau thương vụ sáp nhập Ngân hàng TMCP Phương Nam (Southern Bank), mà còn cho thấy chiều sâu của một hành trình tái cơ cấu kéo dài gần một thập kỷ.
Và trong hành trình ấy, sự xuất hiện của ông Dương Công Minh vào năm 2017 cùng đội ngũ điều hành mới là một cột mốc quan trọng, đưa Sacombank từng bước chuyển mình, hồi phục và tăng trưởng trở lại.
Biến động tại Sacombank
Cuối năm 2011, Sacombank đang trong giai đoạn phát triển mạnh, thuộc nhóm ngân hàng TMCP tư nhân hàng đầu thị trường. Nhưng bước ngoặt đến sau đó không lâu, khi ông Trầm Bê – đại diện nhóm cổ đông lớn có liên quan đến Southern Bank dần trở thành nhân vật chi phối ngân hàng cả trên giấy tờ lẫn thực tế điều hành.
Ông chính thức được bầu làm Phó chủ tịch HĐQT Sacombank năm 2012, kéo theo một chuỗi thay đổi về nhân sự cấp cao, định hướng kinh doanh và mạng lưới chi nhánh.
Tháng 10/2015, Sacombank và Southernbank chính thức sáp nhập. Quý IV/2025, quý đầu tiên sau khi Trầm Bê thâu tóm, Sacombank bắt đầu tụt dốc. Sacombank gánh khoản lỗ trước thuế 671 tỷ đồng, lỗ sau thuế 521 tỷ đồng. Lũy kế cả năm, Sacombank lãi trước thuế 878 tỷ đồng, giảm 3,2 lần so với cùng kỳ năm 2014.
Sacombank gặp nhiều khó khăn dưới thời ông Trầm Bê.
Báo cáo tài chính giai đoạn sau đó cho thấy nợ xấu tại Sacombank tăng vọt. Tính đến cuối năm 2016, tổng tài sản Sacombank xấp xỉ 332.000 tỷ đồng, nhưng nợ xấu nội bảng đã lên tới hơn 6,9%. Nợ xấu bán cho VAMC tăng mạnh từ 7.619 tỷ đồng năm trước lên 23.471 tỷ đồng.
Trong khi đó, lợi nhuận sau thuế năm 2016 của ngân hàng sụt giảm mạnh 7 lần, từ mức lãi gần 648 tỷ đồng năm trước xuống còn gần 89 tỷ đồng, một mức thấp so với quy mô ngân hàng. Sacombank rơi vào tình trạng "ngân hàng 3 không": không cổ tức, không chia thưởng, không tăng trưởng.
Tình hình càng trở nên khó khăn khi ông Trầm Bê và các cộng sự bị khởi tố điều tra vào năm 2017. Các khoản vay liên quan đến nhóm khách hàng của ông Trầm Bê được phân loại là nợ xấu, cần xử lý theo đề án tái cơ cấu do Ngân hàng Nhà nước phê duyệt.
Bước ngoặt từ đề án tái cơ cấu
Trong bối cảnh đó, ông Dương Công Minh – Chủ tịch HĐQT của Him Lam Group, một doanh nhân có kinh nghiệm trong lĩnh vực bất động sản và tài chính chính thức tham gia ứng cử và được bầu làm Chủ tịch HĐQT Sacombank tại ĐHĐCĐ năm 2017.
Ngay trong Đại hội cổ đông năm đó, ông Minh tuyên bố: "Nếu sau 5 năm không tái cơ cấu thành công, tôi sẽ ra đi". Ngay sau đó, ngân hàng tái cơ cấu lại bộ máy lãnh đạo.
Bà Nguyễn Đức Thạch Diễm – khi đó là Phó Tổng giám đốc phụ trách hoạt động xử lý nợ được bổ nhiệm làm Tổng Giám đốc. Bà Diễm là người gắn bó với Sacombank từ giai đoạn trước sáp nhập và hiểu rõ cấu trúc tài sản cũng như đặc điểm vận hành nội bộ.
Ông Dương Công Minh và bà Thạch Diễm đóng vai trò điều hành toàn bộ tiến trình tái cơ cấu của Sacombank.
Trong suốt 7 năm tiếp theo, ông Dương Công Minh và bà Thạch Diễm đóng vai trò điều hành toàn bộ tiến trình tái cơ cấu của ngân hàng với trọng tâm giai đoạn đầu là phân loại, xử lý khối tài sản có vấn đề.
Tại phiên họp ĐHĐCĐ 2025, bà Nguyễn Đức Thạch Diễm cho biết, đến thời điểm cuối năm 2024, ngân hàng đã xử lý được 13 trên tổng số 14 nội dung của Đề án tái cơ cấu, chỉ còn lại khoản nợ liên quan đến ông Trầm Bê và các cá nhân có liên quan.
Tại thời điểm ngày 31/12/2016, tổng dư nợ gốc của nhóm khách hàng này là 35.400 tỷ đồng, với lãi dự thu khoanh theo đề án là 12.919 tỷ đồng. Lũy kế từ năm 2017 đến cuối năm 2024, Sacombank đã thu hồi được 25.612 tỷ đồng, bao gồm 23.363 tỷ đồng nợ gốc và 2.249 tỷ đồng tiền lãi.
Dư nợ còn lại là 12.037 tỷ đồng, trong đó có 10.538 tỷ đồng đã được bán cho VAMC. Tổng số tiền lãi phải trả theo hợp đồng đến cuối năm 2024 là 57.605 tỷ đồng. Có thể thấy rằng, từ năm 2017 đến nay, giá trị trái phiếu đặc biệt do VAMC phát hành của ngân hàng cũng giảm mạnh từ mức 43.267 tỷ đồng.
Dưới sự điều hành của ông Minh và bà Diễm, Sacombank liên tục ghi nhận những bước tiến đáng chú ý trong quá trình tái cơ cấu. Trong vòng 8 năm trở lại đây, thu nhập lãi thuần của ngân hàng cũng từ mức hơn 5.000 tỷ đồng vượt mức 11.000 tỷ đồng vào năm 2020. Thời gian sau đó, Sacombank luôn ghi nhận mức thu nhập lãi thuần trên 11.000 tỷ đồng và năm 2024 là 24.532 tỷ đồng.
Đến cuối năm 2024, tổng tài sản của Sacombank đạt trên 748.094 tỷ đồng, tăng gấp đôi so với năm 2017, tiền gửi của khách hàng tăng từ gần 320.000 tỷ đồng năm 2017 lên gần 567.000 tỷ đồng năm 2024. Bên cạnh đó, lợi nhuận của ngân hàng cũng leo thang từ mốc 1.182 tỷ đồng năm 2017 lên 10.087 tỷ đồng năm 2024.
Nợ xấu cuối năm 2024 của ngân hàng đã giảm về mức 2,4%, đáp ứng yêu cầu về mức nợ xấu dưới 3% của NHNN, tỉ lệ bao phủ rủi ro tăng rõ rệt. Ngân hàng dần nhận được sự công nhận từ các đơn vị quốc tế, Fitch Ratings và Moody's xếp hạng tín nhiệm Sacombank với triển vọng ổn định.
Năm 2025, Sacombank đề ra kế hoạch kinh doanh với lợi nhuận trước thuế kỳ vọng đạt 14.650 tỷ đồng, tăng 15% so với năm 2024. Tổng tài sản dự kiến tăng 10%, đạt 819.800 tỷ đồng. Dư nợ tín dụng sẽ tăng 14%, lên 614.400 tỷ đồng và sẽ điều chỉnh theo hạn mức phân bổ. Kết thúc quý I/2025, ngân hàng đã đạt 25% chỉ tiêu lợi nhuận đề ra.
Song song đó là quá trình thu hẹp mạng lưới và cơ cấu lại bộ máy. Từ đầu năm đến nay, Sacombank đã tiến hành chấm dứt hoạt động của một loạt phòng giao dịch, các chi phí hoạt động được kiểm soát chặt.
Ngân hàng cũng mạnh tay cắt giảm nhân sự để tập trung cho chuyển đổi số. quý I/2025, tổng số nhân viên của ngân hàng tại thời điểm ngày 31/3 đã giảm 970 người so với cuối năm 2024 xuống còn 17.118 người, tương đương mức giảm 5%. Chủ tịch HĐQT Sacombank Dương Công Minh cho biết, năm 2024 ngân hàng đã giảm gần 500 nhân sự và trong giai đoạn 2025 - 2026 sẽ tiếp tục cắt giảm, đồng thời đẩy mạnh giao dịch số.
Kỳ vọng vào ánh sáng cuối đường hầm
Một điểm then chốt của quá trình tái cơ cấu là xử lý phần vốn góp của nhóm cổ đông cũ. Tại thời điểm tái cơ cấu, khoảng 32% cổ phần Sacombank do VAMC đứng tên, đại diện xử lý cho các khoản nợ xấu và tài sản thế chấp từ nhóm Trầm Bê. Việc thoái vốn này được quy định trong đề án tái cơ cấu, song không thể thực hiện ngay vì vướng định giá và quy trình pháp lý
Phải đến tháng 12/2023, sau khi rà soát đánh giá kỹ tính pháp lý, tính khả thi, ngân hàng đã trình Ngân hàng Nhà nước phương án xử lý chi tiết theo hướng cho phép Ngân hàng Sacombank được chủ động xử lý với hình thức bán đấu giá thông qua tổ chức bán đấu giá đủ điều kiện, nhằm thu hồi tối đa nợ gốc, lãi khoanh và lãi/phí phát sinh.
Tại ĐHĐCĐ thường niên 2025, lãnh đạo ngân hàng cho biết trong năm 2024, Sacombank đã nghiên cứu rất kỹ về cơ sở pháp lý, cập nhật phương án mới để trình NHNN. Ngân hàng đề ra phương án mua lại khoản nợ đã bán cho VAMC và triển khai bán đấu giá khoản nợ thông qua công ty độc lập.
Tính đến thời điểm hiện tại, Sacombank chỉ còn nút thắt cuối cùng là chờ NHNN phê duyệt phương án xử lý lô cổ phiếu STB theo Đề án tái cơ cấu. Năm 2025, lãnh đạo ngân hàng bày tỏ tự tin sẽ hoàn thành kế hoạch kinh doanh đề ra và quyết tâm đẩy mạnh tiến trình làm việc với NHNN để chính thức công bố hoàn tất Đề án tái cơ cấu sau sáp nhập.
Ngoài ra, quy mô vốn điều lệ của ngân hàng đã đứng yên từ năm 2015 đến nay ở mức 18.852 tỷ đồng. Trong năm 2025, Sacombank dự kiến tăng vốn điều lệ thông qua việc phát hành cổ phiếu để chia cổ tức cho cổ đông hiện hữu và phát hành cổ phiếu thưởng cho cán bộ nhân viên có lựa chọn của ngân hàng.
Về tỉ lệ phát hành cổ phiếu và phương án triển khai, tờ trình thông tin sau khi được Ngân hàng Nhà nước chấp thuận, HĐQT sẽ xây dựng phương án chi tiết, bao gồm tỉ lệ phát hành cổ phiếu để chia cổ tức và tỉ lệ phát hành cổ phiếu thưởng cho cán bộ nhân viên.
Phương án chi tiết sẽ được lấy ý kiến cổ đông bằng văn bản trước khi triển khai thực hiện các thủ tục, hồ sơ xin phép các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền theo quy định pháp luật.
Nếu phương án trên được thuận lợi thông qua, cổ đông Sacombank sắp được nhận cổ tức sau 10 năm chờ đợi. Lần gần nhất cổ đông ngân hàng này nhận cổ tức là vào tháng 10/2015.
Ngân hàng thông tin, lợi nhuận hợp nhất giữ lại chưa phân phối của Sacombank lũy kế đã lên tới 25.352 tỷ đồng. Sacombank đã sẵn sàng cả về trách nhiệm và nghĩa vụ, kỳ vọng sẽ được phê duyệt tái cơ cấu thành công trong năm nay, mở đường cho các chiến lược phát triển quy mô và đột phá hơn.
Thư chia tay của bà Nguyễn Đức Thạch Diễm.
Khi hành trình tái cơ cấu của Sacombank dần đi vào hồi kết, bà Nguyễn Đức Thạch Diễm - vị nữ tướng chèo lái con thuyền Sacombank bất ngờ gửi thư chia tay toàn thể cán bộ nhân viên ngày 20/5, thông báo hoàn tất nhiệm kỳ gần 8 năm điều hành ngân hàng.
Trong "tâm thư" chia tay, bà Diễm cho biết, bà đã sống, đã dám làm, đã dấn thân hết mình cho hành trình tái cơ cấu, hồi phục và vươn mình mạnh mẽ của Sacombank.
"Gần 8 năm - không quá dài so với một đời người nhưng đủ để tôi khắc ghi từng ánh mắt tin tưởng, từng cái bắt tay ấm áp, từng câu nói chân tình và cả những trăn trở trong từng đêm không ngủ vì sự phát triển bền vững của ngân hàng.
Tôi hiểu, mọi hành trình đều có điểm dừng. Cuộc gặp gỡ nào cũng có chia ly. Thời gian qua, tôi đã được Hội đồng quản trị tin tưởng, bổ nhiệm và giao quyền để tạo nên một tập thể mạnh mẽ, gắn kết, đầy nhiệt huyết như những chiến binh mạnh mẽ của Sacombank chúng ta", bà Diễm viết.
Bà Diễm sẽ tiếp tục đảm nhiệm vị trí Phó Chủ tịch thường trực Hội đồng quản trị (HĐQT) Sacombank nhiệm kỳ 2022 - 2026. Thay thế cho bà Diễm là ông Nguyễn Thanh Nhung - Quyền Tổng Giám đốc mới của Sacombank kể từ ngày 27/5.
Ông Nguyễn Thanh Nhung làm Quyền Tổng Giám đốc Sacombank.
Ông Nguyễn Thanh Nhung, sinh năm 1968, tốt nghiệp Thạc sĩ Tài chính - Ngân hàng, Cử nhân Luật và đã có hơn 22 năm kinh nghiệm trong ngành ngân hàng.
Trước khi được bổ nhiệm làm Quyền Tổng Giám đốc tại Sacombank, ông từng đảm nhiệm vị trí Tổng Giám đốc tại Ngân hàng TMCP Việt Nam Thương Tín (VietBank) giai đoạn 2014-2016.
Lời chia tay của bà Diễm như một dấu mốc quan trọng, khép lại giai đoạn tái cơ cấu đầy cam go, mở ra một chương mới với nhiều kỳ vọng cho Sacombank trên hành trình phát triển phía trước.
Gần một thập kỷ đã trôi qua kể từ khi Sacombank bước vào giai đoạn tái cơ cấu. Từ một ngân hàng gặp nhiều khó khăn về tài sản và quản trị, đến thời điểm hiện tại, Sacombank đang vận hành ổn định, có dư địa cải thiện hiệu quả kinh doanh và đang trong lộ trình thoái vốn phần cổ phần do VAMC nắm giữ.
Với nền tảng đã được củng cố và chiến lược rõ ràng, Sacombank đang đứng trước cơ hội để thực sự "lột xác", không chỉ để hồi phục, mà còn vươn lên mạnh mẽ hơn trong một hệ thống ngân hàng ngày càng cạnh tranh và đòi hỏi cao về quản trị minh bạch.
