Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ảnh: Reuters
Tổng thống Nga Vladimir Putin đã gặp người đồng cấp Mỹ Donald Trump tại Alaska ngày 15/8 trong khuôn khổ hội nghị thượng đỉnh Nga - Mỹ đầu tiên sau hơn 4 năm. Cuộc họp kín kéo dài ba giờ, trong đó gần như toàn bộ thời gian hai nhà lãnh đạo bàn về khả năng đạt một thỏa thuận liên quan đến Ukraine, các nguồn tin của Reuters (Anh) cho hay.
Sau hội nghị, ông Putin phát biểu rằng cuộc gặp có thể mở ra “con đường hòa bình cho Ukraine”, nhưng cả ông và ông Trump đều không tiết lộ chi tiết.
Reuters ngày 21/8 dẫn 3 nguồn thạo tin về quan điểm của Điện Kremlin cung cấp thông tin chi tiết nhất đến nay về đề xuất từ phía Nga tại hội nghị ở Alaska.
Cụ thể, so với yêu cầu đưa ra hồi tháng 6/2024 – khi Moscow muốn Ukraine rút khỏi toàn bộ 4 tỉnh Donetsk, Luhansk (thuộc vùng Donbass), Kherson và Zaporizhzhia – thì lần này ông Putin chỉ giữ yêu cầu Ukraine rút khỏi các khu vực ở Donbass mà Kiev còn kiểm soát. Đổi lại, Nga sẽ dừng tiến quân ở các tỉnh Zaporizhzhia và Kherson, theo các nguồn tin của Reuters.
Ngoài ra, Moscow cũng sẵn sàng trao trả những khu vực nhỏ thuộc các tỉnh Kharkiv, Sumy và Dnipropetrovsk hiện do lực lượng Nga kiểm soát.
Ông Putin đồng thời yêu cầu Ukraine từ bỏ kế hoạch gia nhập NATO, có cam kết pháp lý về việc liên minh quân sự này không mở rộng về phía đông, hạn chế quy mô, năng lực quân đội Ukraine và không triển khai lực lượng phương Tây tại Ukraine dưới bất kỳ hình thức nào.
Tuy vậy, Reuters nhận định, lập trường của hai bên vẫn còn rất xa nhau. Bộ Ngoại giao Ukraine chưa đưa ra bình luận, nhưng Tổng thống Volodymyr Zelensky nhiều lần khẳng định sẽ không từ bỏ lãnh thổ được quốc tế công nhận. Ông nói Donbass là “pháo đài” ngăn chặn các đòn tấn công sâu hơn vào Ukraine. Kiev cũng coi việc gia nhập NATO là mục tiêu chiến lược được ghi trong hiến pháp.
Một số chuyên gia nhận định yêu cầu Ukraine rút khỏi Donbass là điều khó chấp nhận về cả chính trị lẫn quân sự.
Ba nguồn tin thân cận của Điện Kremlin cho biết hội nghị thượng đỉnh tại Alaska là cơ hội lớn nhất cho hòa bình kể từ khi xung đột nổ ra, vì lần đầu tiên có thảo luận cụ thể về điều kiện của Nga. “Ông Putin sẵn sàng cho hòa bình – cho thỏa hiệp. Đó là thông điệp ông ấy gửi tới ông Trump”, một nguồn tin nói.
Tuy nhiên, chưa rõ Ukraine có chấp nhận rút khỏi phần Donbass mà Kiev đang kiểm soát hay không; cũng chưa rõ Mỹ có công nhận vùng lãnh thổ Nga đang kiểm soát hay không.
Ông Trump nhiều lần tuyên bố muốn chấm dứt “tắm máu” và muốn được ghi nhớ như một “tổng thống kiến tạo hòa bình”. Ông cho biết đã bắt đầu thu xếp cuộc gặp giữa lãnh đạo Nga và Ukraine, sau đó có thể là hội nghị 3 bên với sự tham gia của Mỹ.
Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov gần đây cho biết ông Putin sẵn sàng gặp ông Zelensky, nhưng trước hết các điều kiện cần được làm rõ. Moscow cũng đặt câu hỏi về tính hợp pháp trong quyền hạn ký kết hòa bình của ông Zelensky, do nhiệm kỳ tổng thống Ukraine đã hết hạn nhưng chưa tổ chức bầu cử mới. Kiev khẳng định ông Zelensky vẫn là tổng thống hợp pháp.
Theo Reuters, một số lãnh đạo châu Âu như Anh, Pháp, Đức vẫn tỏ ra hoài nghi về khả năng ông Putin thực sự muốn kết thúc xung đột.
Theo các nguồn tin, nếu có thỏa thuận, có thể sẽ gồm ba bên Nga - Ukraine - Mỹ và được Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc công nhận. Một phương án khác là quay lại khuôn khổ Istanbul năm 2022, khi hai bên từng bàn về việc Ukraine giữ trung lập để đổi lấy đảm bảo an ninh từ 5 nước thành viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc.
“Chỉ có hai lựa chọn: xung đột hoặc hòa bình. Nếu không có hòa bình, sẽ còn nhiều xung đột hơn”, một nguồn tin nhấn mạnh.
Nguyễn Thái - Reuters
