Máy bay YC-14 của Boeing là một thử nghiệm táo bạo mà ngay cả khi bị hủy bỏ nó vẫn góp phần thúc đẩy khoa học hàng không. Máy bay YC-14 của Boeing ra đời từ một sáng kiến của Không quân Hoa Kỳ (USAF) được khởi động vào giữa thập niên 1970. Mục tiêu của Không quân là hiện đại hóa năng lực vận tải chiến thuật, hướng tới việc thay thế chiếc Lockheed C-130 Hercules lừng danh bằng một máy bay phản lực có khả năng cất và hạ cánh trên đường băng ngắn (STOL). Từ đó, khái niệm "Máy bay vận tải STOL hạng trung tiên tiến" ra đời. YC-14 của Boeing chính là một mẫu thử nghiệm được phát triển để đáp ứng thách thức này.
Máy bay YC-14 của Boeing. (Ảnh: National Interest)
YC-14 không chỉ là máy bay vận tải thông thường
YC-14 là một máy bay vận tải chiến thuật sử dụng hai động cơ phản lực, nổi bật với thiết kế khác thường: cánh gắn cao, đuôi chữ T và hai động cơ phản lực General Electric CF6-50D đặt phía trên cánh. Vị trí lắp động cơ độc đáo này là yếu tố then chốt giúp máy bay đạt khả năng STOL. Bằng cách hướng luồng khí thải của động cơ thổi qua bề mặt trên của cánh và các lá cánh tà lớn phía sau, YC-14 tận dụng hiệu ứng Coandă, hiện tượng luồng khí bám theo bề mặt cánh rồi bị uốn xuống dưới, nhờ đó làm tăng lực nâng đáng kể.
Nhờ thiết kế này, YC-14 sở hữu những đặc tính đáng kinh ngạc: tốc độ hạ cánh tối thiểu chỉ 109,44 km/giờ và quãng đường cất cánh ngắn đến 243,84 m.
Một điểm đột phá khác của YC-14 là việc áp dụng cánh siêu phẳng do Richard Whitcomb của NASA phát triển. Kiểu cánh này giúp giảm lực cản ở tốc độ cận âm đến 30% so với cánh thông thường, cho phép bay hiệu quả ở tốc độ cao mà vẫn duy trì khả năng điều khiển tốt ở tốc độ thấp - yếu tố then chốt cho hoạt động STOL. YC-14 là máy bay phi thử nghiệm đầu tiên áp dụng công nghệ này, mở đường cho các thiết kế trong tương lai.
Máy bay còn được trang bị nhiều hệ thống tiên tiến vượt thời đại, bao gồm hệ thống điều khiển bay bằng tín hiệu quang học sử dụng cáp quang thay vì hệ thống thủy lực hoặc điện thông thường, giúp giảm trọng lượng và tăng độ tin cậy. Ngoài ra, YC-14 còn có màn hình hiển thị thông tin bay kỹ thuật số - tiền thân của "buồng lái điện tử" phổ biến trên các máy bay hiện đại.
Khoang chở hàng của YC-14 có thể chứa 25 tấn hàng hóa hoặc 150 lính nhảy dù trong các nhiệm vụ thông thường, hoặc 12,2 tấn trong chế độ STOL.
YC-14 bị hủy bỏ
Năm 1976, YC-14 bắt đầu bay thử nghiệm tại căn cứ Edwards ở California. Khả năng STOL của YC-14 được đánh giá là xuất sắc. Tuy vậy, YC-14 cũng gặp một số vấn đề. Các chuyến bay thử phát hiện lực cản khí động cao hơn 11% so với tính toán, buộc Boeing phải bổ sung các bộ tạo xoáy trên cánh và cải tiến đế càng hạ cánh. Những điều chỉnh này đã giải quyết vấn đề, và YC-14 hoàn tất các chuyến bay thử năm 1977 với đánh giá cao từ đội bay thử nghiệm. Boeing thậm chí còn trình diễn YC-14 ở châu Âu, gây ấn tượng mạnh với các đối tác NATO.
Tuy nhiên, vào tháng 3/1976, Tham mưu trưởng Không quân, tướng David G. Jones, đã tái định hướng ưu tiên chiến lược của lực lượng. YC-14 vốn được thiết kế phục vụ chiến thuật, nhưng khi đó Không quân lại chuyển hướng tập trung vào nhu cầu chiến lược. Điều này khiến YC-14 không còn phù hợp với nhiệm vụ thay đổi của lực lượng.
Đến tháng 12/1979, chiếc máy bay kỳ dị nhưng thú vị này chính thức bị hủy bỏ. Không quân chuyển sang chương trình C-X, ưu tiên phát triển một máy bay lớn hơn, vừa có khả năng chiến thuật vừa có khả năng chiến lược. Kết quả là sự ra đời của Boeing C-17 Globemaster III. Dù YC-14 không trực tiếp dẫn tới C-17 nhưng các công nghệ của nó đã ảnh hưởng đến quá trình phát triển C-17 và các thiết kế máy bay khác.
Thế Hải (Theo National Interest)
