Rex Tillerson sẽ là Ngoại trưởng Mỹ rất 'cứng' ở Biển Đông?

Chính sách về Biển Đông của Tổng thống đắc cử Donald Trump cho đến hiện tại vẫn chưa có những tuyên bố rõ ràng. Tuy nhiên trước đó đội ngũ cố vấn của ông từng cho biết có thể sẽ kế thừa chính sách xoay trục châu Á của chính quyền Obama hiện tại và làm mạnh tay hơn để kiềm chế Trung Quốc.      

 Cùng với đó, trong một phát ngôn vài ngày trước trên trang mạng xã hội của mình, ông Trump cũng đã chỉ trích thẳng thừng hành động phô trương quân sự của Trung Quốc trên Biển Đông. Điều này khiến giới phân tích cho rằng, không loại trừ việc chính quyền mới của nước Mỹ sẽ để tâm hơn đến các tranh chấp lãnh thổ ở nơi đây.

Mới đây Tổng thống đắc cử Donald Trump đã chính thức đề đạt giám đốc điều hành tập đoàn dầu khi Exxon Mobil Rex Tillerson cho vai trò Ngoại trưởng trong nội các mới.

Giới chính khách bảo thủ Mỹ nhắc nhiều đến quan hệ thân tình giữa ông Tillerson và Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng như lo ngại sự bổ nhiệm này dẫn đến việc Washington dưới thời Donald Trump sẽ xích lại gần hơn với Moscow. 

Tuy nhiên tờ Wall Street Journal đặc lại biệt liên hệ gương mặt Ngoại trưởng mới của nước Mỹ với các vấn đề tranh chấp ở Biển Đông, bởi ông có lẽ không lạ gì với tình hình ở khu vực này khi tập đoàn Exxon Mobil của ông từng có nhiều hoạt động tại đây.

Cây bút Brian Spegele trên tờ Wall Street Journal cho rằng một trong những thách thức hàng đầu dành cho ông Rex Tillerson trong vai trò Ngoại trưởng sẽ là điều hướng mối quan hệ nhạy cảm của Mỹ với Bắc Kinh, ít nhất là ở Biển Đông nơi ông có một sự hiểu biết khá rõ nét.

Dưới sự lãnh đạo của ông Tillerson năm 2009, tập đoàn Exxon Mobil đã đã ký một thỏa thuận với Việt Nam trong việc khai thác các mỏ khí tự nhiên. Tiếp đó Exxon Mobil và PetroVietnam đã khoan thành công hai mỏ dầu năm 2011 và 2012 trên các vùng biển thuộc chủ quyền khai thác của Việt Nam. Tuy nhiên phía Trung Quốc lại tỏ ra giận dữ một cách vô cớ và phản đối hành động này khi nói rằng nó vi phạm yêu sách chủ quyền "đường chín đoạn" mà Bắc Kinh tự vẽ ra ở Biển Đông.

Với việc bỏ ngoài tai những phát ngôn hậm hực của Trung Quốc, tập đoàn Exxon dưới thời ông Tillerson nổi lên như một đối tác quan trọng đối với Việt Nam. Hồi năm 2014, hai bên tiếp tục thúc đẩy hợp tác bằng dự án khai thác mỏ khí Cá Voi Xanh. Tập đoàn Exxon cho biết trong thời gian tới sẽ hoàn tất đàm phán với Việt Nam trong kế hoạch khai thác các nguồn mỏ khí tự nhiên khác ở những khu vực không vướng mắc tranh chấp chủ quyền.

Cũng trong năm 2014, Trung Quốc từng đưa giàn khoan Hải Dương 981 vi phạm vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam và rêu rao việc tìm thấy mỏ khí ở gần nơi tập đoàn Exxon từng phát hiện ở các lô 118 và 119.

Ông Tillerson đã bay tới Bắc Kinh và gặp gỡ chủ tịch của Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Trung Quốc, chủ của giàn khoan đang gây căng thẳng để làm rõ vấn đề này. Trong thông cáo của Bộ Ngoại giao Trung Quốc sau đó đã không đưa ra bất cứ bình luận gì về vai trò của Exxon ở Biển Đông.

Trên thực tế ông Tillerson là nhân vật ít được biết tới đối với giới lãnh đạo Bắc Kinh. Ngay cả khi được đề bạt, Trung Quốc cũng phản ứng một cách bình thường khi nói rằng Bắc Kinh sẵn sàng làm việc với bất cứ ai mà ông Trump lựa chọn cho vị trí Ngoại trưởng với mong muốn thúc đẩy quan hệ song phương tốt hơn.

Exxon cũng đã đã từ chối bình luận về việc liệu ông Tillerson sẽ cứng rắn với các vấn đề tranh chấp chủ quyền với Trung Quốc trên Biển Đông hay không. Tập đoàn này trước đây từng cho biết họ muốn vấn đề chủ quyền tốt nhất là giao cho chính phủ giải quyết.

Cây bút Brian Spegele cho rằng nếu được xác nhận là Ngoại trưởng mới trong chính quyền của Tổng thống đắc cử Donald Trump, có thể ông Tillerson sẽ vẫn giữ một sự dung hòa nhất định, tùy thuộc vào chiến lược mà đội ngũ cố ván của ông Trump đề ra.

Trong khi đó Victor Gao, một cựu quan chức Bộ Ngoại giao Trung Quốc đồng thời là giám đốc điều hành tại công ty dầu khí quốc doanh CNOOC Ltd lại thể hiện sự dè dặt hơn khi mong muốn ông Tillerson sẽ không làm căng thăng thêm tình hình mà sẽ "bắt đầu mọi thứ từ một trang mới" trong các vấn đề tranh cãi ở Biển Đông.

“Ông Tillerson biết rõ đây là khu vực rất nhạy cảm”, Gao nói.

Quốc Vinh