Kịch bản "bắt cóc" ngày càng khó lường
Chỉ với một chiếc điện thoại kết nối internet, các đối tượng đứng sau những vụ "bắt cóc online" có thể điều khiển toàn bộ hành vi từ xa.
Thông qua việc quét dữ liệu trên mạng xã hội, chúng dễ dàng thu thập thông tin cá nhân của học sinh, sinh viên – từ tên tuổi, lớp học, trường cho đến số điện thoại phụ huynh – để dựng nên những kịch bản lừa đảo có độ tin cậy cao.
Thủ đoạn quen thuộc là liên hệ nạn nhân qua các ứng dụng như Zalo, Viber…, mạo danh cơ quan công an, viện kiểm sát, sử dụng ngôn từ và hình ảnh giả mạo để đe dọa, buộc nạn nhân chuyển tiền. Song song đó, chúng còn liên lạc trực tiếp với phụ huynh để tung chiêu "đòi tiền chuộc người".
Công an giải cứu thành công nam thanh niên trong vụ "bắt cóc online" lừa đảo gần 3 tỷ đồng. (Ảnh: CA).
Tính chất nguy hiểm của loại tội phạm này nằm ở khả năng thao túng tâm lý, khiến nạn nhân răm rắp làm theo mọi yêu cầu.
Điển hình, ngày 6/8, Công an xã Đồng Tâm tiếp nhận trình báo của anh T.V.P. (ngụ ấp Đồng Tâm 4) về việc con trai T.H.M.P. (SN 2006) có dấu hiệu bị lừa "bắt cóc" và bị yêu cầu chuyển tiền vào một tài khoản lạ.
Ngay sau khi tiếp nhận thông tin, Công an xã đã phối hợp cùng Phòng Cảnh sát hình sự Công an tỉnh Đồng Nai nhanh chóng xác minh, ngăn chặn kịp thời việc anh V.P. chuyển tiền cho các đối tượng lừa đảo. Kết quả cho thấy em T.H.M.P. không hề bị bắt cóc mà đang có mặt tại một nhà nghỉ trên địa bàn xã Nghĩa Trung (tỉnh Đồng Nai).
Tại cơ quan công an, P. khai, khi đang trên đường đón em gái, em nhận được cuộc gọi Zalo từ số lạ, thông báo có "dính líu" đến đường dây ma túy, rửa tiền. Các đối tượng yêu cầu P. tải ứng dụng Zoom, tham gia phòng họp trực tuyến với người mặc sắc phục công an, rồi liên tục đe dọa, buộc P. phải thuê nhà nghỉ để "làm việc riêng" và chuẩn bị tiền chuyển khoản nhằm "chứng minh vô tội".
Mới đây, Cơ quan CSĐT Công an Đồng Nai đã khởi tố, bắt tạm giam 2 đối tượng Nguyễn Thế Tâm (SN 1999, ngụ xã Xuân Đường, tỉnh Đồng Nai) và Châu Anh Duy (SN 1986, ngụ Tp.HCM) để điều tra hành vi cưỡng đoạt tài sản.
Theo hồ sơ, ngày 20/7, Công an xã Xuân Đường tiếp nhận trình báo của bà Bùi Thị Thu Thủy (SN 1970, ngụ ấp 1, xã Xuân Đường) về việc con trai bà – Nguyễn Thế Tâm bị một nhóm đối tượng (chưa rõ lai lịch) bắt cóc.
Chúng sử dụng chính tài khoản mạng xã hội của Tâm để liên lạc với gia đình, gửi video cho thấy nạn nhân bị trói tay chân, hành hung… rồi yêu cầu nộp 180 triệu đồng tiền chuộc, đe dọa sẽ bán Tâm sang Campuchia nếu không đáp ứng.
Sau khi tiếp nhận thông tin, Phòng Cảnh sát hình sự Công an tỉnh Đồng Nai đã triển khai lực lượng áp dụng các biện pháp nghiệp vụ, phát hiện Nguyễn Thế Tâm đang ở nhà nghỉ Minh Đăng (xã An Phước). Tại cơ quan công an, Tâm khai do nợ nần nhiều nên bàn bạc với Châu Anh Duy dựng kịch bản bị "bắt cóc" nhằm chiếm đoạt tiền của gia đình.
Lo sợ tính mạng con trai gặp nguy hiểm, bà Bùi Thị Thu Thủy đã chuyển trước 60 triệu đồng vào tài khoản của Tâm. Sau đó, Tâm và Duy tiếp tục gây áp lực, yêu cầu gia đình đưa nốt số tiền còn lại thì bị lực lượng công an bắt quả tang. Số tiền chiếm đoạt được, Tâm khai đã dùng 55 triệu đồng trả nợ và đưa cho Duy 5 triệu đồng.
Theo lãnh đạo Công an tỉnh Đồng Nai, các đối tượng lừa đảo hiện sử dụng nhiều thủ đoạn tinh vi như giả danh công an, viện dẫn lý do liên quan đến ma túy, rửa tiền, rồi ép buộc nạn nhân chuyển tiền hoặc cài đặt phần mềm. Công tác điều tra các vụ án này gặp khó khăn do tội phạm thường dùng tài khoản ảo, số điện thoại ảo, gây khó trong việc truy vết.
Công nghệ biến tướng thành công cụ tội phạm
Đằng sau những màn kịch tinh vi ấy là cả "kho" công nghệ được tội phạm tận dụng để che giấu danh tính và rút tiền nhanh chóng.
Chỉ với vài chục nghìn đồng, chúng có thể thuê số điện thoại ảo từ dịch vụ nước ngoài hoặc ứng dụng VoIP, liên tục thay đổi, thậm chí giả mạo số của công an, bệnh viện hay người thân. Khi màn hình hiện tên "Mẹ" hay "Công an Quận…", nạn nhân rất dễ sập bẫy.
Song song, nhiều đối tượng còn dùng ứng dụng nhắn tin mã hóa như Telegram, WhatsApp, Signal để gửi ảnh, video, ghi âm giả tiếng kêu cứu. Cơ chế mã hóa đầu - cuối giúp nội dung không bị đọc trộm và có thể xóa nhanh, không để lại dấu vết. Trong tình huống bị dồn vào căng thẳng, phụ huynh gần như không có khả năng kiểm chứng tính thật giả.
Các thủ đoạn lừa đảo trong việc "bắt cóc online".
Dù có nhiều quy định quản lý, SIM rác vẫn trôi nổi trên thị trường và trở thành công cụ để tội phạm lập hàng loạt tài khoản Facebook, Zalo, ví điện tử… Sau mỗi vụ lừa, SIM thường bị vứt bỏ, khiến việc truy dấu gần như bất khả thi.
Các ứng dụng thanh toán điện tử như MoMo, ZaloPay hay ViettelPay – vốn tiện lợi với người dùng hợp pháp nhưng lại bị lợi dụng để nhận tiền chuộc.
Chỉ với số điện thoại ảo hoặc SIM rác, kẻ lừa đảo có thể mở ví điện tử đứng tên người khác, nhận tiền qua QR code rồi rút ngay qua nhiều lớp trung gian. Toàn bộ quá trình diễn ra trong chớp nhoáng, khiến cơ quan chức năng khó kịp can thiệp.
Trung tá Trần Mạnh Hùng, Trưởng Công an xã Trị An (tỉnh Đồng Nai) cho biết, đây là thủ đoạn mới hết sức tinh vi. Chúng nhắn tin kết bạn làm quen qua các nền tảng mạng xã hội, game online...
Sau đó, chúng dụ dỗ nạn nhân gặp mặt tại những nơi vắng người, yêu cầu nạn nhân cung cấp số điện thoại của người thân để nhắn tin hoặc gọi điện đe dọa, yêu cầu gia đình chuyển tiền để chuộc nạn nhân.
Công an khuyến cáo phụ huynh cần thường xuyên nhắc nhở con em về thủ đoạn lừa đảo mới, quản lý chặt giờ giấc, tâm lý và hoạt động mạng xã hội của trẻ. Cần cảnh giác với tội phạm công nghệ cao, không để trẻ lạm dụng mạng, game online thiếu kiểm soát.
Khi xảy ra sự việc, tuyệt đối không hoảng loạn hay chuyển tiền, mà phải báo ngay công an gần nhất. Người dân chỉ nên chia sẻ thông tin bắt cóc từ nguồn chính thống, tránh gây hoang mang.
Luật sư Nguyễn Minh Đăng (Đoàn luật sư tỉnh Đồng Nai) cho biết, Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017, 2025) quy định tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản, với mức án cao nhất là tù chung thân, kèm phạt tiền 10 – 100 triệu đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ hoặc hành nghề 1 – 7 năm, và có thể bị tịch thu tài sản.
Ngoài ra, hành vi lợi dụng internet để lừa đảo còn có thể bị xử lý theo Điều 290 Bộ luật Hình sự, với khung hình phạt đến 20 năm tù, phạt tiền 20 – 100 triệu đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ 1 – 5 năm hoặc tịch thu tài sản.
Đại tá Lê Mạnh Hùng, Phó Giám đốc Công an tỉnh Đồng Nai cho biết: Thời gian vừa qua, trên địa bàn tỉnh nổi lên tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng với phương thức, thủ đoạn liên tục thay đổi, mức độ, hậu quả thiệt hại ngày càng lớn. Để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác phòng, chống tội phạm trong thời gian tới, Công an tỉnh Đồng Nai sẽ tập trung thực hiện hiệu quả công tác nghiệp vụ để chủ động nhận diện tình hình, từ đó đề ra các giải pháp thực chất, căn cơ, từ phòng ngừa đến đấu tranh, triệt xóa.
Bên cạnh đó, lực lượng công an sẽ tiếp tục đổi mới mạnh mẽ tư duy phòng, chống tội phạm. Trong đó, triệt để áp dụng các tiến bộ của khoa học - công nghệ và trí tuệ nhân tạo (AI) trong phòng, chống tội phạm. Đặc biệt, lực lượng công an xác định phòng, chống tội phạm từ không gian mạng là hướng quan trọng phải tập trung triển khai.
"Bắt cóc online" là hồi chuông cảnh tỉnh cho cả xã hội. Đây không còn là hành vi lừa đảo đơn lẻ mà là cả một hệ thống với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, sử dụng công nghệ cao và đánh đúng điểm yếu tâm lý của nạn nhân.
