Vừa qua, bộ VH,TT&DL đã tổ chức Hội nghị - Hội thảo góp ý sửa đổi bổ sung một số điều Nghị định 89/2014/NĐ-CP của Chính phủ về xét tặng danh hiệu "Nghệ sĩ nhân dân" (NSND), "Nghệ sĩ ưu tú" (NSƯT).
Toàn cảnh Hội nghị - Hội thảo góp ý sửa đổi bổ sung một số điều Nghị định 89/2014/NĐ-CP của Chính phủ về xét tặng danh hiệu "Nghệ sĩ nhân dân" (NSND), "Nghệ sĩ ưu tú" (NSƯT).
Quy đổi giải thưởng như thế nào là hợp lý?
Nghị định 89/2014/NĐ-CP ra đời là căn cứ pháp lý quan trọng để xét, tôn vinh những cá nhân hoạt động và có nhiều cống hiến trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật. Điều này góp phần động viên, khích lệ các văn nghệ sĩ - những người chiến sĩ trên mặt trận văn hóa hết mình cống hiến, say mê trong sáng tạo, biểu diễn nghệ thuật để thêm nhiều chương trình, tác phẩm, tiết mục nghệ thuật có giá trị phục vụ nhân dân.
Tuy nhiên, một trong những vấn đề được các đại biểu quan tâm và tranh luận sôi nổi đó việc quy đổi giải thưởng đã cắt giảm so với quy định cũ làm ảnh hưởng đến quyền lợi của các nghệ sĩ. Trong đó có thể kể đến những bất cập trong việc quy đổi giải thưởng của chỉ đạo nghệ thuật, biên đạo múa và nhạc công.
Theo NSND Phạm Ngọc Khôi, Phó Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam, với chỉ huy hợp xướng, chỉ huy giao hưởng nhạc vũ kịch trong âm nhạc có một vai trò vô cùng quan trọng. Họ đóng vai trò vừa là đạo diễn, vừa là nghệ sĩ trong mỗi chương trình.
Tuy nhiên theo Nghị định xét tặng danh hiệu hiện nay đang là một thiệt thòi bởi họ không được tham gia một cuộc thi nào dẫn đến việc không thể có huy chương. Chính sự thiệt thòi này dẫn đến việc xét tặng, đặc biệt là danh hiệu NSND là vô cùng khó khăn. Tài năng của họ thực tế hiện nay chỉ được đánh giá thông qua các đồng nghiệp, khán giả và các lãnh đạo nhưng nếu xét về những yêu cầu về danh hiệu hay giải thưởng thì hoàn toàn "bế tắc".
NSND Phạm Ngọc Khôi cũng dẫn chứng trường hợp của NSƯT Trần Vương Thạch, Giám đốc Nhà hát Giao hưởng Vũ kịch TP. Hồ Chí Minh nhiều lần đưa hồ sơ xét tặng danh hiệu NSND đều bị gạt đi bởi nguyên tắc nếu không có đủ huy chương thì không xét. "Tôi đề nghị với những người tham gia vai trò chỉ huy âm nhạc cần có một chế tài riêng. Mức quy đổi từ huy chương Vàng nên để bằng 1, chứ không thể để như mức 2/3 như hiện nay" - NSND Phạm Ngọc Khôi đề nghị.
NSƯT Nguyễn Quang Thập, Giám đốc Nhà hát Chèo Ninh Bình cho rằng, ông ra "sốc" khi vai trò của chỉ đạo nghệ thuật ở lĩnh vực sân khấu bị "xem nhẹ". Theo NSƯT Nguyễn Thập cho rằng, đối với sân khấu truyền thống, chỉ đạo nghệ thuật là người đầu tiên tiếp cận với nghệ thuật và đóng một vai trò vô cùng quan trọng.
"Về mặt bằng chung của các bộ môn, sân khấu trong việc xét tặng danh hiệu đang gặp vấn đề. Dù trong bản quy đổi đã thêm thành phần giải thưởng xuất sắc nhưng lại bỏ đi một số chức danh. Đơn cử như đạo diễn âm thanh, ánh sáng. Trong khi đó hiện nay đạo diễn âm thanh, ánh sáng đã được trường ĐH Sân khấu Điện ảnh đưa vào ngành học chính thức. Vậy có được coi là làm nghệ thuật hay hoạt động nghệ thuật không?" - NSƯT Nguyễn Quang Thập thắc mắc.
NSND Hoàng Dũng - Nguyên Giám đốc Nhà hát Kịch Hà Nội.
NSND Hoàng Dũng cũng bày tỏ sự ủng hộ việc bổ sung quy định thu hồi danh hiệu. Bên cạnh đó, NSND Hoàng Dũng cũng rằng, các quy định hiện là chặt chẽ hơn, nhưng khi chặt chẽ lại nảy sinh một vài lỗ hổng. Đơn cử như lĩnh vực sân khấu, HCV là của cá nhân, HCB cũng là của cá nhân. Ngày trước khi vở diễn được HCV thì đương nhiên đạo diễn được HCV, nhưng bây giờ theo bản thảo bổ sung, sửa đổi thì đạo diễn phải có HCV cá nhân. Thế nhưng, trong quy chế chấm giải thưởng của bộ VH,TT&DL lại không có giải thưởng cho đạo diễn.
"Cùng lắm tại Hội diễn, có khoảng 30 tiết mục sẽ chọn ra một đạo diễn xuất sắc nhất và như thế được tính là một HCV và không được quy đổi nữa, nếu như đạo diễn sẽ rất thiệt. Với một Hội diễn một vở có thể giành tới 3 HCV, nhưng đạo diễn lại không được quy đổi. Chính vì vậy đạo diễn muôn đời không có giải thưởng cá nhân. Trong khi đó mỗi tác phẩm nghệ thuật vai trò đạo diễn rất quan trọng, sự thành công hay thất bại của tác phẩm có một phần quan trọng ở vai trò đạo diễn", nguyên Giám đốc Nhà hát Kịch Hà Nội bộc bạch.
Nghệ sĩ Ưu tú Xuân Bắc cho hay, cần bổ sung quy định về việc thu hồi danh hiệu hoặc có hình thức xử lý phù hợp khác.
Đề nghị bổ sung quy định thu hồi danh hiệu khi có vi phạm
Nói về việc trao danh hiệu, NSƯT Xuân Bắc - Phó Giám đốc phụ trách Nhà hát Kịch Việt Nam cho rằng NSND, NSƯT là danh hiệu cao quý của nhà nước trao tặng do đó chỉ nên dành cho các nghệ sĩ xuất sắc. Không nên tính tới việc quy đổi huy chương với xét tặng danh hiệu cao quý này.
Còn theo NSND Thúy Mùi, Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam bày tỏ, về việc xét tặng danh hiệu NSƯT với yêu cầu hiện nay là 2 HCV hoặc 1 HCV, 2 HCB thì có vẻ tiêu chí hơi bị giảm. Trước đây chúng ta đưa tiêu chí này để giải quyết những trường hợp các cụ cao tuổi nhưng nay số lượng này không còn nhiều. Hiện nay đối tượng xét NSƯT chủ yếu cho lớp trẻ, do đó tiêu chí này nên siết chặt lại.
Trước những ý kiến góp ý của các đại biểu, phát biểu kết luận Hội nghị - Hội thảo, Thứ trưởng bộ VH,TT&DL, Trưởng Ban soạn thảo Nghị định sửa đổi Lê Khánh Hải những vấn đề còn băn khoăn của các đại biểu tại Hội nghị sẽ được Ban soạn thảo lắng nghe và tiếp tục nghiên cứu, sửa đổi bổ sung trên cơ sở đảm bảo sự tôn vinh chính xác, không bỏ sót những tài năng, cống hiến của các nghệ sĩ với nền văn hóa nghệ thuật nước nhà.
Thứ trưởng cũng cho biết, Ban soạn thảo, Tổ thư ký sẽ làm việc với các Hội đồng chuyên ngành các lĩnh vực để xem xét những nội dung cần sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với thực tiễn, đảm bảo tôn vinh đúng thành phần, đúng đối tượng.
