Triển lãm giới thiệu tới công chúng các tài liệu lưu trữ và hình ảnh minh hoạ quý giá về quá trình đấu tranh kiên cường của dân tộc Việt Nam trong gần một thế kỷ dưới ách thực dân, cũng như hành trình xây dựng đất nước trong 80 năm độc lập. Đặc biệt, nhiều tài liệu trong số đó sẽ lần đầu tiên được công bố rộng rãi.
Triển lãm gồm 3 phần: Đêm đen; Việt Nam - một dân tộc kiên cường; 80 năm vang mãi khúc ca khải hoàn.
"Không có gì quý hơn độc lập, tự do!" - lời hiệu triệu của Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ là một chân lý vĩ đại mà còn là mục tiêu, lý tưởng thiêng liêng xuyên suốt chiều dài lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam. Đó là khát vọng cháy bỏng của cả một dân tộc, là nguồn sức mạnh to lớn đã hun đúc ý chí chiến đấu và làm nên những chiến thắng vang dội của nhân dân ta.
Suốt gần một thế kỷ dưới ách thống trị của thực dân Pháp, đặc biệt kể từ khi có sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, nhiều phong trào đấu tranh của quần chúng nhân dân đã bùng nổ mạnh mẽ, tạo tiền đề cho những cuộc khởi nghĩa có ý nghĩa quyết định. Cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945 đã mở ra trang sử mới cho dân tộc. Việt Nam giành thắng lợi, chính quyền về tay nhân dân.
Đông đảo công chúng đến tham dự lễ khai mạc triển lãm.
Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Thời khắc thiêng liêng ấy đã đánh dấu Ngày Độc lập đầu tiên trong lịch sử dân tộc, một ngày mùa thu đầy tự hào.
Tuy nhiên, nền độc lập non trẻ nhanh chóng phải đối mặt với thử thách mới khi thực dân Pháp quay trở lại xâm lược nước ta. Hưởng ứng Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, toàn quân, toàn dân Việt Nam đã kiên cường chiến đấu trong suốt những năm kháng chiến chống Pháp. Bằng ý chí quật cường, nhân dân ta sẵn sàng hi sinh tất cả vì một Việt Nam độc lập, thống nhất.
Chiến thắng Điện Biên Phủ lịch sử và sự kiện Giải phóng Thủ đô năm 1954 đã mang lại ánh sáng của hoà bình, độc lập, tự do cho toàn miền Bắc. Tuy nhiên, sau Hiệp định Genève, đất nước tạm thời bị chia cắt làm hai miền. Dù khó khăn chồng chất, toàn dân vẫn một lòng hướng tới mục tiêu thiêng liêng: thống nhất đất nước.
Ngày 30/4/1975, giấc mơ ấy trở thành hiện thực. Việt Nam chính thức trở thành quốc gia độc lập - thống nhất, cả nước bước vào công cuộc xây dựng và phát triển đất nước trong muôn vàn thử thách cam go.
80 năm đã qua (02/9/1945 - 02/9/2025), hành trình của dân tộc Việt Nam là một chuỗi những dấu mốc đầy tự hào.
Triển lãm và cuốn sách “Phủ Toàn quyền Đông Dương xưa và Khu Phủ Chủ tịch ngày nay” chính là hoạt động nằm trong chuỗi các sự kiện do Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước thiết thực kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9.
Nhân dịp này, Trung tâm Lưu trữ quốc gia I phối hợp với Khu Di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch giới thiệu cuốn sách “Phủ Toàn quyền Đông Dương xưa và Phủ Chủ tịch ngày nay.”
Nằm kế bên quảng trường Ba Đình, Phủ Toàn quyền Đông Dương xưa - Phủ Chủ tịch ngày nay được xây dựng trong những năm 1901-1906, ban đầu được dùng làm dinh thự cho người đứng đầu Liên bang Đông Dương.
Ngày 2/9/1945, công trình đã chứng kiến thời khắc lịch sử khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Tháng 10/1954, Hà Nội được giải phóng. Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Chính phủ, Trung ương Đảng từ chiến khu Việt Bắc trở về thủ đô. Người đề nghị sử dụng Phủ Toàn quyền Đông Dương làm nơi làm việc và tiếp khách của Chính phủ và Nhà nước Việt Nam. Kể từ đó, tòa nhà được đổi tên thành Phủ Chủ tịch. Bản thân Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ khiêm tốn chọn cho mình ngôi nhà nhỏ cạnh ao cá để sống và làm việc.
Sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời, toàn bộ không gian sống và làm việc của Người tại Khu Phủ Chủ tịch được bảo tồn nguyên trạng, riêng tòa nhà Phủ Chủ tịch tiếp tục được sử dụng để thực hiện các nghi lễ ngoại giao cũng như các hoạt động đối nội quan trọng của đất nước.
Với những giá trị to lớn về lịch sử và văn hóa, Phủ Chủ tịch và toàn bộ Khu Di tích đã được công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt quan trọng vào năm 2009. Không những thế, năm 2017, Phủ Chủ tịch còn được tạp chí Architecture Digest của Mỹ bình chọn là một trong 13 dinh thự đẹp nhất thế giới.
Nhiều tài liệu trong số đó sẽ lần đầu tiên được công bố rộng rãi.
Cuốn sách viết về không gian của Phủ Toàn quyền năm xưa và Phủ Chủ tịch hiện nay từ nhiều nguồn tư liệu. Sách không chỉ mô tả lịch sử hình thành một công trình kiến trúc mà quan trọng hơn là những gì đã diễn ra trong hơn một thế kỷ tồn tại giữa trung tâm một thủ đô của xứ Đông Dương thuộc Pháp, nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Cuốn sách được viết thành những mục chuyện nhỏ kèm theo các hình ảnh lưu trữ chắc chắn sẽ mang lại cho bạn đọc không chỉ những hiểu biết về một không gian kiến trúc mà còn là một không gian lịch sử từ danh giá đến thiêng liêng, cô đọng cả một chặng đường đấu tranh giải phóng dân tộc và xây dựng nền tự chủ quốc gia.
