Trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia và thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững, thanh niên được xem là lực lượng tiên phong, năng động và sáng tạo nhất. Tại Thái Nguyên – địa phương có nhiều xã miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, dân cư phân tán và tỷ lệ hộ nghèo còn cao ở một số địa bàn đặc biệt khó khăn – vai trò của thanh niên càng trở nên rõ nét trong việc đưa thông tin, tri thức số và hiểu biết pháp luật cơ bản đến với người nghèo.
Với tinh thần xung kích và trách nhiệm cộng đồng, các nhóm thanh niên tình nguyện số, câu lạc bộ sáng tạo trẻ, đội hình truyền thông pháp luật ở cơ sở đã và đang trở thành "cầu nối mềm", giúp người dân miền núi tiếp cận thông tin một cách đơn giản, dễ hiểu và kịp thời hơn.
Theo kết quả đánh giá thực trạng nghèo sau sáp nhập, toàn tỉnh hiện có 23.061 hộ nghèo và 15.482 hộ cận nghèo, phần lớn tập trung tại các xã miền núi, nơi trình độ tiếp cận thông tin và kỹ năng số của người dân còn hạn chế. Đáng chú ý, có tới 8.976 hộ có tỷ lệ người phụ thuộc cao, làm giảm đáng kể khả năng tiếp cận điện thoại thông minh, Internet cũng như các hoạt động tập huấn, truyền thông cơ bản.
Trong thực tế, hạn chế về thông tin và kỹ năng số khiến nhiều hộ nghèo, cận nghèo chưa nắm được quy trình thủ tục hành chính, chính sách hỗ trợ giảm nghèo hay các quy định pháp luật thiết yếu liên quan đến đất đai, hôn nhân – gia đình, phòng chống bạo lực. Không ít người dân, đặc biệt là người cao tuổi và phụ nữ ở vùng sâu, còn e ngại khi tiếp cận dịch vụ công, dễ bị chi phối bởi tin giả hoặc hiểu sai quyền lợi của mình. Chính "khoảng trống thông tin" này đã trở thành một chiều nghèo âm thầm, tác động trực tiếp đến khả năng vươn lên của người dân.
Trong bối cảnh đó, thanh niên Thái Nguyên – với lợi thế về công nghệ, sự linh hoạt và khả năng thích ứng nhanh – đã trở thành lực lượng quan trọng trong việc thu hẹp khoảng cách thông tin tại cơ sở. Nhiều đội hình tình nguyện đã về tận thôn, bản để "cầm tay chỉ việc", hỗ trợ người dân cài đặt và sử dụng các ứng dụng dịch vụ công, tiếp nhận thông tin chính sách qua Zalo, tra cứu thủ tục hành chính, cũng như giải thích những nội dung pháp luật cơ bản bằng ngôn ngữ gần gũi, dễ hiểu.
Đoàn viên thanh niên xã Văn Hán hỗ trợ người dân sử dụng các ứng dụng số trên điện thoại thông minh. (Nguồn: Báo và phát thanh, truyền hình Thái Nguyên)
Nhờ sự hỗ trợ trực tiếp này, nhiều hộ dân miền núi lần đầu biết cách nộp hồ sơ trực tuyến, theo dõi thông báo thủ tục qua điện thoại hoặc chủ động tiếp cận các chương trình hỗ trợ sinh kế. Không chỉ hỗ trợ cá nhân, nhiều mô hình thanh niên sáng tạo còn tham gia số hóa dữ liệu thôn, bản, xây dựng kho tư liệu truyền thông cho xã, cập nhật thông tin lên bảng tin điện tử và hệ thống loa truyền thanh thông minh – những hạ tầng được tỉnh đầu tư trong khuôn khổ các Chương trình mục tiêu quốc gia.
Bên cạnh kỹ năng số, các tổ chức đoàn, hội thanh niên còn đảm nhiệm vai trò truyền thông pháp luật theo hướng dễ hiểu, thực tế, tập trung vào những lĩnh vực mà người nghèo thường thiếu thông tin nhất như đất đai, hôn nhân – gia đình và phòng chống bạo lực. Thông qua các buổi sinh hoạt cộng đồng, "phiên chợ pháp luật", chương trình phát thanh thanh niên hay các sản phẩm infographic, video ngắn do chính thanh niên thiết kế, pháp luật – vốn được coi là khô khan – đã được truyền tải sinh động, phù hợp với văn hóa địa phương.
Trên cơ sở định hướng của các chương trình giảm nghèo và xây dựng nông thôn mới, nhiều mô hình thanh niên đã được hình thành, gắn trực tiếp với nhu cầu của hộ nghèo, cận nghèo. Tiêu biểu là mô hình "Thanh niên hỗ trợ chuyển đổi số cộng đồng", đồng hành cùng chính quyền xã trong hướng dẫn người dân sử dụng nền tảng số, góp phần minh bạch hóa thông tin và tăng sự tham gia của cộng đồng trong giám sát chính sách. Một số nhóm sáng tạo trẻ còn hỗ trợ hộ nghèo quảng bá nông sản, bán hàng qua mạng, xây dựng fanpage giới thiệu đặc sản địa phương, qua đó mở ra hướng tiếp cận sinh kế mới.
Thực tế cho thấy, sự tham gia của thanh niên đã mang lại những chuyển biến tích cực: nhiều người dân lần đầu sử dụng dịch vụ công trực tuyến; phụ nữ, người cao tuổi được hỗ trợ tiếp cận thông tin pháp luật; tình trạng tảo hôn, hôn nhân không đăng ký từng bước được hạn chế; khả năng kết nối sinh kế của hộ nghèo với doanh nghiệp, hợp tác xã được cải thiện. Quan trọng hơn, người dân ngày càng tự tin hơn khi tiếp cận thông tin, chính sách và dịch vụ công.
Thanh niên không chỉ là người truyền đạt thông tin, mà còn là người truyền cảm hứng, khơi dậy tinh thần chủ động học hỏi và đổi mới trong cộng đồng. Từ hỗ trợ kỹ năng số, truyền thông pháp luật đến quảng bá du lịch cộng đồng và số hóa dữ liệu văn hóa, lực lượng trẻ Thái Nguyên đang thể hiện vai trò nòng cốt trong công cuộc giảm nghèo bền vững.
Khi thanh niên bước vào cuộc, khoảng cách thông tin được thu hẹp; khi tri thức đến được từng thôn, bản, người nghèo có thêm cơ hội vươn lên; và khi mọi người dân được tiếp cận thông tin một cách công bằng, một Thái Nguyên phát triển bao trùm, hiện đại và không ai bị bỏ lại phía sau sẽ ngày càng hiện hữu rõ nét hơn.
Hà Anh
