NSƯT Xuân Bắc sinh năm 1976 tại Phú Thọ, anh từng ước mơ trở thành một diễn viên sau khi đoạt giải cao tại cuộc thi học sinh thanh lịch tại TP. Việt Trì. Năm 1994, anh thi đỗ vào Khoa Sân khấu của Trường đại học Sân khấu và Điện ảnh Hà Nội. Sau khi tốt nghiệp, Xuân Bắc góp mặt trong một số bộ phim như 12A và 4H, Ngã ba đồng lộc, Chuyện nhà Mộc. Chỉ đến khi đảm nhận vai Núi trong Sóng ở đáy sông, tên tuổi Xuân Bắc mới được nhiều người biết đến.
Núi cũng là nhân vật được coi ấn tượng nhất trong sự nghiệp diễn xuất của nam diễn viên. Đến nỗi mà đi đến đâu, người ta cũng gọi Xuân Bắc là "anh Núi". Mãi sau này Xuân Bắc mới biết chính cố nghệ sĩ Phương Thanh đã âm thầm giúp đỡ, tác động tới đoàn phim để mình được chọn vào vai Núi chỉ vì anh và bà cùng quê Phú Thọ.
Năm 2000, Xuân Bắc tham gia chương trình Gặp nhau cuối tuần - Táo quân và trở thành cây hài nổi tiếng nhờ lối diễn duyên dáng, hóm hỉnh. Cũng từ đây, người ta nhìn thấy anh trong vai trò một nghệ sĩ hài nhiều hơn là diễn viên chính kịch. Anh cùng NSƯT Công Lý đã đem đến những tình huống hài hước, dở khóc dở cười cho các Táo lên chầu và trở thành "món ăn" tinh thần không thể thiếu cho khán giả vào tối 30 Tết. Cho dù chương trình Táo quân đã dừng lại nhưng nhân vật Nam Tào mà anh thủ vai luôn được khán giả nhớ đến.
Đầu năm 2016, Xuân Bắc được phong danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú. Anh cũng được trao danh hiệu Thanh niên ưu tú thủ đô, anh hiện là Phó giám đốc nhà hát Kịch Việt Nam.
Tại sự kiện giải trí mới đây, NSƯT Xuân Bắc chia sẻ, cho dù có bận rộn nhiều công việc nhưng khi về nhà với vợ con, anh thấy thoái mái nhất. "Quý giá nhất là lúc "cởi bỏ" hết mọi vai diễn, tôi về nhà chơi với con, làm bạn của con, cùng chơi với bọn trẻ, tôi thấy mình mới là chính mình" - Xuân Bắc tâm sự.
Xuân Bắc chia sẻ thêm, là một người cha có con nhỏ nên anh khao khát tìm cho các con có chỗ vui chơi rộng rãi, chan hoà với thiên nhiên. "Tôi luôn hướng các con đến việc vui chơi ngoài trời, tránh xa các thiết bị điện tử" - Xuân Bắc tâm sự.
