Việc biên soạn sách giáo khoa điện tử (SGK) tạo nên một nguồn học liệu số phong phú, hiện đại, được thiết kế phù hợp với điều kiện dạy - học tại Việt Nam và tiệm cận xu hướng giáo dục tiên tiến trên thế giới.
Không chỉ hỗ trợ đổi mới phương pháp giảng dạy, SGK điện tử còn giúp người học tiếp cận tri thức theo cách trực quan, sinh động và cá nhân hóa hơn, từ đó tối ưu hóa hiệu quả học tập.
Bên cạnh lợi ích trực tiếp dành cho giáo viên và học sinh, quá trình phát triển SGK điện tử còn đóng vai trò quan trọng trong việc hiện thực hóa mục tiêu chuyển đổi số quốc gia. Đây là bước đi thiết thực thúc đẩy hạ tầng số, nâng cao năng lực số của toàn xã hội và góp phần hình thành một thế hệ công dân số chủ động, sáng tạo và hội nhập.
Sách giáo khoa điện tử dành cho nhiều đối tượng
Việc triển khai SGK điện tử đang được đẩy mạnh, với dự thảo thông tư từ Bộ GD&ĐT quy định tiêu chuẩn, quy trình biên soạn và thẩm định, dự kiến áp dụng rộng rãi từ năm học 2025-2026 trở đi.
Theo PGS.TS Đỗ Văn Dũng - nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Tp.HCM, đây là bước tiến phù hợp với xu hướng chuyển đổi số giáo dục, nhằm tạo nguồn học liệu số phong phú và tích hợp công nghệ như AI để cá nhân hóa học tập.
PGS.TS Đỗ Văn Dũng - nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Tp.HCM.
Ông Dũng nhận định, SGK điện tử sẽ mang lại nhiều lợi ích vượt trội so với sách in truyền thống.
Thứ nhất, SGK điện tử giúp tiết kiệm chi phí và thân thiện môi trường bởi giúp giảm chi phí in ấn, cho phép tái sử dụng qua nhiều năm mà không cần thay mới hàng năm, giúp phụ huynh tiết kiệm. Đồng thời, giảm lãng phí giấy và giảm gánh nặng mang cặp sách nặng cho học sinh.
Thứ hai, dễ cập nhật và đa phương tiện, nội dung có thể cập nhật nhanh chóng (ví dụ: sau sáp nhập tỉnh hoặc thay đổi chương trình), tích hợp video, hình ảnh, bài tập tương tác, âm thanh và thực tế ảo, tăng hứng thú học tập và hỗ trợ giáo viên theo dõi tiến độ học sinh qua hệ thống quản lý.
Thứ ba, tiếp cận linh hoạt và công bằng, học sinh có thể truy cập mọi lúc, mọi nơi qua thiết bị như máy tính, điện thoại hoặc máy đọc sách với hỗ trợ tải về khi không có internet ổn định. Điều này thúc đẩy giáo dục cá nhân hóa, phù hợp với đổi mới phương pháp dạy học theo chương trình 2018, và đảm bảo tính chính thống, bảo mật dữ liệu theo quy chuẩn kỹ thuật.
Cuối cùng theo ông Dũng, SGK điện tử hỗ trợ dài hạn, giúp giáo viên nâng cao kỹ năng số, giảm tải công việc và tạo đột phá trong giáo dục toàn diện, đặc biệt khi tích hợp AI để cung cấp dữ liệu chính xác và tự định hướng học tập.
Đồng tình với việc kết hợp giữa sách giáo khoa in và sách giáo khoa điện tử, TS. Nguyễn Tùng Lâm - Chủ tịch Hội đồng giáo dục Trường THPT Đinh Tiên Hoàng (Hà Nội) cho rằng điều này giúp cung cấp thêm nhiều thông tin, công cụ và phương thức tham khảo cho cả giáo viên và học sinh.
Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm - Chủ tịch Hội đồng giáo dục Trường THPT Đinh Tiên Hoàng (Hà Nội).
"Nếu như SGK in chỉ phục vụ được một nhóm đối tượng nhất định, thì SGK điện tử lại có thể tiếp cận và đáp ứng nhu cầu của nhiều đối tượng học tập khác nhau. Đồng thời, các công nghệ mới được tích hợp trực tiếp vào SGK điện tử, như mô phỏng, thực tế ảo và nhiều tính năng tương tác khác, giúp học sinh học tập hiệu quả hơn", thầy Lâm nhận định.
Theo Tiến sĩ Tùng Lâm, những trải nghiệm mới này sẽ chỉ có sách điện tử mới đáp ứng được, sách in truyền thống khó có thể thực hiện các chức năng tương tác sinh động như vậy.
Đề xuất triển khai sách giáo khoa điện tử từ năm 2030
Theo ĐBQH Dương Minh Ánh (đoàn Hà Nội), nếu mỗi năm học sinh được cấp miễn phí một bộ sách giáo khoa mới rồi sau đó bị bỏ lại, gây lãng phí lớn.
Đại biểu cho rằng cần tính toán lại hình thức hỗ trợ, chuyển sang cho học sinh mượn sách từ thư viện trường thay vì cấp mới hằng năm.
ĐBQH Dương Minh Ánh (đoàn Hà Nội).
Nữ đại biểu đề nghị Chính phủ giao Bộ GD&ĐT nghiên cứu biên soạn một bộ sách giáo khoa điện tử, triển khai theo lộ trình đến năm 2030.
Theo đại biểu, việc chuyển sang mô hình điện tử không chỉ phù hợp với định hướng chuyển đổi số toàn diện mà còn giúp thu hẹp khoảng cách giữa các vùng miền trong khả năng tiếp cận công nghệ.
Bà cho rằng chi phí đầu tư ban đầu cho hạ tầng số, thẩm định và biên soạn sách điện tử sẽ không nhỏ, nhưng về lâu dài sẽ tiết kiệm ngân sách và giảm gánh nặng chi phí học tập cho phụ huynh. Hình thức này cũng giúp hạn chế đáng kể chi phí in ấn, vận chuyển, lưu kho mỗi năm.
ĐBQH Trịnh Thị Tú Anh (đoàn Lâm Đồng).
Trong khi đó, ĐBQH Trịnh Thị Tú Anh (đoàn Lâm Đồng) đề nghị song song với việc cung cấp sách giấy miễn phí, cần tuyên truyền việc sử dụng, bảo quản sách để có thể dùng lại cho những năm học tiếp theo.
Nghiên cứu việc phát hành sách giáo khoa điện tử đối với một số loại phù hợp, nghiên cứu mô hình cho mượn thiết bị đọc sách điện tử đối với học sinh khó khăn để đảm bảo công bằng tiếp cận.
"Đây là giải pháp kép, vừa tiết kiệm chi phí in ấn, vừa hiện đại hóa việc học. Tuy nhiên, phát hành sách giáo khoa điện tử phải tuyệt đối đảm bảo bản quyền tác giả bằng cách xây dựng một nền tảng phân phối chính thức, có cơ chế mã hóa và chi trả nhuận bút công bằng, minh bạch", đại biểu Tú Anh nói tại phiên thảo luận tại nghị trường về lĩnh vực giáo dục và đào tạo.
Hoàng Bích - Hoàng Nhung
