Kết quả biểu quyết tại phiên họp bế mạc Kỳ họp bất thường của Quốc hội chiều 11/1 cho thấy, có 469/474 đại biểu Quốc hội tán thành (chiếm tỉ lệ 93,99% tổng số đại biểu Quốc hội) thông qua Nghị quyết về chủ trương đầu tư Dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021 – 2025.
Theo đó, Quốc hội đồng ý với tờ trình của Chính phủ về việc đầu tư thêm 729 km giai đoạn 2021-2025, trên các đoạn Bãi Vọt (Hà Tĩnh) - Cam Lộ (Quảng Trị), Quảng Ngãi - Nha Trang và Cần Thơ - Cà Mau, chia thành 12 dự án có thể vận hành khai thác độc lập. Tổng mức đầu tư của dự án là 146.990 tỷ đồng và được triển khai theo hình thức đầu tư công, sau khi hoàn thành sẽ nhượng quyền thu phí để thu hồi vốn Nhà nước.
Trong đó giai đoạn 2021 - 2025 bố trí 119.666 tỷ đồng cân đối điều hòa từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước trong Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 và nguồn vốn ngân sách Nhà nước để phát triển kết cấu hạ tầng theo Nghị quyết về chính sách tài khóa, tiền tệ để hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội. Giai đoạn 2026 - 2030 bố trí 27.324 tỷ đồng.
Sơ bộ nhu cầu sử dụng đất của Dự án khoảng 5.481 ha, trong đó đất trồng lúa nước từ hai vụ trở lên khoảng 1.532 ha, đất rừng phòng hộ khoảng 110 ha, đất rừng sản xuất khoảng 1.436 ha.
Giải phóng mặt bằng các dự án thành phần theo quy mô 6 làn xe, riêng đối với các dự án thành phần Cần Thơ - Hậu Giang và Hậu Giang - Cà Mau giải phóng mặt bằng theo quy mô 4 làn xe. Nghị quyết nêu rõ việc chuẩn bị đầu tư, thực hiện dự án từ năm 2021, cơ bản hoàn thành năm 2025 và đưa vào khai thác, vận hành từ năm 2026.
469/474 đại biểu tán thành thông qua Nghị quyết về chủ trương đầu tư Dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021 – 2025.
Trình bày báo cáo giải trình, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, một số ý kiến cho rằng theo sơ bộ tổng mức đầu tư của Dự án thì bình quân 175,4 tỷ đồng/km chưa bao gồm chi phí giải phóng mặt bằng (GPMB).
Tuy nhiên theo Báo cáo của Kiểm toán Nhà nước thì tổng mức đầu tư của một số dự án tương tự bình quân là 152,9 tỷ đồng/km, theo đó sơ bộ tổng mức đầu tư của Dự án giảm khoảng 16.330 tỷ đồng so với số liệu đề xuất của Chính phủ, đề nghị giải trình làm rõ.
Theo đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhấn mạnh, theo quy định pháp luật, tại bước Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi chỉ xác định sơ bộ tổng mức đầu tư để ước tính chi phí đầu tư xây dựng dự án.
Việc tính toán chính xác tổng mức đầu tư, dự toán xây dựng công trình sẽ được tiếp tục thực hiện trong các bước tiếp theo (bước dự án đầu tư, thiết kế kỹ thuật), trên cơ sở điều kiện địa hình, địa chất, thủy văn, khối lượng xây dựng, đơn giá, định mức tại thời điểm thực hiện.
Thực tế, Dự án xây dựng đường bộ cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2017 - 2020 tại bước nghiên cứu tiền khả thi sơ bộ tổng mức đầu tư là 118.716 tỷ đồng, đến bước nghiên cứu khả thi tổng mức đầu tư là 102.513 tỷ đồng. Theo báo cáo của Chính phủ, sơ bộ tổng mức đầu tư của Dự án đã được xác định cơ bản phù hợp theo quy định pháp luật.
Tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ trong bước nghiên cứu khả thi chỉ đạo các cơ quan liên quan khảo sát chi tiết về địa hình, địa chất... xây dựng chi tiết, chuẩn xác về các giải pháp thiết kế, biện pháp thi công, tính toán khối lượng, đơn giá chi tiết để lập dự toán xây dựng công trình, làm cơ sở để xây dựng giá gói thầu lựa chọn nhà thầu thi công.
Đồng thời, để quản lý chặt chẽ về nguồn vốn, bảo đảm sử dụng tiết kiệm và hiệu quả nguồn vốn đầu tư, đề nghị các các cơ quan Thanh tra, Kiểm toán tăng cường công tác thanh tra, kiểm toán để tránh gây thất thoát, lãng phí vốn đầu tư.
Một số ý kiến cho rằng Dự án được đề nghị bổ sung khoảng 72.000 tỷ đồng từ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, tuy nhiên việc giải ngân của Dự án chủ yếu là trong các năm 2024 - 2025 là chưa phù hợp với mục tiêu của Chương trình, do đó bổ sung làm rõ để bảo đảm hiệu quả sử dụng vốn đầu tư.
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh.
Theo ông Vũ Hồng Thanh, để giải quyết vấn đề này, đề nghị Chính phủ xây dựng giải pháp điều hòa linh hoạt giữa các nguồn vốn theo hướng sẽ lựa chọn một số dự án đầu tư công trong danh mục đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 đã hoàn thiện thủ tục có khả năng giải ngân ngay và công tác GPMB cho Dự án (19.097 tỷ đồng) để bố trí giải ngân trước trong các năm 2022 và 2023 bằng nguồn vốn thuộc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội.
Đối với nguồn vốn đầu tư công trung hạn 2021 - 2025 đã bố trí cho các dự án nêu trên sẽ được bố trí chuyển sang giải ngân cho các dự án cao tốc quan trọng quốc gia trong các năm 2024 và 2025.
Trước đề xuất cần có cơ chế đặc thù trong việc tách công tác GPMB ra khỏi Dự án để đẩy nhanh tiến độ thực hiện Dự án, theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội thực tế, công tác GPMB của Dự án xây dựng đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 đã được tách thành các dự án độc lập sau khi đã xác định được phạm vi GPMB và giao cho các địa phương triển khai thực hiện, tuy nhiên do công tác tổ chức thực hiện còn nhiều hạn chế dẫn đến việc GPMB của dự án còn chậm trễ.
Đối với các dự án đường bộ giao thông (dạng tuyến) do phạm vi dự án trải dài và đi qua nhiều địa phương với địa hình phức tạp, phạm vi GPMB thường chỉ được xác định sau khi quyết định đầu tư Dự án.
Do đó, trường hợp cho phép tách GPMB ra khỏi Dự án tại bước quyết định chủ trương đầu tư cũng sẽ không thể đẩy nhanh tiến độ Dự án do chưa thể xác định được phạm vi GPMB để bàn giao cho địa phương.
