Thảm án Cao Bằng: Khi bản năng thiếu vắng nhận thức

Vụ hiếp dâm bất thành quay ra giết 4 người ở Cao Bằng mấy ngày qua gây kinh hoàng trên cả nước. Xã hội người kinh tởm phẫn nộ, rằng đây là 1 con thú chứ không phải con người. Bởi vì con người bình thường không ai lại làm cái chuyện dã man tàn ác khủng khiếp như thế.

Nhưng hãy nhìn xem, nghi phạm giống chúng ta y hệt về hình hài con người. Về bản năng sống, chúng ta cũng có nhu cầu tình dục, cũng có nhu cầu xả nỗi tức giận khi không được đáp ứng như hung thủ. Nhưng những người bình thường như chúng ta thì không ai dám làm chuyện tàn ác tày trời đó.

Vậy thì điều gì đã khiến nghi phạm khác chúng ta đến vậy ?

Nguyên nhân là ở đây, bản năng của chúng ta đã bị chặn đứng bởi một thứ, đó là nhận thức. Chính nhận thức đã khiến cho bản năng không được tự do gây hại cho người khác như trường hợp của hung thủ. 

Trong thế giới loài vật với cuộc sống hoang dã, hành động bản năng là phổ biến. Còn ở xã hội loài người, sau khi đã trải qua lịch sử hàng triệu năm phát triển nhận thức, từ chỗ hoang dã như loài vật đã dần dần nhận thức ra rằng cần phải có quy tắc ứng xử để đảm bảo cuộc sống bình yên hạnh phúc. Và quy tắc đó chính là đạo đức.

Quy tắc đạo đức càng ngày càng được nâng cao, bổ sung thêm, và được lặp đi lặp lại ở mỗi thế hệ qua sự truyền dạy lại, gọi là giáo dục.

Khi thiếu vắng giáo dục, tức là không được tiếp thu nhận thức về đạo đức, thì con người ta lại quay trở về cái gốc bản năng hoang dã thiếu sự dẫn dắt của nhận thức về đạo đức. Do không có nhận thức chặn lại bản năng và dẫn dắt bản năng, con người ta lúc này dễ trở nên gây nguy hiểm cho xã hội.

Và vụ thảm sát 4 người ở Cao Bằng vừa qua đã minh chứng cho điều này, là kết quả của một con người không có nhận thức về đạo đức.

Tuy nhiên còn có một lý do khác nữa, thực tế có rất nhiều người không được dạy dỗ học hành, nhưng lại không làm điều ác bao giờ, họ không giống như nghi phạm kia. Vì sao vậy?

Đó là do có sự đa dạng của sinh giới. Trong sinh giới không phải con vật nào cũng có bản năng tàn bạo. Có con vật ăn cỏ thì chỉ biết chạy, không đối kháng. Có con vật ăn thịt thì hung hãn, luôn tấn công.

Và loài người, thì vừa ăn thực vật vừa ăn thịt, cho nên có sự đa dạng về bản năng, có người sinh ra đã hiền lành và có người sinh ra đã hung dữ, là vì vậy.

Như vậy mặc dù kẻ thủ ác không phải là mẫu số chung cho tất cả những người không được giáo dục, nhưng để đảm bảo được bản năng của con người luôn bị chặn đứng và dẫn dắt đúng hướng, thì không thể thiếu đi nền tảng giáo dục đạo đức.

Cũng cần lưu ý thêm, đạo đức không phải chỉ dạy người ta đối xử tốt với người khác. Đạo đức còn dạy người ta biết đấu tranh với cái xấu, cái ác để bảo vệ cái tốt, cái lương thiện. Như đã nói ở trên, bản năng của loài người có cả thứ bản năng trốn chạy của loài ăn thực vật và thứ bản năng hung dữ tấn công của loài ăn thịt, tùy ở từng người. Mà bản năng trốn chạy làm người ta né tránh không dám đấu tranh với cái xấu cái ác thì đó lại không phải là điều tốt. Cho nên thứ bản năng này vẫn phải cần đến giáo dục định hướng con người ta có lòng dũng cảm, dám đấu tranh chống lại cái xấu, cái ác.

Cho nên, tựu chung lại, ai cũng cần phải có giáo dục nhận thức về đạo đức để có thể thành người hoàn chỉnh.

Phạm Mạnh Hà

*Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả.