Sau vụ việc liên quan đến UAV của Nga, Ba Lan bắt đầu xem xét lại tính hiệu quả (so với chi phí) trong các biện pháp phòng không. Việc NATO sử dụng tên lửa không đối không AIM-9X và AIM-120 để bắn hạ UAV đã gây ra lo ngại, bởi mỗi quả tên lửa có giá từ nửa triệu đến vài triệu USD, trong khi UAV chỉ trị giá vài nghìn USD. Tranh luận này cho thấy nhu cầu khẩn thiết về các biện pháp đối phó hợp lý hơn, không chỉ đối với Ba Lan mà còn với toàn NATO.
Theo phân tích của Defense24, vấn đề không nằm ở việc những vũ khí này kém hiệu quả, mà ở chỗ chúng phản ánh sự phụ thuộc vào kho vũ khí sẵn có của NATO, thay vì những hệ thống chống UAV được thiết kế chuyên biệt.
Ảnh minh họa (Nguồn mở)
Một số lựa chọn thay thế giá rẻ hơn đang được nghiên cứu. Trong số đó có phiên bản nâng cấp của pháo phòng không ZU-23-2 thời Liên Xô, được bổ sung thêm tên lửa vác vai (MANPADS). Tuy nhiên, các nền tảng này lại hạn chế về độ chính xác, đặc biệt là vào ban đêm. Hệ thống SA-35 do Ba Lan phát triển trong nước được coi là giải pháp tiên tiến hơn, với pháo cỡ nòng lớn, hệ thống ngắm quang-điện tử và thậm chí cả radar dẫn bắn. Điều này giúp cải thiện đáng kể khả năng tác chiến chống lại các UAV nhỏ, tốc độ cao. Các công ty quốc phòng nội địa cũng đang phát triển đạn nổ không chuyên biệt để tiêu diệt UAV.
Ngoài pháo truyền thống, chiến thuật "UAV đấu UAV" đang nổi lên như một hướng đi đầy hứa hẹn. Ukraine là nước tiên phong khi triển khai UAV đánh chặn để đối phó với Shahed-136 và các loại UAV tương tự, chứng minh tính khả thi trong thực chiến. Những UAV này rẻ hơn, linh hoạt hơn và có thể triển khai với số lượng lớn hơn so với tên lửa.
Ngành công nghiệp quốc phòng Ba Lan đã giới thiệu các nguyên mẫu như UAV đánh chặn ASSASIN, thuộc hệ thống MADDOS do AP-FLYER phát triển. Với tầm hoạt động 8 km, cảm biến quang học ngày/đêm, ống phóng và hệ thống dẫn đường tự động, UAV nặng 5,5 kg này được kỳ vọng sẽ trở thành lựa chọn thiết thực trong hệ thống phòng thủ nhiều lớp.
Hệ thống SA-35 (Ảnh: Maximilian Dura/Defense24)
Ngoài UAV cảm tử đánh chặn, các nhà phát triển Ba Lan cũng thử nghiệm UAV tái sử dụng, có thể thả lưới hoặc sử dụng tác chiến điện tử định hướng để vô hiệu hóa UAV đối phương. Tuy nhiên, vẫn còn nghi ngờ về hiệu quả trước những UAV cỡ lớn và tốc độ cao như Shahed. Công nghệ này đầy hứa hẹn nhưng vẫn cần được kiểm chứng thực tế.
Kinh nghiệm từ Ukraine đang trực tiếp tác động đến các cuộc thảo luận ở Ba Lan. Những dự án như Ptaki Dronarium - sáng kiến chung giữa Ukraine và Ba Lan - nhằm trao đổi kinh nghiệm tác chiến và tích hợp chiến thuật chống UAV đã được chứng minh hiệu quả vào hệ thống phòng thủ của Ba Lan. Khi Ukraine trở thành "bãi thử" lớn nhất thế giới về chiến tranh UAV, kinh nghiệm của họ ngày càng trở nên quý giá với các đối tác NATO.
Tuy nhiên, thách thức chính không nằm ở công nghệ mà ở tài chính. Dù Ba Lan có những gói tín dụng khổng lồ dành cho mua sắm vũ khí, nước này vẫn đầu tư tương đối ít vào hệ thống phòng thủ chống UAV. Sự thiếu hụt này đặc biệt đáng chú ý khi các công ty trong nước đã phát triển được nhiều giải pháp khả thi. Nếu chính phủ không cam kết và cấp vốn mạnh mẽ hơn, Ba Lan có nguy cơ phải tiếp tục dựa vào những biện pháp đắt đỏ tạm thời, trong khi các hệ thống giá rẻ và có khả năng mở rộng vẫn bị bỏ ngỏ.
Cuối cùng, cuộc tranh luận giữa chi phí và hiệu quả đang buộc NATO phải suy nghĩ lại về phòng không trong kỷ nguyên UAV. Với Ba Lan, việc áp dụng những hệ thống chống UAV rẻ hơn và thông minh hơn sẽ là yếu tố then chốt, không chỉ để bảo vệ bầu trời, mà còn để duy trì sự bền vững trong chi tiêu quốc phòng.
Thế Hải (Theo Defence Express)
