Bài 2: Chính sách đẩy lùi tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống
Những năm qua, các cấp, ngành, địa phương tại Nghệ An đã thực hiện nhiều chính sách, giải pháp, nhằm giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
Báo cáo của Sở Dân tộc và Tôn giáo Nghệ An, nhờ cả hệ thống chính trị vào cuộc, cùng triển khai các giải pháp và bằng hành động, việc làm cụ thể, tình trạng tảo hôn trên địa bàn giảm theo từng năm.
Với các mô hình trong trường học, tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống tại xã Lượng Minh đã giảm hẳn.
Cụ thể, năm 2021 có 309 trường hợp; năm 2022 có 295 trường hợp; năm 2023 có 230 trường hợp; năm 2024 có 108 trường hợp và đến thời điểm này của năm 2025 đã ghi nhận 95 trường hợp.
Đơn cử như xã miền núi Lượng Minh là địa phương vùng sâu, vùng xa, đặc biệt khó khăn, nằm bên dòng Nậm Nơn. Toàn xã có 10 bản, 1.169 hộ, 5.310 khẩu, trong đó, chủ yếu là đồng bào Thái, Khơ Mú, Ơ Đu.
Những năm trước, tình trạng tảo hôn vô cùng đáng báo động. Bà Nguyễn Thị Hải Yến, Phó Chủ tịch UBND xã Lượng Minh cho biết, do giao thông đi lại cách trở, đời sống của nhân dân còn gặp nhiều khó khăn, trình độ dân trí thấp nên vấn nạn tảo hôn vẫn luôn diễn biến phức tạp.
Trong vài năm gần đây xuất hiện yếu tố tác động mới: Xu hướng yêu sớm do ảnh hưởng của mạng xã hội, sự quản lý lỏng lẻo của gia đình. Có nhiều em bố hoặc mẹ hoặc cả bố mẹ đều đi làm ăn ở các tỉnh xa để con ở nhà với ông, bà, người thân.
Vì vậy, Chính quyền địa phương chú trọng phổ biến, giáo dục pháp luật về hôn nhân và gia đình đến từng thôn, từng hộ; đồng thời phát huy vai trò của già làng, trưởng bản, người có uy tín và ứng dụng mạnh mẽ các kênh truyền thông số để tuyên truyền, nhắc nhở thường xuyên. Nhờ đó, từ đầu năm đến nay, trường hợp tảo hôn hoặc hôn nhân cận huyết thống đã giảm mạnh.
"Địa phương cũng đang nỗ lực nâng cao đời sống kinh tế cho người dân. Nghèo đói thường đi kèm với lạc hậu, vì vậy, khi điều kiện kinh tế được nâng lên thì dân trí tự nhiên được nâng cao, những tập tục và quan niệm lạc hậu sẽ từng bước giảm theo quy luật của sự phát triển", lãnh đạo xã Lượng Minh cho hay.
Về việc này, ông Nguyễn Mạnh Hùng, Trưởng phòng Chính sách, Sở Dân tộc và Tôn giáo cho biết, những năm qua, các cấp, ngành, địa phương đã thực hiện nhiều giải pháp nhằm giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
Các cấp chính quyền đến vận động nữ sinh bỏ học dự định ở nhà lấy chồng.
Đặc biệt, những đầu tư, hỗ trợ của Chương trình MTQG theo Dự án 8 về thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em mang ý nghĩa rất quan trọng. Các hoạt động mà dự án đến từng nhóm đối tượng đã làm cho các nhóm đối tượng thay đổi cả về tư duy lẫn hành động, đặc biệt là những đối tượng yếu thế họ vươn lên mạnh mẽ để khẳng định vị thể của mình như phụ nữ và trẻ em.
Dự án có ý nghĩa lớn trong bảo vệ trẻ em, nhất là trẻ em gái. Trẻ em vùng miền núi đối mặt với nguy cơ tảo hôn, bỏ học, lao động sớm, suy dinh dưỡng, bị xâm hại hoặc chịu tác động từ hủ tục.
Dự án 8 tạo điều kiện để trẻ em được sống trong môi trường an toàn, lành mạnh, được học tập đầy đủ hơn thông qua các hoạt động truyền thông, can thiệp hỗ trợ, đào tạo cha mẹ kỹ năng nuôi dạy con, ngăn ngừa bạo lực và xâm hại. Một thế hệ trẻ em được bảo vệ tốt hôm nay sẽ trở thành lực lượng lao động khỏe mạnh và có tri thức cho tương lai.
Điểm nhấn là đã tổ chức được 14 mô hình điểm tại các xã, trường học. Học sinh, thanh thiếu niên vùng đồng bào dân tộc thiểu số được trang bị kiến thức về sức khỏe sinh sản, kỹ năng sống, quyền trẻ em và trách nhiệm pháp lý liên quan đến hôn nhân, gia đình. Từ đó, các em dần hình thành ý thức tự bảo vệ mình, hiểu rõ hậu quả của việc kết hôn sớm.
Theo ông Hùng, để hạn chế đến mức thấp nhất tình trạng tảo hôn thì cần phải có những giải pháp quyết liệt, hạn chế tình trạng nể nang trong xử lý vi phạm. Những trường hợp tảo hôn sinh con, vi phạm pháp luật cần được giải quyết minh bạch.
Bên cạnh đó, việc đầu tư phát triển kinh tế; mở rộng các mô hình điểm; ký cam kết không tảo hôn; nâng cao dân trí, tạo cơ hội học tập cho con em vùng cao cũng là giải pháp gốc rễ của tình trạng tảo hôn.
"Có thể khẳng định, bằng sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở, cùng với sự chuyển biến tích cực trong nhận thức của người dân, cuộc chiến đẩy lùi tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số Nghệ An đang đi đúng hướng", ông Hùng nói.
Mỗi trường hợp được ngăn chặn kịp thời không chỉ là thêm một em nhỏ được tiếp tục đến trường, mà còn là thêm một gia đình có cơ hội xây dựng tương lai bền vững, góp phần nâng cao chất lượng dân số và phát triển bền vững vùng cao trong giai đoạn mới.
Bài 3: Nghệ An đẩy mạnh thực hiện giảm nghèo bền vững gắn với bình đẳng giới
Nguyễn Oanh – Anh Ngọc
